Główczyce (województwo pomorskie)
Główczyce (kaszb. Główczëce[4], niem. Glowitz[5]) – wieś o charakterze małomiasteczkowym w Polsce położona w województwie pomorskim, w powiecie słupskim, w gminie Główczyce, przy trasie komunikacyjnej ze Słupska do Łeby (droga wojewódzka nr 213), nad Pustynką, mającą ujście w jeziorze Łebsko. Wieś jest siedzibą sołectwa, które obejmuje również miejscowości Święcino i Klęcinko.
| wieś | |
.jpg) Pałac | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (26.10.2018) |
1690[2] |
| Strefa numeracyjna |
59 |
| Kod pocztowy |
76-220[3] |
| Tablice rejestracyjne |
GSL |
| SIMC |
0744427 |
Położenie na mapie gminy Główczyce  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
Położenie na mapie powiatu słupskiego  | |
 54°37′10″N 17°22′07″E/54,619444 17,368611[1]
| |
| Strona internetowa | |
_1.jpg)
Miejscowość jest siedzibą gminy Główczyce.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Główczyce. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa słupskiego.
Nazwa edytuj
Nazwa, wzmiankowana po raz pierwszy w formie Glovectz w 1252, ma genezę słowiańską i charakter patronimiczny. Powstała przez dodanie do nazwy osobowej formantu -ice[6] Zapisy źródłowe nie są jednoznaczne w kwestii ustalenia nazwy osobowej, która była podstawą nazwy miejscowości:
- nazwa osobowa Główka – wskazywana przez zapisy typu Glovectz, Glovesitz, Glovcicz oraz słowińską formę nazwy[6],
- nazwa osobowa Głowa – wskazywana przez zapisy typu Glouitze, Glovitz, Glouicensi[6].
Friedrich Lorentz odnotował formę nazwy w lokalnych gwarach słowińskich: Glȯ́u̯fčicä wraz z nazwami mieszkańców: Glʉ̀ɵ̯fčičȯu̯n, Glʉ̀ɵ̯fčičȯu̯nkă „główczyczanin, główczyczanka”[7]. Niemiecka nazwa Glowitz jest adaptacją fonetyczną pierwotnej nazwy słowiańskiej[6]. Za podstawę nazwy polskiej przyjęto nazwę osobową Główka, w przypadku nazwy Głowa spodziewaną formą byłyby *Głowice[6].
Rada Języka Kaszubskiego proponuje kaszubską formę nazwy Główczëce[8].
Historia edytuj
Główczyce wzmiankowane były już w 1252, dobra główczyckie od drugiej połowy XV wieku do końca 1945 roku znajdowały się w rękach rodu von Puttkamer. Jeszcze w pierwszej połowie XIX wieku Główczyce były zdominowane przez żywioł kaszubski. Postępująca i intensywnie propagowana przez administrację pruską germanizacja tutejszych Kaszubów doprowadziła do zupełnego wynarodowienia i utraty odrębnej tożsamości (zniesienie kaszubskiego jako języka wykładowego w tutejszej szkole w 1842). Ostatnie kazanie po kaszubsku odbyło się tu w roku 1886. Do 1945 Główczyce znajdowały się na trasie linii kolejowej Słupsk-Dargoleza (zdemontowanej przez Armię Czerwoną). W czasach Polski Ludowej powstała wytwórnia wód gazowanych, żwirownia, zakłady zbożowe oraz kombinat łąkarski PGR. Działał wiejski dom towarowy, kino, powstały ośrodek zdrowia i dom kultury[9].
Zabytki edytuj
- Pałac, zbudowany w połowie XIX wieku w stylu neogotyckim, dwuskrzydłowy, dwukondygnacyjny na planie litery T, posiada szczyty schodkowe z płycinami i parawany oflankowane sterczynami, posiada zachowaną oryginalną XIX-wieczną stolarkę drzwiową i wyposażenie gabinetu z herbami Puttkamerów. Do pałacu prowadzi późnobarokowa brama.
- Kościół neogotycki z 1891 roku, trzynawowy, zbudowany na planie krzyża łacińskiego z wykorzystaniem XVIII wiecznych murów, z zachowanym XIX-wiecznym ołtarzem, amboną, organami, ławkami, konfesjonałem i siedziskami dawniejszej okolicznej szlachty oraz witraże przedstawiające sceny religijne i herby dawnych szlacheckich rodów: von Krockow, von Puttkamer, von Querzen, von Zieres, von Wilkau, von Privitz zu Gettron. U boku prostokątnego prezbiterium zdobiona blendami wieża ze strzelistym hełmem ostrosłupowym[10].
Wspólnoty wyznaniowe edytuj
- Kościół rzymskokatolicki:
- Kościół Ewangelicko-Augsburski:
- parafia Ewangelicko-Augsburska w Słupsku, filiał w Główczycach, kaplica przy ul. Kościuszki 9
- Świadkowie Jehowy:
- zbór
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 33799
- ↑ Gmina w liczbach [online], glowczyce.dt.pl [dostęp 2023-12-12] (pol.).
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 317 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Friedrich Lorentz, Polskie i kaszubskie nazwy miejscowości na Pomorzu Kaszubskiem, Instytut Zachodnio-Słowiański przy Uniwersytecie Poznańskim, 1923, s. 135 (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b c d e Witold Iwicki, Toponimia byłego powiatu słupskiego, Gdańsk: Wydawnictwo Gdańskie, 1993, s. 41-42.
- ↑ Friedrich Lorentz, Slovinzisches Wörterbuch: zweiter Teil: P-Z : Orts- und Personennamen. Nachträge, Unsichere Wörter, Sankt Petersburg: Kaiserliche Akademie der Wissenschaften, 1912, s. 1477.
- ↑ Felicja Baska-Borzyszkowska i inni, Polsko-kaszubski słownik nazw miejscowych, Gdańsk: Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, 2017, s. 205, ISBN 978-83-62137-50-3.
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 138, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482.
- ↑ Piotr Skurzyński, Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 235, ISBN 978-83-7495-133-3.
Linki zewnętrzne edytuj
- Główczyce - dokładny opis. powiatslupsk.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-09-14)].
- Strona internetowa Gminy Główczyce
- Strona internetowa Gminnego Ośrodka Kultury w Główczycach
- Historia Główczyc (niem.)