Wikipedia

Doktryna Sinatry

Doktryna Sinatry – żartobliwa nazwa, opisująca liberalizację polityki sowieckiej względem państw Układu Warszawskiego w okresie pierestrojki Michaiła Gorbaczowa.

Mapa Układu Warszawskiego

Nazwa ta nawiązywała do piosenki Franka Sinatry „My Way” i miała wskazywać, że Związek Radziecki pozwala poszczególnym państwom obozu komunistycznego na podążanie „własną ścieżką” w sprawach wewnętrznych.

Termin edytuj

Termin doktryna Sinatry został ukuty 25 października 1989 przez rzecznika Ministerstwa Spraw Zagranicznych, Giennadija Gierasimowa[1]. Był on gościem popularnego amerykańskiego programu telewizyjnego Good Morning America. Tematem rozmowy było przemówienie wygłoszone dwa dni wcześniej przez radzieckiego ministra spraw zagranicznych Edwarda Szewardnadze, który powiedział, że ZSRR respektuje wolność wyboru wszystkich państw, przy czym w szczególności wymienił państwa Układu Warszawskiego.

Gierasimow powiedział prowadzącemu, że mamy teraz doktrynę Sinatry. On śpiewał taką piosenkę, 'I Did It My Way'. Więc niech każdy kraj decyduje sam, jaką drogę obierze. Został zapytany, czy do swobody tej należy możliwość odrzucenia partii komunistycznych w bloku radzieckim. Odpowiedział on Z pewnością. Struktury polityczne muszą być wybierane przez ludzi, którzy tam żyją.

Zmiana doktryny i jej skutki edytuj

Doktryna ta była znacząco inna od poprzedniej doktryny Breżniewa, na mocy której wszystkie wewnętrzne sprawy państw satelickich były ściśle kontrolowane z Moskwy. Na mocy tej wcześniejszej doktryny dokonano inwazji Czechosłowacji w 1968, a także państwa nienależącego do Układu Warszawskiego, Afganistanu w 1979. W późnych latach 80. XX wieku problemy ze strukturą systemu radzieckiego, poszerzające się problemy ekonomiczne, rozwój ruchów antykomunistycznych, a także efekty wojny w Afganistanie sprawiły, że dla Związku Radzieckiego narzucanie swojej woli sąsiadom stało się bardzo trudne do wykonania[2][3].

Doktryna Sinatry była odbierana jako pozwolenie Moskwy na decydowanie o swojej przyszłości przez sojuszników[4]. Tak naprawdę, była to zasada retrospektywna, jako że państwa sojusznicze posiadały już sporą swobodę działania. Miesiąc przed oświadczeniem Gierasimowa Polska wybrała swój pierwszy od lat 40. niekomunistyczny rząd. Rząd Węgier otworzył swoje granice z Austrią w sierpniu 1989, czym obalona została żelazna kurtyna. Jako że Węgry były jednym z niewielu państw, do którego mieszkańcy NRD mogli swobodnie podróżować, tysiące Niemców ze wschodu jechało tam, aby uciec na zachód przez otwartą granicę. Węgrzy odmówili powstrzymania exodusu, co rozwścieczyło rząd wschodnioniemiecki.

Rozwój wydarzeń mocno zaniepokoił niektórych przedstawicieli władz komunistycznych, takich jak przywódca NRD Erich Honecker, który przepowiedział koniec tradycyjnej „socjalistycznej jedności” i zaapelował do Moskwy, aby powstrzymać Węgrów. Honecker jednak musiał uporać się z innymi problemami wewnętrznymi – masowymi antyrządowymi demonstracjami w Lipsku i innych wschodnioniemieckich miastach[5]. Przemówienie Szewardnadze i przemawiające do wyobraźni określenie Gierasimowa na nową politykę stało się odpowiedzią na prośby Honeckera – „nie trudź nas swoimi problemami – rozwiąż je sam”.

Ogłoszenie doktryny Sinatry miało drastyczny efekt w całym bloku radzieckim. Oblężony rząd NRD liczył na interwencję radziecką w obronie komunizmu we Wschodnich Niemczech i innych państwach Układu. Ogłoszenie nowej doktryny dało jednak sygnał, że ZSRR nie pomoże komunistom państw satelickich. Kilka tygodni później komunistyczne rządy NRD, Czechosłowacji i Bułgarii zostały obalone[6], co oznaczało koniec zimnej wojny i podziału Europy.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ A. Kruk, Francuskie reakcje wobec problemu zjednoczenia Niemiec po II wojnie światowej, „Rocznik Integracji Europejskiej“, 10, 2016, s. 280.
  2. ↑ N. Davies, Europa. Rozprawa historyka z historią, przekł. E. Tabakowska, Wydawnictwo Znak, Kraków 2008, s. 1179. ISBN 978-83-240-0004-3
  3. ↑ P. Wawrzyński, Tożsamość Polski w polityce międzynarodowej przed i po Okrągłym Stole,[w:] Okrągły Stół. Dwadzieścia lat później, red. W. Polak, J. Kufel, M. Chechłowska, P. Nowakowski, D. Chrul. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2009, s. 121.
  4. ↑ D. Petrescu, Rewolucje 1989 roku. Schemat wyjaśniający, „Pamięć i Sprawiedliwość. Pismo naukowe poświęcone historii najnowszej“, 2, 2011, s. 71.
  5. ↑ W. Roszkowski, Półwiecze. Historia polityczna świata po 1945 roku, wyd. 4, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2003, s. 395. ISBN 83-01-13841-6
  6. ↑ D. Petrescu, Rok 1989 jako powrót do Europy. O rewolucji, reformie i pojednaniu z traumatyczną przeszłością, [w:] Interpretacje upadku komunizmu w Polsce i w Europie Środkowo-Wschodniej, red. K. Brzechczyn, Poznań 2011, s. 25.

Bibliografia edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Doktryna_Sinatry&oldid=72837504”