Elopsopodobne
Elopsopodobne[2], tarponopodobne, tarponowe[3], elopomorfy[4] (Elopomorpha) – nadrząd ryb promieniopłetwych (Actinopterygii) z infragromady doskonałokostnych (Teleostei), obejmujący rzędy ryb charakteryzujących się larwą typu leptocefala oraz wydłużonym ciałem osobników dorosłych. Są to głównie ryby morskie, w tym głębinowe, lub wpływające do estuariów. W zapisie kopalnym znane są ze środkowej jury[5].
| Elopomorpha[1] | |
| Greenwood et al., 1966 | |
| Okres istnienia: jura środkowa–dziś | |
 Elops złotawy (Elops saurus) | |
 Echidna xanthospilos | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| Nadrząd |
elopsopodobne |
Cechy diagnostyczne edytuj
Główną synapomorfią tej grupy ryb jest występowanie w ontogenezie larwy leptocephalus, która jest zupełnie niepodobna do formy dorosłej[5][4]. Występują kosteczki słuchowe, pęcherz pławny nie jest połączony z uchem[5]. Brak połączenia kanałów linii bocznej w rejonie usznym mózgoczaszki z uchem środkowym; hypuralia (jeśli występują) są położone na co najmniej 3 trzonach kręgów; od kręgosłupa odchodzą długie i cienkie kostki międzymięśniowe, które rozciągają się do otaczających mięśni tułowia[4][6]. Występuje zazwyczaj więcej niż 15 promieni podskrzelowych[5][4].
Systematyka edytuj
Do elopsopodobnych zaliczono około 990 współcześnie żyjących gatunków[5], klasyfikowanych w 4 rzędach[7][5][8]:
| Elopomorpha |
| ||||||||||||||||||
Gardzielcokształtne (Saccopharyngiformes) wyodrębniane m.in. przez Nelsona[9] w randze rzędu uznane zostały przez większość badaczy (Forey et al. 1996, Inoue et al. 2003, [7] Nelson et al., 2016[5] za podrząd Saccopharyngoidei w obrębie węgorzokształtnych.
Elopomorpha są uznawane za takson monofiletyczny[10][11][8].
Charakterystyka edytuj
Ryby elopsopodobne są bardzo zróżnicowane pod względem morfologii. Węgorzokształtne mają wydłużone, wężowate ciało, długie płetwy grzbietową i odbytową, oraz zwykle nagą, pozbawioną łusek skórę, rzadziej z drobnymi łuskami. Elopsokształtne i albulokształtne mają ciało podłużne (lecz nie wężowate), o wyraźnie zaznaczonej części grzbietowej, pokryte łuskami. Łuskaczokształtne natomiast mają cylindryczny tułów, długi, cienki ogon oraz zredukowane płetwy. Ciało pokryte jest drobnymi łuskami. U gardzielcowatych ciało jest wydłużone, głowa duża, a skóra naga. Ryby te potrafią połykać ofiary nierzadko dorównujące im rozmiarom, a nawet większe. Jest to możliwe dzięki ogromnemu otworowi gębowemu i niezwykle rozciągliwemu żołądkowi. Większość elopsopodobnych prowadzi drapieżny tryb życia, w przytrzymywaniu ofiar i kruszeniu twardych fragmentów ciała pomagają im potężne zęby. Niektóre gatunki mają uzębienie połączone z gruczołami jadowymi. Wszyscy przedstawiciele nadrzędu przechodzą przez stadium larwy, zwanej leptocefalem. Larwy te mają długie, przezroczyste ciało. Żyją w wodach pelagialnych, wchodzą w skład planktonu. Stadium larwalne tych ryb może trwać 3 lata[3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ Elopomorpha, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Uproszczony układ systematyczny ryb [w:] Biologia. Multimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. pwn.pl Sp. z o.o., 2008. ISBN 978-83-61492-24-5.
- ↑ a b Ryby : encyklopedia zwierząt. Henryk Garbarczyk, Małgorzata Garbarczyk i Leszek Myszkowski (tłum.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN : Dorota Szatańska, 2007, s. 20. ISBN 978-83-01-15140-9.
- ↑ a b c d Ryby kopalne. red. Michał Ginter. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012, s. 223. ISBN 978-83-235-0973-8.
- ↑ a b c d e f g J. S. Nelson, T. C. Grande, M. V. H. Wilson: Fishes of the World. Wyd. 5. John Wiley & Sons, 2016. ISBN 978-1-118-34233-6. (ang.).
- ↑ G. Helfman, B. B. Collette, D. E. Facey, B. W. Bowen: The Diversity of Fishes: Biology, Evolution, and Ecology. Wyd. 2. Wiley-Blackwell, 2009. ISBN 978-1-4051-2494-2.
- ↑ a b Wiley & Johnson: A teleost classification based on monophyletic groups. W: Nelson, Schultze & Wilson (red.): Origin and Phylogenetic Interrelationships of Teleosts. Monachium: Verlag Dr. Friedrich Pfeil, 2010, s. 123-182. ISBN 978-3-89937-107-9.
- ↑ a b Jhen-Nien Chen i inni, Phylogeny of the Elopomorpha (Teleostei): Evidence from six nuclear and mitochondrial markers, „Molecular Phylogenetics and Evolution”, 70, 2014, s. 152–161, DOI: 10.1016/j.ympev.2013.09.002 [dostęp 2023-04-13] (ang.).
- ↑ Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- ↑ Inoue, J. G., Miya, M., Tsukamoto, K., Nishida, M. 2004. Mitogenomic evidence for the monophyly of elopomorph fishes (Teleostei) and the evolutionary origin of the leptocephalus larva. Molecular Phylogenetics and Evolution 32, 274-286.
- ↑ Wang CH, Kuo CH, Mok HK and Lee SC (2003) Molecular phylogeny of elopomorph fishes inferred from mitochondrial 12S ribosomal RNA sequences. Zool Scripta 32:231-241.