Eryk XIV Waza

król Szwecji w XVI wieku

Eryk XIV, Erik XIV (ur. 13 grudnia 1533 w Sztokholmie, zm. 26 lutego 1577 na zamku Örbyhus) – król Szwecji w latach 1560–1568.

Eryk XIV Waza
Ilustracja
ilustracja herbu
podpis
Jehovah dat cui vult
Jehowa daje, komu chce
Król Szwecji
Okres

od 29 września 1560
do 29 września 1568

Poprzednik

Gustaw I Waza

Następca

Jan III Waza

Dane biograficzne
Dynastia

Wazowie

Data urodzenia

13 grudnia 1533

Data śmierci

26 lutego 1577

Ojciec

Gustaw Waza

Matka

Katarzyna saska

Życiorys edytuj

Syn Gustawa I Wazy i Katarzyny saskiej. Także władca Estonii po jej zdobyciu w 1561.

Uważany za zdolnego i inteligentnego monarchę. Prowadził umiejętną politykę. Jednak wkrótce jego nad wyraz bujna ambicja i stany niezrównoważenia psychicznego doprowadziły go do choroby umysłowej i obłąkania[1].

Dążył do uczynienia ze Szwecji mocarstwa. W przeciwieństwie do swojego ojca, zadowolonego z istniejącego status quo i uzyskanej suwerenności, Eryk dążył do narzucenia innym państwom hegemonii w strefie Morza Bałtyckiego. Dążenia te doprowadziły do konfliktu z królem Danii (Fryderykiem II).

W polityce wewnętrznej napotkał opozycję szlachty wspieraną przez jego przyrodniego brata, późniejszego króla Jana III. Przez większość czasu jego panowania toczyła się skandynawska wojna siedmioletnia (znana jako I wojna północna) przeciw Danii, w trakcie której skutecznie odparł wszystkie duńskie próby podboju posiadłości szwedzkich.

Pod koniec życia stan umysłowy króla coraz bardziej się pogarszał i prowadził do represji politycznych wobec przeciwników, w tym do zamordowania członków rodziny Sture w maju 1567 r.[2] W 1568 roku Eryk został usunięty z tronu i uwięziony przez Jana, który przejął władzę.

Zmarł w więzieniu, prawdopodobnie otruty arszenikiem. Dokument podpisany przez Jana III i Bengta Gylta dawał strażnikom pilnującym Eryka prawo do jego otrucia, jeżeli ktokolwiek podejmowałby próbę jego uwolnienia. Późniejsze analizy jego zwłok wykazały obecność trucizny. Pochowany w katedrze w Västerås[3].

Eryk przed wstąpieniem w związek małżeński był w kilku nieformalnych związkach. Z Agdą Persdotter miał trzy córki:

  • Virginię Eriksdotter (1559–1633)
  • Konstancję Eriksdotter (1560–1649)
  • Lukrecję Eriksdotter (1564–1574)

Z Kariną Jacobsdotter:

Ostatecznie 4 lipca 1568 poślubił Katarzynę Månsdotter[4]. (1550–1612). Z tego małżeństwa miał następujące dzieci:

  • Sygrydę (1566 lub 1568–1633)
  • Gustawa (1566–1607)
  • Henryka (1570–1574)
  • Arnolda (1572-1573)

Przypisy edytuj

  1. Na tym tle stał się bohaterem dramatu historycznego Eryk XIV (1899) Augusta Strindberga.
  2. Svante Sture oraz jego synów Nilsa i Eryka. Za zbrodnię tę król wypłacił znaczne odszkodowanie wdowie po Nilsie Sture, które przekazała ona zbuntowanym książętom (Janowi i Karolowi Wazom) na walkę z monarchą, doprowadzając do jego obalenia (H. Kahnt, Das grosse Münzlexikon von A bis Z, Regenstauf 2005, s. 54).
  3. Gunnar Ekström, Västerås domkyrka i bild, Västerås, 1980, s. 62
  4. Historię tego romansu i małżeństwa opisuje powieść Karin, córka Monsa (1944) Mika Waltari.

Bibliografia edytuj

  • Larsson L.-O., Arvet Efter Gustav Vasa: En Berattelse Om Fyra Kungar Och Ett Rike, Wydawnictwo "Prisma", Stockholm 2005, ISBN 91-518-4203-3.
  • Praca zbiorowa: Svenskt biografiskt handlexikon, Wydawnictwo "Albert Bonniers Förlag", Sztokholm 1906, [on-line] T. I. ss. 309–310. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
  • Praca zbiorowa: Nordisk familjebok, Wydawnictwo "Nordisk familjeboks förlags aktiebolag", Sztokholm 1907, [on-line] wyd. II. T. 7. ss. 783–790. (szw.) [dostęp 1 lutego 2011]
  • Przemysław Jaworski, Królewskie rody Szwecji. Genealogia, Warszawa: Warszawska Firma Wydawnicza, 2012, ISBN 978-83-7805-254-8, OCLC 812745882.