Foka

Foka
	Phoca
	Linnaeus, 1758
	; Przedstawiciel rodzaju – foka pospolita (P. vitulina)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	drapieżne
Podrząd	psokształtne
Infrarząd	Arctoidea
Nadrodzina	Phocoidea
Rodzina	fokowate
Rodzaj	foka
	Typ nomenklatoryczny
	Phoca vitulina Linnaeus, 1758
Synonimy
	Ambysus Rafinesque, 1815; Arctias Rafinesque, 1815; Calocephalus F. Cuvier, 1826; Halicyon J.E. Gray, 1864; Haliphilus J.E. Gray, 1866;
	Ambysus Rafinesque, 1815; Arctias Rafinesque, 1815; Calocephalus F. Cuvier, 1826; Halicyon J.E. Gray, 1864; Haliphilus J.E. Gray, 1866;
Gatunki
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	4 gatunki (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Foka^[6] (Phoca) – rodzaj dużych, morskich ssaków z rodziny fokowatych (Phocidae).

Zasięg występowania edytuj

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w północnym Oceanie Atlantyckim i Spokojnym, w przybrzeżnych wodach Ameryki Północnej, północnej Europy i wschodniej Azji^[7]^[8]^[9].

Morfologia edytuj

Długość ciała samic 120–170 cm, samców 140–190 cm; masa ciała samic 65–120 kg, samców 85–140 kg; nowo narodzone foki mierzą 75–100 cm i ważą 7–12 kg^[8]^[10].

Systematyka edytuj

Rodzaj zdefiniował w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz w pierwszej części dziesiątego wydania Systema Naturae^[1]. Linneusz wymienił cztery gatunki – Phoca ursina Linnaeus, 1758, Phoca leonina Linnaeus, 1758, Phoca rosmarus Linnaeus, 1758 i Phoca vitulina Linnaeus, 1758 – z których gatunkiem typowym jest (Linneuszowska tautonimia) Phoca vitulina Linnaeus, 1758 (foka pospolita).

Etymologia edytuj

Phoca: gr. φωκη phōkē ‘foka’^[11].
Ambysus: etymologia niejasna, Rafinesque nie wyjaśnił znaczenia nazwy rodzajowej^[12].
Arctias: gr. αρκτος arktos ‘niedźwiedź’; przyrostek -ιας -ias ‘specjalna cecha’^[13].
Calocephalus: gr. καλος kalos ‘piękny’; -κεφαλος -kephalos ‘-głowy’, od κεφαλη kephalē ‘głowa’^[14]. Gatunek typowy: Cuvier wymienił kilka gatunków – Calocephalus discolor F. Cuvier, 1826 (species inquirenda), Calocephalus lagurus F. Cuvier, 1826 (= Phoca groenlandica Erxleben, 1777), Calocephalus vitulinus F. Cuvier, 1826 (= Phoca vitulina Linnaeus, 1758), Calocephalus leporinus F. Cuvier, 1826 (= Phoca barbata Erxleben, 1777), Calocephalus groenlandicus F. Cuvier, 1826 (= Phoca groenlandica Erxleben, 1777), Calocephalus hispidus F. Cuvier, 1826 (= Phoca hispida von Schreber, 1775) i Calocephalus barbatus F. Cuvier, 1826 (= Phoca barbata Erxleben, 1777) – z których gatunkiem typowym jest Phoca vitulina Linnaeus, 1758.
Halicyon: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; κυων kuōn, κυνος kunos ‘pies’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Halicyon richardii^[b] J.E. Gray, 1864.
Haliphilus: gr. ἁλι- hali- ‘morski’, od ἁλς hals, ἁλος halos ‘morze’; φιλος philos ‘miłośnik’, od φιλεω phileō ‘kochać’^[15]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Halichoerus antarcticus Peale, 1848 (= Phoca vitulina Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny edytuj

Do rodzaju należą następujące występujące współcześnie gatunki^[16]^[10]^[7]^[6]:

Phoca vitulina Linnaeus, 1758 – foka pospolita
Phoca largha Pallas, 1811 – foka plamista

Opisano również gatunki wymarłe:

Phoca moori Newton, 1890^[17] (Europa)
Phoca procaspica Gadzhiev, 1961^[18] (Azja)

Uwagi edytuj

↑ ^a ^b Nomen nudum.
↑ Podgatunek P. vitulina.

Przypisy edytuj

↑ ^a ^b C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 37. (łac.).
↑ ^a ^b C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).
↑ F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu'en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Paris; Strasbourg: F. G. Levrault; Le Normant, 1826, s. 544. (fr.).
↑ J.E. Gray. Notes on seals (Phocidae), including the description of a new seal (Halicyon richardii) from the West Coast of North America. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 28, 1864. (ang.).
↑ J.E. Gray. Observations on the „Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes, by Theodore Gill”. „The Annals and magazine of natural history”. Third series. 17 (102), s. 446, 1866. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
↑ ^a ^b B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 180–182. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phoca. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 680. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ Palmer 1904 ↓, s. 532.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 92.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 116.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 154.
↑ ^a ^b Palmer 1904 ↓, s. 307.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).
↑ E.T. Newton. On some new mammals from the Red and Norwich Crags. „Quarterly Journal of the Geological Society”. 46 (1–4), s. 446, 1890. DOI: 10.1144/GSL.JGS.1890.046.01-04.29. (ang.).
↑ D.D. Gadzhiev D.D., [Późnosarmacka fauna hipparionowa z Eldaru], [w:] Praca doktorska, Baku: Azerbejdżańska Akademia Nauk, 1961, s. 1–37 (ros.).

Bibliografia edytuj

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).

[uwaga1-2] Nomen nudum.

[17] Podgatunek P. vitulina.

[Linnaeus-1] C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 37. (łac.).

[Rafinesque-3] C.S. Rafinesque: Analyse de la nature, or, Tableau de l’univers et des corps organisés. Palerme: Aux dépens de l’auteur, 1815, s. 60. (fr.).

[Cuvier-4] F. Cuvier: Phoque. (Mamm.). W: Dictionnaire des sciences naturelles, dans lequel on traite méthodiquement des différens êtres de la nature, considérés soit en eux-mêmes, d’après l’état actuel de nos connoissances, soit relativement à l’utilité qu'en peuvent retirer la médecine, l’agriculture, le commerce et les artes. Suivi d’une biographie des plus célèbres naturalistes. T. 39. Paris; Strasbourg: F. G. Levrault; Le Normant, 1826, s. 544. (fr.).

[gray1864-5] J.E. Gray. Notes on seals (Phocidae), including the description of a new seal (Halicyon richardii) from the West Coast of North America. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1864, s. 28, 1864. (ang.).

[gray1866-6] J.E. Gray. Observations on the „Prodrome of a Monograph of the Pinnipedes, by Theodore Gill”. „The Annals and magazine of natural history”. Third series. 17 (102), s. 446, 1866. (ang.).

[Cichocki&inni-7] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 154. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Burgin&inni-8] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 446. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).

[Stewart-9] B. Stewart: Family Phocidae (Earless Seals). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 180–182. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).

[Wilson&Reeder-10] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Phoca. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-05-22]. (ang.).

[amw-11] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 680. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655688_532]-12] Palmer 1904 ↓, s. 532.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655248_92]-13] Palmer 1904 ↓, s. 92.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655272_116]-14] Palmer 1904 ↓, s. 116.

[CITEREFPalmer1904[https://www.biodiversitylibrary.org/page/45655310_154]-15] Palmer 1904 ↓, s. 154.

[CITEREFPalmer1904[http://books.google.com/books?id=ApMeAQAAIAAJ&pg=PA307_307]-16] Palmer 1904 ↓, s. 307.

[mdd-18] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-12-19]. (ang.).

[new-19] E.T. Newton. On some new mammals from the Red and Norwich Crags. „Quarterly Journal of the Geological Society”. 46 (1–4), s. 446, 1890. DOI: 10.1144/GSL.JGS.1890.046.01-04.29. (ang.).

[gad-20] D.D. Gadzhiev D.D., [Późnosarmacka fauna hipparionowa z Eldaru], [w:] Praca doktorska, Baku: Azerbejdżańska Akademia Nauk, 1961, s. 1–37 (ros.).

[6]

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[b]

[16]

[17]

[18]