Dolina Kasprowa
Dolina Kasprowa – dolina w polskich Tatrach Zachodnich. Jest dużym, prawostronnym odgałęzieniem Doliny Bystrej[1].
Topografia edytuj
Dolina Kasprowa zajmuje powierzchnię 3 km², a jej długość wynosi 3 km. Wylot doliny znajduje się na wysokości około 1120 m na Bystrej Polance. Wyżej Dolina Kasprowa dzieli się na dwie gałęzie (oddzielone od siebie grzbietem zwanym Bałdą, odchodzącym od Uhrocia Kasprowego)[2]:
- dolinę Stare Szałasiska – dolinę biegnącą w przedłużeniu dolnej części Doliny Kasprowej ku przełęczy Mechy (1662 m) między Kopą Magury (1704 m) a Małym Uhrociem Kasprowym (1750 m); od północy wznosi się nad nią wapienny mur Zawratu Kasprowego; ma jedno, południowo-wschodnie odgałęzienie – Zielone Korycisko podchodzące pod Niżnie Kasprowe Siodło (1736 m) między Małym Uhrociem Kasprowym a Uhrociem Kasprowym (1852 m)
- Dolinę Suchą Kasprową – dolinę odchodzącą w kierunku południowym i sięgającą urwisk Kasprowego Wierchu (1987 m); ograniczona jest ona północno-zachodnim i północno-wschodnim ramieniem tego szczytu.
Najwyższym punktem w otoczeniu Doliny Kasprowej jest Kasprowy Wierch – 1987 m n.p.m[3].
Dolina Kasprowa graniczy:
- od zachodu z Doliną Goryczkową i jej górną gałęzią – dolinę Pod Zakosy; rozdziela je północno-zachodnie ramię Kasprowego Wierchu, w którym wznoszą się Sucha Czuba (1696 m) i Myślenickie Turnie (1354 m),
- od południowego wschodu z Doliną Gąsienicową; rozdziela je północno-wschodnie ramię Kasprowego Wierchu, w którym wznosi się Uhrocie Kasprowe (1852 m),
- od północnego wschodu z Jaworzynką; rozdziela je północno-zachodnie ramię Kopy Magury, w którym wznoszą się Jaworzyńska Czuba i Zawrat Kasprowy (zwany też Jaworzyńskimi Turniami), dolny odcinek tego grzbietu to Jaworzyńskie Czoła[4].
Wody edytuj
Głównym ciekiem wodnym doliny jest Kasprowy Potok, który powstaje na wysokości 1382 m z połączenia potoków ze Starych Szałasisk i Zielonego Koryciska. Na zachód od tego miejsca, na lewym zboczu doliny znajduje się na wysokości 1388 m obfite Kasprowe Wywierzysko, z którego strumień wpływa do Kasprowego Potoku. Niżej następuje zanik wody w potoku (odpływa ona podziemnymi szczelinami) i w dolnej części doliny koryto jest zazwyczaj suche[2].
Na wysokości 1290 m, w pobliżu drogi na Myślenickie Turnie, znajduje się niewielki (18 × 13 m) śródmorenowy Kasprowy Stawek – jest to jedyne jeziorko w Dolinie Kasprowej[2].
Geologia edytuj
Teren Doliny Kasprowej zbudowany jest zarówno ze skał krystalicznych, jak i osadowych. Dolna część została wycięta w odpornych wapieniach[2]. Znajdują się tu liczne jaskinie, z których najdłuższa jest Jaskinia Kasprowa Niżnia (3020 m korytarzy)[5]. Prawe zbocze Starych Szałasisk jest również wapienne (urwiska Zawratu Kasprowego), a lewe zbudowane z piaskowców kwarcytowych i skał metamorficznych. W Dolinie Suchej Kasprowej występują skały metamorficzne i krystaliczne[2].
W czasie plejstocenu Dolina Kasprowa była wielokrotnie zlodowacona. Spływający nią lodowiec łączył się z głównym lodowcem Doliny Bystrej. Dno Doliny Suchej Kasprowej jest typowym kotłem polodowcowym[2].
Przyroda edytuj
Większość obszaru doliny porośnięta jest borem świerkowym i zaroślami kosodrzewiny. Najbardziej pierwotny charakter mają zbiorowiska roślinne w Dolinie Suchej Kasprowej. Rośnie tu przy górnej granicy lasu ok. 350 limb[6]. Na zboczach Jaworzyńskich Czół usytuowana jest duża Kasprowa Polana. W rejonie Zawratu Kasprowego znajdują się wapniolubne murawy naskalne. Obecnie rejon Doliny Kasprowej jest zamknięty dla turystów i taterników i stanowi obszar ochrony ścisłej. Znakowane na niektórych mapach ścieżki zarosły już całkowicie lasem i kosodrzewiną[2].
Historia edytuj
Dolina Kasprowa należała do Hali Kasprowej, która dzieliła się na dwie części:
- Halę Kasprową Niżnią – obejmującą dolną część Doliny Kasprowej wraz z Kasprową Polaną;
- Halę Kasprową Wyżnią – obejmującą Stare Szałasiska i Dolinę Suchą Kasprową[1].
W górnej części Starych Szałasisk znajdowała się sztolnia, w której wydobywano rudę żelaza[2].
Szlaki turystyczne edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski, Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004, ISBN 83-7104-009-1.
- ↑ a b c d e f g h Władysław Cywiński, Tatry. Kasprowy Wierch, t. 13, Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2008, ISBN 83-7104-011-3.
- ↑ a b Tatry Polskie. Mapa turystyczna 1:20 000, Piwniczna: Agencja Wydawnictwo „WiT” S.c., 2009, ISBN 83-89580-00-4.
- ↑ Marian Kunicki, Tadeusz Szczerba, Polskie Tatry Zachodnie. Przewodnik, Gliwice: Wyd. Ryszard M. Remiszewski – RMR, 1996, ISBN 83-904352-1-7.
- ↑ Jaskinia Kasprowa Niżnia [online] [dostęp 2008-10-19].
- ↑ Józef Nyka, Tatry Polskie. Przewodnik, wyd. 13, Latchorzew: Wydawnictwo Trawers, 2003, ISBN 83-915859-1-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- Kasprowa Dolina, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 896.
