Fruktoza

związek chemiczny

Fruktoza, cukier owocowy (z łac. fructus, owoc) – organiczny związek chemiczny z grupy ketoz. W stanie wolnym występuje naturalnie w owocach, miodzie, nektarze kwiatów i spermie ssaków[5]. Reszty fruktozy wchodzą w skład szeregu di-, oligo- i polisacharydów, na przykład sacharozy (glukoza + fruktoza), rafinozy (glukoza + fruktoza + galaktoza) lub inuliny.

Fruktoza
forma łańcuchowa forma cykliczna
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny

C6H12O6

Masa molowa

180,16 g/mol

Wygląd

biały lub prawie biały, krystaliczny proszek o bardzo słodkim smaku[1]

Identyfikacja
Numer CAS

57-48-7 (izomer D)
30237-26-4 (racemat)

PubChem

5984

DrugBank

DB04173

Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą
stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC

V06 DC02

W temperaturze pokojowej jest białą substancją krystaliczną. Temperatura topnienia to około 100 °C. Fruktoza charakteryzuje się słodkim smakiem (jest nieco słodsza od sacharozy i znacznie słodsza od glukozy) oraz dobrą rozpuszczalnością w wodzie.

W wyniku fermentacji ulega przemianie do etanolu.

Fruktoza jest nieprzydatna organizmowi podczas wysiłku fizycznego, ponieważ jest znacznie wolniej wchłaniana z krwi niż glukoza[6]. Znaczne ilości fruktozy mogą powodować biegunkę i bóle żołądkowo-jelitowe. W spermie fruktoza jest głównym substratem energetycznym plemników w procesie oddychania beztlenowego. Powoduje też wyraźne podniesienie poziomu trójglicerydów we krwi[7].

Fruktoza charakteryzuje się największą słodkością spośród węglowodanów najczęściej stosowanych do słodzenia[8].

Źródła fruktozy edytuj

Organizm ludzki nie tworzy fruktozy[7]. Szacuje się, że fruktoza w diecie człowieka stanowi ok. 1/3 wszystkich spożywanych cukrów[7].

Głównym źródłem fruktozy w diecie jest sacharoza, czyli cukier spożywczy oraz syrop kukurydziany. W formie wolnej występuje głównie w owocach (1–8%) i miodzie (około 38%)[7].

Wpływ na zdrowie edytuj

Niektóre badania wskazują na zmiany w metabolizmie powodowane przez fruktozę, co ma przyczyniać się do otyłości[9]. Istnieje jednak pogląd, że takie stwierdzenia to nadinterpretacja wyników badań, m.in. z powodu, że badane zwierzęta były karmione dużymi ilościami czystej fruktozy[9]. Taka sytuacja nie występuje w normalnej diecie zwierząt, w tym ludzi. Ci sami naukowcy stwierdzają, że przyczyną otyłości nie jest fruktoza, a nadmierne spożycie napojów nią słodzonych[9].

Jednakże szereg kolejnych badań zdaje się potwierdzać negatywne skutki spożywania fruktozy. Wskazują one na to, że aktywuje ona ośrodki nagrody w ludzkim mózgu, nie zapewniając przy tym uczucia sytości[6][10]. Glukoza gasi łaknienie na ok. 2–3 godziny, fruktoza nigdy, ponieważ w odróżnieniu od glukozy nie hamuje aktywności podwzgórza[6][11]. Wątroba w odpowiedzi na fruktozę produkuje większe ilości trójglicerydów, sprzyjając w ten sposób chorobom układu sercowo-naczyniowego, insulinooporności, cukrzycy, nadwadze i otyłości[7]. Fruktoza z uwagi na znacznie wolniejsze wchłanianie się z krwi niż glukoza nie jest wykorzystywana podczas wysiłku fizycznego, natomiast nadmiar fruktozy jest przekształcany w tkankę tłuszczową[6].

Uważa się, że fruktoza występująca w sposób naturalny w owocach nie jest szkodliwa dla zdrowia, wynika to z innych właściwości owoców w stosunku do żywności przetworzonej i wysoko przetworzonej, mianowicie owoce mają przeważnie niską gęstość energetyczną, zawierają błonnik, różne rodzaje witamin, soli mineralnych oraz inne naturalne substancje bioaktywne, które spożywane regularnie korzystnie wpływają na zdrowie[7][12].

Zastosowanie fruktozy edytuj

Fruktoza w przemyśle wykorzystywana jest jako konserwant i substancja słodząca:

Metabolizm fruktozy edytuj

Metabolizm fruktozy przebiega inaczej w mięśniach i tkance tłuszczowej, a inaczej w wątrobie[15]:

Szkodliwość fruktozy edytuj

Nadmiar fruktozy w diecie jest szkodliwy, bowiem:

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
  2. a b Fructose, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank, Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 36320 [dostęp 2011-04-26] (niem. • ang.).
  3. Fructose, [w:] ChemIDplus, United States National Library of Medicine [dostęp 2012-08-28] (ang.).
  4. a b c Fruktoza. [martwy link] The Chemical Database. Wydział Chemii Uniwersytetu w Akronie. [dostęp 2012-08-28]. (ang.).[niewiarygodne źródło?]
  5. Aleksander Kołodziejczyk: Naturalne związki organiczne. Wyd. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004, s. 264. ISBN 83-01-14316-9.
  6. a b c d e Cukier cukrowi nierówny [online], Sante, 2017 [dostęp 2019-10-08] (pol.).
  7. a b c d e f g h i j k Fruktoza i choroby układu sercowo-naczyniowego Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej [online], ncez.pl [dostęp 2019-10-08].
  8. Słodkie życie chemika [online], mlodytechnik.pl [dostęp 2019-10-08] (pol.).
  9. a b c Vincent J. van Buula, Luc Tappya, Fred J. P. H. Brouns: Misconceptions about fructose-containing sugars and their role in the obesity epidemic. [w:] Nutrition research reviews [on-line]. 2014.
  10. Brain Reward Circuits Respond Differently to Two Kinds of Sugar. American College of Neuropsychopharmacology, 2014-12-10. [dostęp 2016-03-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-04)].
  11. Your Body Responds Differently to Fructose and Glucose [online], Proteomics & Metabolomics from Technology Networks [dostęp 2019-10-08] (ang.).
  12. Riitta Törrönen i inni, Postprandial glucose, insulin, and free fatty acid responses to sucrose consumed with blackcurrants and lingonberries in healthy women, „The American Journal of Clinical Nutrition”, 96 (3), 2012, s. 527–533, DOI10.3945/ajcn.112.042184, ISSN 1938-3207, PMID22854401 [dostęp 2019-11-01].
  13. Salvatore Petta i inni, Industrial, not fruit fructose intake is associated with the severity of liver fibrosis in genotype 1 chronic hepatitis C patients, „Journal of Hepatology”, 59 (6), 2013, s. 1169–1176, DOI10.1016/j.jhep.2013.07.037, ISSN 1600-0641, PMID23933265 [dostęp 2019-11-01].
  14. Glycemic Index and Glycemic Load. mendosa.com. [dostęp 2014-04-09].
  15. Metabolizm węglowodanów. W: B.D.Hames, N.M.Hooper: Krótkie wykłady. Biochemia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2004.
  16. a b Robert H. Lustig, Fructose: it’s „alcohol without the buzz”, „Advances in Nutrition (Bethesda, Md.)”, 4 (2), 2013, s. 226–235, DOI10.3945/an.112.002998, ISSN 2156-5376, PMID23493539, PMCIDPMC3649103 [dostęp 2019-11-01].