Gąska kroplistobrzega

gatunek grzyba

Gąska kroplistobrzega (Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél.) – gatunek grzybów należący do rodziny gąskowatych (Tricholomataceae)[1].

Gąska kroplistobrzega
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

grzyby

Typ

podstawczaki

Klasa

pieczarniaki

Rząd

pieczarkowce

Rodzina

gąskowate

Rodzaj

gąska

Gatunek

gąska kroplistobrzega

Nazwa systematyczna
Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél.
Mém. Soc. Émul. Montbéliard, Sér. 2 5: 77 (1872)

Systematyka i nazewnictwo edytuj

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Tricholoma, Tricholomataceae, Agaricales, Agaricomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1821 r. Elias Fries nadając mu nazwę Agaricus pessundatus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1872 r. Lucien Quélet, przenosząc go do rodzaju Tricholoma[1].

Niektóre synonimy naukowe[2]:

  • Agaricus pessundatus Fr. 1821
  • Gyrophila equestris var. pessundata (Fr.) Quél. 1886
  • Gyrophila pessundata (Fr.) Quél. 1888
  • Tricholoma pessundatum var. amarescens Naveau 1923
  • Tricholoma pessundatum var. campestre Gillet 1874
  • Tricholoma pessundatum var. montanum Gillet 1874
  • Tricholoma pessundatum var. montanum (Fr.) Pilát 1959
  • Tricholoma pessundatum (Fr.) Quél., 1872, var. pessundatum

Nazwę polską zaproponował Władysław Wojewoda w 2003 r[3].

Morfologia edytuj

Kapelusz

Średnica 6–12 cm, kształt początkowo półkulisty, później wypukły, a nawet płaski. Dojrzałe okazy czasami mają niewyraźny garb, czasami są wklęsłe. U młodych okazów brzeg podwinięty, u starszych wyprostowany, czasami powyginany i żeberkowany. Powierzchnia gładka, wilgotna, nieco lepka i śliska. Ma barwę brązową, czerwonobrązową, lub żółtawobrązową. Brzeg nieco jaśniejszy. Czasami występują na powierzchni ciemniejsze, pomarańczowobrązowe plamki[4].

Blaszki

Gęste, szerokie, przy trzonie wykrojone ząbkiem. Oprócz pełnych blaszek występują także międzyblaszki. Początkowo są białe, u starszych owocników ciemnieją i mają barwę od kremowej do jasnobrązowej. Po uciśnięciu ciemnieją. Ostrza blaszek o tej samej barwie co blaszki. U starszych okazów na blaszkach pojawiają się rdzawe plamy[4].

Trzon

Wysokość 3–7 cm, grubość 1–2 cm. Walcowaty, często wygięty. U młodych okazów twardy i pełny, u starszych komorowaty. Powierzchnia gładka lub nieco włókienkowata, barwy białej, ku podstawie ciemniejsza – rdzawobrązowa. Na szczycie trzonu brak jaśniejszej strefy. Podstawa obrośnięta białą grzybnią[4].

Miąższ

Biały, tylko w podstawie trzonu i pod skórka kapelusza czasami jasnobrązowy. Jest zwarty i mięsisty, po uszkodzeniu nie zmienia barwy. Ma mączysty zapach i gorzkawy smak[4].

Cechy mikroskopowe

Zarodniki eliptyczne, gładkie, nieamyloidalne, o rozmiarach 5–8 × 3-5 µm. Pleurocystyd i cheilocystyd brak. Strzępki w skórce cylindryczne, o szerokości 4–7 µm, często inkrustowane. Brak sprzążek[5].

Występowanie i siedlisko edytuj

Podano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej, Europie, Azji i na Nowej Zelandii[6]. W Polsce gatunek rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status R – potencjalnie zagrożony z powodu ograniczonego zasięgu geograficznego i małych obszarów siedliskowych[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Belgii, Niemczech, Anglii, Holandii[3].

Rośnie na ziemi w lasach iglastych, głównie w towarzystwie sosny[3], ale czasami także w sąsiedztwie świerków, i jodeł. Preferuje siedliska suche[4]. Pojawia się od sierpnia do października[3].

Znaczenie edytuj

Grzyb mikoryzowy. W Europie uważany jest za grzyb trujący[4], w Hongkongu jednak jest grzybem jadalnym[8]. Zapewne przed spożyciem musi być w jakiś szczególny sposób przygotowana, gdyż normalnie jej spożycie powoduje wymioty, biegunkę i osłabienie trwające do trzech dni[9].

Gatunki podobne edytuj

Wśród gąsek o brązowym ubarwieniu jest wiele podobnych gatunków, m.in[10]:

  • gąska żółtobrunatna (Tricholoma fulvum) o blaszkach żółtawych,
  • gąska bukowa (Tricholoma ustale), o kapeluszu gładkim i błyszczącym a blaszkach rdzawych,
  • gąska gorzka (Tricholoma stans), która ma na trzonie pod kapeluszem wyraźną strefę pierścieniową.

Przypisy edytuj

  1. a b c Index Fungorum. [dostęp 2016-01-05]. (ang.).
  2. Paul Kirk: Species Fungorum. [dostęp 2010-01-19]. (ang.).
  3. a b c d Władysław Wojewoda: Checklist of Polish Larger Basidiomycetes. Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003. ISBN 83-89648-09-1.
  4. a b c d e f Warmia i Mazury. Gąska kroplistobrzegowa. [dostęp 2016-01-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-02-02)].
  5. Mushroom Experta. [dostęp 2016-01-05].
  6. Discover Life Maps. [dostęp 2015-12-16].
  7. Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
  8. Eric Boa: Wild edible fungi: A global overview of their use and importance to people. FAO, 2004, seria: Non-wood Forest Products 17. ISBN 92-5-105157-7.
  9. Tricholoma pessundatum. [dostęp 2016-01-05].
  10. Pavol Škubla: Wielki atlas grzybów. Poznań: Elipsa, 2007. ISBN 978-83-245-9550-1.