Fałd – struktura tektoniczna, deformacja ciągła, powstała na skutek wygięcia warstw bez przerwania ciągłości ośrodka skalnego. Wyróżnia się dwa rodzaje fałdów: antykliny i synkliny[1]. Antyklina posiada w swoim jądrze utwory starsze, natomiast synklina – młodsze.

Fałd
Fałd obalony, rezerwat przyrody "Ślichowice" w Kielcach
Fałdy z płynięcia na fyllicie, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie
Fałdy ze zginania, sfałdowany flisz karpacki, odsłonięcie Rudawka Rymanowska n. Wisłokiem, okolice Rymanowa
Fałdki ptygmatyczne powstałe w ośrodku elastycznym
Fałdy powstałe wskutek kompresji, kop. Dewon, Jarnołtówek, Góry Opawskie
Zafałdowane osady dolnego kambru, reprezentowane przez kwarcyty osadowe, kop. Wiśniówka Duża, koło Kielc

Dawniej te dwa rodzaje fałdów klasyfikowano jako elementy pojedynczego fałdu.

Elementy budowy fałdu edytuj

  • jądro – wewnętrzna część fałdu
  • skrzydło fałdu – część fałdu zawarta między powierzchnią osiową fałdu a powierzchnią osiową fałdu przyległego
  • przegub – odcinek warstwy fałdowanej o największej krzywiźnie, zwykle wiąże skrzydła, w wypadku fałdów szerokopromiennych może być trudny do wyodrębnienia

Parametry fałdu edytuj

  • oś fałdu – prosta biegnąca wzdłuż największego przegięcia przegubu fałdu
  • powierzchnia osiowa fałdu – powierzchnia łącząca osie fałdu w kolejnych ławicach
  • promień fałdu – odległość między powierzchniami osiowymi sąsiadujących fałdów mierzona prostopadle

Klasyfikacje fałdów edytuj

Klasyfikacja geometryczno-kinematyczna edytuj

Uwzględnia położenie skrzydeł względem powierzchni osiowej:

  • fałdy stojące – fałdy o skrzydłach zapadających pod tym samym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pionowa
  • fałdy pochylone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w przeciwnych kierunkach; powierzchnia osiowa pochylona
  • fałdy obalone – fałdy o skrzydłach zapadających pod różnym kątem w nachylone w jednym kierunku; powierzchnia osiowa pochylona
  • fałdy leżące – fałdy o poziomej powierzchni osiowej; wyróżnia się skrzydła górne (grzbietowe) i dolne (brzuszne)
  • fałdy przewalone – fałszywa synklina, fałszywa antyklina (geometria wskazuje na obecność np. antykliny, strukturalnie jest to synklina)

Klasyfikacja ze względu na symetrię fałdu edytuj

  • symetryczne – skrzydła fałdu są symetryczne względem powierzchni osiowej
  • asymetryczne – skrzydła fałdu nie wykazują symetrii w relacji do powierzchni osiowej

Klasyfikacja ze względu na położenie osi fałdu edytuj

  • fałdy poziome
  • fałdy pochylone
  • fałdy pionowe

Klasyfikacja ze względu na rozmieszczenie w planie edytuj

Klasyfikacja ze względu na stosunek promienia fałdu do wysokości fałdu edytuj

  • fałdy szerokopromienne
  • fałdy średnopromienne
  • fałdy wąskopromienne

Klasyfikacja geometryczno-morfologiczna edytuj

  • fałdy zygzakowate (zębate, szewronowe, dachowe)
  • fałdy grzebieniowate
  • fałdy hiperboliczne
  • fałdy paraboliczne
  • fałdy półkoliste
  • fałdy skrzynkowe
  • fałdy wachlarzowe

Klasyfikacja ze względu na kąt zbieżności fałdu edytuj

Klasyfikacja strukturalna edytuj

  • fałdy koncentryczne
  • fałdy symilarne
  • fałdy dysharmonijne

Genetyczna klasyfikacja fałdów edytuj

Przypisy edytuj

  1. Marks i inni, Słownik geologii dynamicznej, wyd. 1, Warszawa: Wydawnictwa Geologiczne, 1985, ISBN 83-220-0196-7, OCLC 14411936.

Bibliografia edytuj