Frigidarium
Frigidarium (od łac. frigidus – zimny; gr. psychrolusion) – w rzymskich termach pomieszczenie do kąpieli w basenach z zimną wodą[1].
Frigidarium będące jedną z zasadniczych części łaźni publicznej (thermae) i znajdujące się w części bardziej rozbudowanej, przeznaczonej dla mężczyzn, poprzedzane było obszernym apodyterium (szatnia, rozbieralnia), w którym pozostawiano odzież przed przejściem do pomieszczenia z wodą zimną. Dokonywano tam pierwszych ablucji w basenie wypełniającym niemal całą salę (często wyposażonej też w labrum) bądź poprzedzając przejście wprost do sali ciepłej (tepidarium), gdzie stopniowo przystosowywano się do podwyższonej temperatury łaziebnej. Powracając odwrotnie do frigidarium z gorącego caldarium czy potni (laconicum), można było zakończyć cały pobyt w termach zimną kąpielą[2][3].
Frigidarium odkryte w Pompejach miało kształt okrągłej salki z czterema niszami i centralnym basenem, oświetlanej przez otwór w sklepieniu kopuły; posadzka wykładana była marmurem, a ściany dekorowane iluzoryczną wizją barwnego ogrodu z niebieskim sklepieniem[4].
Plan term pompejańskich wskazuje na ich podział dla płci: część przestronniejsza, obejmująca frigidarium, przeznaczona była dla mężczyzn, druga – dla kobiet, często z zewnętrznym terenem spacerowym (xystus), być może o charakterze ogrodowym[5]. Na ogół jednak przy niedzielonych pomieszczeniach, te same służyły kobietom i mężczyznom, którym jedynie wyznaczano korzystanie z nich w różnej porze[6].
Choć niewielkie frigidarium mieściło się w jednym zadaszonym kompleksie łaźni prywatnych (balneae), badacze wcześnie wyrażali wątpliwości co do tego, by rozległe frigidarium w termach publicznych mogło być kryte[7]. W istocie wydzieloną jego część stanowił odkryty basen kąpielowy z wodą zimną (piscina natatoria albo natatio)[8][9]. Do największych nam znanych należały takie baseny w rzymskich termach Karakalli (o wymiarach 58x24 m) i w termach Dioklecjana[10].
W domach prywatnych, w których łaźnia (balneum) była zwykle niewielka, obejmująca jedynie tepidarium i caldarium, brak było frigidarium, w zastępstwie chłodzono się tylko zimną kąpielą w zwykłym basenie[11].
Przypisy edytuj
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z (pod red. Z. Piszczka). Wyd. 5. Warszawa: PWN, 1983, s. 269, 434, ISBN 83-010-3529-3.
- ↑ Pierre Grimal: Miasta rzymskie. Warszawa: PWN, 1970, s. 91.
- ↑ Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie. Warszawa: PIW, 1966, s. 248.
- ↑ Robert Étienne: Życie codzienne w Pompejach. Warszawa: PIW, 1971, s. 291.
- ↑ Pierre Grimal: Miasta rzymskie, dz. cyt., s. 90-91.
- ↑ Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie, dz. cyt., s. 246.
- ↑ Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie, dz. cyt., s. 244.
- ↑ «Frigidario» w Enciclopedia Italiana (Treccani) on line [dostęp 2023-06-09].
- ↑ Mała encyklopedia kultury antycznej A–Z, dz. cyt., s. 592.
- ↑ Lexikon der Antike. Leipzig: Bibliographisches Institut, 1971, s. 553.
- ↑ Robert Étienne: Życie codzienne w Pompejach, dz. cyt., s. 202.