Wikipedia

Głębokie (miasto)

miasto na Białorusi

Głębokie (biał. Глыбокае, Hłybokaje; ros. Глубокое, Głubokoje) – miasto na Białorusi, w obwodzie witebskim, siedziba rejonu głębockiego, 80 km na południowy zachód od Połocka.

Głębokie
Глыбокае
Ilustracja
Kościół Trójcy Świętej w Głębokiem
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Białoruś

Obwód

 witebski

Rejon

głębocki

Prawa miejskie

15 stycznia 1940

Populacja (2009)
• liczba ludności


18 082[1]

Nr kierunkowy

+375 2156

Kod pocztowy

211791, 211792, 211800

Tablice rejestracyjne

2

Położenie na mapie obwodu witebskiego
Mapa konturowa obwodu witebskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Głębokie”
Położenie na mapie Białorusi
Mapa konturowa Białorusi, u góry znajduje się punkt z opisem „Głębokie”
Położenie na mapie Polski w 1939
Mapa konturowa Polski w 1939, w prawym górnym rogu znajduje się punkt z opisem „Głębokie”
Ziemia55°08′N 27°41′E/55,133333 27,683333
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Miasto położone jest na drodze Połock – Wilno i na linii kolejowej Królewszczyzna – Woropajewo. Liczy 18 921 mieszkańców (2016)[potrzebny przypis]. W jego granicach leżą dwa jeziora: Kahalne i Wielkie.

Historia edytuj

Wielkie Księstwo Litewskie edytuj

Pierwsze wzmianki w źródłach historycznych na temat Głębokiego pochodzą z 1414 r. i tę datę uznaje się za czas założenia miejscowości[2]. W 1514 r. Głębokie pojawia się w Metryce Wielkiego Księstwa Litewskiego jako dwór i centrum majątku Zenowiczów.

Część północna należała do Korsaków, południowa do Zenowiczów. Naturalną granicę osady wyznaczała rzeczka Bereźwica (Brzozówka), stanowiąca także granicę województwa połockiego, do którego należało Głębokie. Dobra Zenowiczów leżały na obszarze przygranicznym, stanowiąc ważny przyczółek w walce o Inflanty. Zostały spustoszone przez wojska moskiewskie w 1562 r., gdy Iwan Groźny zaatakował Litwę[3].

W okresie Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez Głębokie przechodził ważny szlak handlowy Wilno – Połock. Walory strategiczne i ekonomiczne miasteczka sprawiły, że w 1563 r. zajął je Iwan Groźny, który wypędził dotychczasowych właścicieli i wpisał je do tzw. Piescowoj Knigi, czyli rejestru dóbr podległych bezpośrednio carowi. Władca Moskwy zaproponował nawet królowi Zygmuntowi Augustowi zmianę granic, które miałyby przebiec wzdłuż Bereźwicy, Dzisny i Dźwiny.

Miasto zostało odbite przez Stefana Batorego, co usankcjonował w 1582 r. rozejm w Jamie Zapolskim. Głębokie powróciło do swych właścicieli. Część południowa należała wówczas do kasztelana smoleńskiego Jerzego Mikołajewicza Zenowicza, który pod wpływem Mikołaja Czarnego Radziwiłła przeszedł na kalwinizm. Jego syn, wojewoda brzeski Krzysztof Zenowicz ufundował w Głębokiem zbór, który podobnie jak dwór, nie przetrwał do naszych czasów. Później Zenowiczowie powrócili do katolicyzmu. Pod koniec XVI w. następny właściciel Głębokiego Mikołaj Bogusław Zenowicz wystawił kościół katolicki pod wezwaniem św. Michała, który został doszczętnie zniszczony w czasie najazdu moskiewskiego w 1654 r.[4] Po śmierci Mikołaja w 1621 r. dobra głębockie otrzymała jego córka Anna Zofia, która poślubiła kasztelana wileńskiego Albrychta Władysława Radziwiłła. Po śmierci Anny i jej męża południowa część Głębokiego znalazła się w rękach Radziwiłłów.

Północna część Głębokiego pod koniec XVI w. należała do Eliasza Korsaka, a następnie do Józefa Korsaka, który jako starosta mścisławski w 1628 r. ufundował kościół katolicki (późniejszy parafialny). W 1639 r. Józef Korsak został wojewodą mścisławskim; z tej okazji ufundował drugi kościół wraz z klasztorem karmelitów bosych. Po jego śmierci w 1643 r. karmelici stali się właścicielami północnej części dóbr głębockich.

W 1654 r. Głębokie najechały wojska moskiewskie. 2 sierpnia tego roku miasteczko zdobyły wojska Wasyla Szeremietiewa, zamek został spalony, a dowodzący obroną Piotr Biegański dostał się do niewoli. Głębokie zostało zamienione na fortecę. W rękach Moskwy pozostawało aż do 6 listopada 1661 r., gdy wojska Stefana Czarnieckiego rozbiły pod pobliskimi Kuszlikami wojska Chowańskiego, odrzucając go aż pod Połock. Jeszcze w XIX w. w całej okolicy znajdowano „kościotrupy i halabardy”[5]. Ucierpiała wówczas zabudowa; w części karmelitów spalił się kościół parafialny, w części Radziwiłłów – kościół św. Michała. Po bitwie dla ochrony pogranicza litewsko-moskiewskiego rozlokowano tu chorągiew węgierską. W 1667 r. mieszczanie głęboccy napadli na rozkwaterowane wojska. Prawdopodobnie to karmelici podżegli tłum, a przyczyną była uciążliwość węgierskiej „ochrony”. Sprawę rozwiązał rozejm z Moskwą, zawarty w Andruszowie w 1667 r.

Podczas Wielkiej Wojny Północnej, w 1700 r. spaliła się część radziwiłłowska miasta, a 500 mieszczan utraciło domostwa. Poprawa sytuacji nastąpiła z początkiem XVIII w. Miasto znów stało się ważnym ośrodkiem handlowym, rozwijanym tym razem przez napływową ludność żydowską. Zmieniły się kierunki handlu – miejsce Wilna i Połocka zajął Królewiec. Rozwijały się karczmy. Pod koniec XVIII w. w Głębokiem mieszkało 3 tys. osób, a w samej części radziwiłłowskiej – 785 Żydów. Nastąpił też renesans edukacji. W 1775 r. dyrektorem szkoły parafialnej został Józef Augustynowicz, który wprowadził reformy Komisji Edukacji Narodowej[3].

Miasto magnackie położone było w końcu XVIII w. w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego[6].

Zabór rosyjski edytuj

W wyniku II rozbioru Polski w 1793 r. Głębokie znalazło się w zaborze rosyjskim. W czasie insurekcji kościuszkowskiej w 1794 r., w miasteczku wybuchły zamieszki, zdławione przez Rosjan. W 1812 r. przeszła tędy Wielka Armia, idąca na Moskwę. Od 18 lipca, przez kilka dni w klasztorze karmelitańskim mieszkał Napoleon Bonaparte ze swoim sztabem[5].

Ostatnim właścicielem części południowej z dynastii Radziwiłłów był książę Dominik Radziwiłł, ordynat nieświeski. Po jego śmierci u boku Napoleona pod Hanau w 1813 r. dobra radziwiłłowskie powinny przejść w ręce córki Stefanii, jednak władze rosyjskie przekazały je pruskiej linii rodu. Doszło do procesu, ostatecznie korzystnego dla Stefanii Radziwiłłówny. Po jej śmierci dobra stały się własnością Wittgensteinów[3].

 
Głębokie na pocz. XX w.

W 1881 r. nadal widoczna była „dwoistość” Głębokiego. Pisano, że „składa się jakby z dwóch nierównej wielkości miasteczek, przedzielonych rzeczką, wpadającą do jeziora”. Posiadało wówczas stację pocztową na trakcie Wilejka – Dzisna, jednostkę policji, zarząd gminy włościańskiej, szkółkę wiejską, młyny, browary, gorzelnię. Poza kościołem św. Trójcy były tu dwie cerkwie prawosławne (murowana parafialna i drewniana filialna) oraz „kilka” żydowskich domów modlitwy[7]. Na początku XX w. petersburski słownik Brokhausa i Efrona precyzował liczbę tych domów modlitwy na 6; oprócz nich istniała też synagoga[8].

Na początku XX w. miasteczko miało nadal charakter przede wszystkim rzemieślniczo-handlowy. Liczyło około 7 tys. mieszkańców, z czego 2/3 stanowili Żydzi. W 1906 r. powstało Towarzystwo Dobroczynności, które otoczyło opieką dom starców oraz starało się reaktywować szkolnictwo. W czasie I wojny światowej zorganizowało kursy dla nauczycieli ludowych, mających uczyć po polsku w okolicznych szkołach początkowych. Do 1918 r. udało się uruchomić 18 takich placówek. W okresie 1915–1918 Głębokie znajdowało się w obszarze przyfrontowym[9]. W 1916 r. Niemcy wybudowali kolejkę wąskotorową do stacji Królewszczyzna. W 1917 r. w wyniku zniszczeń wojennych w mieście przetrwało jedynie 111 domów. W lutym 1918 r. Głębokie zajęły wojska Cesarstwa Niemieckiego.

II Rzeczpospolita edytuj

 
Głębokie za czasów II RP

25 marca 1918 r. Głębokie ogłoszono częścią Białoruskiej Republiki Ludowej. W grudniu 1918 r. miasto zostało zajęte przez bolszewików, a 1 stycznia 1919 r. na mocy uchwały I Zjazdu Komunistycznej Partii Białorusi weszło w skład Białoruskiej SRR. 21 sierpnia 1919 r. Głębokie zostało zajęte przez front Litewsko-Białoruski Wojska Polskiego. Na podstawie rozporządzenia Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich z 24 października władze powiatu dziśnieńskiego przeniesiono tymczasowo z Dzisny do Głębokiego[10].

Między 4 a 13 czerwca 1920 r. oddziały dowodzonej przez gen. Kazimierza Sosnkowskiego Armii Rezerwowej zadały ciężkie straty prawemu skrzydłu sowieckiej XV armii, odrzucając je za rzekę Autę[11]. 5 lipca 1920 w pobliżu miasta miała miejsce kolejna bitwa, w której po obu stronach poległo 1,5 tys. żołnierzy. W wyniku ofensywy Tuchaczewskiego miasto przeszło w ręce bolszewików. W październiku 1920 Polacy ostatecznie odzyskali miejscowość. W 1921 r. traktat ryski oficjalnie potwierdził przynależność Głębokiego do II Rzeczypospolitej. Miejscowość otrzymała status miasta[12] i stała się centrum administracyjnym powiatu dziśnieńskiego oraz siedzibą gminy Głębokie, od 19 lutego 1921 r. w składzie województwa nowogródzkiego, następnie od 13 kwietnia 1922 r. Ziemi Wileńskiej i wreszcie od 20 stycznia 1926 r. – województwa wileńskiego. 10 listopada 1933 r. w granice miasta włączono kolonię Gliniszcza i majątek Głębokie[13].

 
Kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła i klasztor Bazylianów w Berezweczu za czasów II RP

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 r. zamieszkiwało tu 4 514 osób, 709 było wyznania rzymskokatolickiego, 894 prawosławnego, 3 ewangelickiego, 13 staroobrzędowego, 2 844 mojżeszowego, 51 mahometańskiego. Jednocześnie 2 220 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 819 białoruską, 1 418 żydowską, 33 tatarską, 21 rosyjską, 1 litewską, 1 estońską i 1 ukraińską. Było tu 661 budynków mieszkalnych[14]. W 1921 r., Głębokie zamieszkiwało 2844 Żydów, co stanowiło 63% jego mieszkańców[15]. W 1931 r. w 1 081 domach zamieszkiwało 7 361 osób[16].

Tuż przed wybuchem II wojny światowej Głębokie liczyło 9,7 tys. mieszkańców, działał zakład cukierniczy, garbarnia, młyn, administracja powiatu, poczta, gimnazjum polskie, prywatne sklepy i składy towarów. W każdy czwartek odbywał się targ, a także czterokrotnie w ciągu roku – kiermasze. W Berezweczu k. Głębokiego stacjonował pułk KOP i placówka wywiadowcza KOP nr 3.

17 września 1939 r. w wyniku agresji ZSRR na Polskę miasteczko zostało zajęte przez Armię Czerwoną.

II wojna światowa edytuj

Wkrótce po wkroczeniu wojsk sowieckich, 2 listopada 1939 r., Głębokie zostało włączone w skład Białoruskiej SRR. 4 grudnia 1939 r. miejscowość znalazła się na obszarze nowo utworzonego obwodu wilejskiego. 15 stycznia 1940 r. została centrum administracyjnym rejonu głębockiego.

 
Głębokie w czasie okupacji

W czasie ewakuacji więźniów z Berezwecza do Witebska, w czerwcu 1941 r. NKWD zamordowało od kilkuset do kilku tysięcy więźniów. Większość więźniów (najwięcej Polaków) zamordowano w Mikołajewie nad Dźwiną koło Ułły. Dwaj oficerowie odpowiedzialni za egzekucję 714 więźniów zostali skazani na śmierć we wrześniu 1941 r., a trzy osoby na 10 lat obozu[17].

2 lipca 1941 r. miasto zostało zajęte przez Niemców, którzy ulokowali tutaj stolicę dystryktu Komisariatu Rzeszy Wschód. Z tego powodu w miasteczku rozlokował się garnizon, były też magazyny wojskowe. Pomimo dużych trudności w funkcjonowaniu struktur państwa podziemnego, na terenie miasteczka działali członkowie organizacji sabotażowo-dywersyjnej „Wachlarz”.

We wrześniu 1941 r. Niemcy utworzyli getto. Podczas jego likwidowania w lipcu 1943 r. wybuchło w getcie antyhitlerowskie powstanie zbrojne. Żydzi głęboccy zostali wymordowani przez Niemców w pobliskim Berezweczu.

3 lipca 1944 r. do miasta wkroczyła Armia Czerwona.

Obecnie edytuj

 
Tablica upamiętniająca Tadeusza Dołęgę-Mostowicza niedaleko miejsca, w którym znajdował się dom rodzinny pisarza

Na miejscowym cmentarzu katolickim zachowały się groby rodziców Tadeusza Dołęgi-Mostowicza, ojca Stefana i matki Stanisławy z Potopowiczów. W 1998 roku na tylnej ścianie budynku, w pobliżu którego znajdował się dom Mostowiczów, wmurowano dwujęzyczną tablicę upamiętniającą pisarza[18].

W 2008 r. na domu przy ul. Gorkiego umieszczono tablicę upamiętniającą urodzonego w Głębokiem Klaudiusza Duż-Duszewskiego[19][20].

W lipcu 2009 r. na terenie prawosławnego soboru Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy w trakcie prac porządkowych wierni znaleźli szczątki Polaków. Przeprowadzono postępowanie sprawdzające, a kości zostały zasypane, oficjalnie z powodu odoru[21]. Według Prokuratora Rejonowego w Głębokiem szczątki pochodzą z okresu okupacji niemieckiej. Historycy uważają, że prawdopodobnie pochowano tu ofiary NKWD z lat 1940–1941. Wskazują na to m.in. znalezione łuski z rewolweru Nagant, będącego na wyposażeniu sowieckich organów bezpieczeństwa[22].

W okresie sowieckim na dawnym Placu Kościuszki wybudowano budynek Rejonowego Komitetu Wykonawczego, a na dawnym placu 3 Maja (ob. placu 17 września) wzniesiono pomnik Włodzimierza Lenina. 2 września 2012 r. podczas obchodów święta piśmiennictwa i druku, na placu 17 września odsłonięto 8 pomników upamiętniających znanych ludzi pochodzących z tych stron. Są wśród nich Józef Korsak, Wacław Łastowski, Ignacy Bujnicki, Józef Drozdowicz, Eliezer ben Jehuda, Aleś Dubrowicz, Paweł Suchoj i Piotr Kozłow. Pomniki sfinansowało ministerstwo kultury Białorusi. W 2014 r. na tym placu odsłonięto pomnik Jezusa i Samarytanki. W dniach 4–5 lipca 2014 r. obchodzono 600-lecie istnienia miasta. Na placu 17 września odsłonięto popiersie Jerzego Sobolewskiego, białoruskiego profesora, założyciela białoruskiej szkoły geotechniki[23][24]. Na uroczystości zostali zaproszeni potomkowie rodu Korsaków[25].

Konstruktora lotniczego Pawła Suchoja upamiętniają w mieście dwa samoloty: myśliwiec SU-17M znajdujący się przy skrzyżowaniu dróg R3 i R45 oraz bombowiec Su-24 znajdujący się nad jeziorem Kahalnym, na wzgórzu Kapitanicha, przy Szkole Średniej nr 1 im. Pawła Suchoja. W szkole tej mieści się muzeum patrona[26].

W parku zwycięstwa znajduje się pomnik radzieckich żołnierzy poległych podczas II wojny światowej oraz pomnik 5 mieszkańców poległych podczas radzieckiej interwencji w Afganistanie. Z okazji 100-lecia Sił Zbrojnych Białorusi w parku umieszczono sprzęt wojskowy, m.in. samolot myśliwski Su-27P, bojowy wóz piechoty BMP-1P, bojowy wóz piechoty BMD-1, transporter opancerzony BTR-60 i czołg T-72. Ponadto w parku znajdują się popiersia poetów: Puszkina, Jesienina, Kołasa i Bogdanowicza[27]. Umieszczono tam również popiersie Bolesława Łapyra, agronoma powiatu dziśnieńskiego w latach 30. XX w., naczelnika powiatu głębockiego w okresie okupacji niemieckiej[27][28][29][30].

Herb i flaga edytuj

Osobne artykuły: Herb Głębokiego i Flaga Głębokiego.

Herb i flaga Głębokiego zostały ustanowione 20 stycznia 2006 r. ukazem prezydenta Białorusi nr 36[31].

Demografia edytuj

Nazwy ulic i placów miasta
Obecne Historyczne II RP
Rynek Główny Plac Kościuszki
Plac 17 września Rynek Plac 3 maja
3 lipca Mostowa Mostowa
Jeziorna Jeziorna Jeziorna
Wolna Wolna Piłsudskiego
Gagarina Niska Białostocka
Kirowa Dworna Radziwiłłowska
Lenina Wileńska (część)
Zamkowa (część) 		Wileńska (część zach.)

Zamkowa (część wsch.)

Czerwonych

Partyzantów

Dąbrowskiego
Maksima Gorkiego Połocka
Kopciowa 		Henryka Sienkiewicza
Moskiewska Dokszycka Warszawska

Stefana Batorego

Młyńska Młyńska Młynarska
Pionierska Włościańska Wiejska
Sowiecka Wielka
Klabańska

Berezwecka

Krakowska
Czapajewa Górna? Persa
Dworcowa Dworcowa Kolejowa
Szkolna Tatarska Tatarska
Szpitalna Szpitalna Szpitalna
Engelsa Drujska Łomżyńska
Komsomolska Narutowicza
Armii Czerwonej Legionowa
Mińska Pirackiego
1 Maja Mickiewicza
Majakowskiego Poniatowskiego
Dzierżyńskiego Królewska

Słowackiego

Polewaja Polna

Zaułek Łomżyński

Ostrowskiego Poselska
Komunistyczna Bandurskiego
Międzynarodowa Asza
Nie istnieje Karmelicka

Zabytki edytuj

  • Sobór Narodzenia NMP – były kościół karmelitów bosych pw. Wniebowzięcia NMP (1730–1735), obecnie cerkiew prawosławna.
  • Kościół Trójcy Świętej w Głębokiem – kościół katolicki, parafialny pod wezwaniem Świętej Trójcy ufundowany przez wojewodę mścisławskiego i starostę dziśnieńskiego Józefa Korsaka w 1628 r. Kościół Św. Trójcy jest jednym z niewielu na terenie obecnej Białorusi czynnych nieprzerwanie od czasu fundacji.
  • Kościół i klasztor bazylianów w Berezweczu – obecnie część miasta Głębokie. Ufundowany w 1637 r. przez Józefa Korsaka. Początkowo drewniany, murowany wystawiono w latach 1756–1767. Zakon bazylianów skasowano w 1839 r.; zespół klasztorny w II połowie XIX w. zamieniono na monastyr prawosławny. W okresie międzywojennym cerkiew klasztorną przywrócono katolikom, a w klasztorze umieszczono KOP. We wrześniu 1939 r. NKWD urządziło w nim więzienie dla Polaków. Zachował się korpus klasztorny. Kościół pobazyliański, przykład pięknego baroku wileńskiego, zniszczono w 1970 r. z polecenia miejscowych władz. W pozostałościach budynku klasztornego bazylianów obecnie znajduje się więzienie.
  • Kaplica cmentarna na „Kopciówce” – pw. św. Eliasza (XVII w.) – fundacji Józefa Korsaka. Świątynią opiekowali się karmelici (stąd wzięło się wezwanie św. Eliasza, założyciela Zakonu pustelników z Góry Karmel). Około 1775 r. świątynię przebudowano. W 1865 r. kaplicę zabrano na cerkiew, a w 1921 r. została odzyskana przez katolików. Budynek był wówczas znany jako kościół rektorski „szkolny” pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa na cmentarzu; w latach 1928-1938 w kościele posługiwał ks. Kazimierz Mirynowski. W 1932 r. dokonano renowacji świątyni, w 1938 r. rektor kościoła ks. Mirynowski obsługiwał ponadto kaplice: Soroki i Koraby. Obecnie nieużywana.
  • Zabudowa w stylu zakopiańskim, lata 1920–1930. W mieście wzniesiono lub przebudowano sześć domów w stylu zakopiańskim. Znajdują się one na ulicach Wolnej i Komsomolskiej (dawnej Narutowicza). Identyczne wzniesiono też w Brasławiu i Szarkowszczyźnie (rejon świsłocki). 2 domy w tym stylu wzniesiono również w Berezweczu. Wszystkie domy pokryte były metalową dachówką. W skład kompleksu wchodziły również posadzone modrzewie.

Zniszczone zabytki edytuj

 
Synagoga w 1916 r.
  • Zamek w Głębokiem, istniał od XVI do XVIII w. W sierpniu 2005 r. zburzono resztki muru, pozostałość pałacu Radziwiłłów. W jego miejscu wybudowano budynek w którym działała kawiarnia, a później sklep.
  • Cerkiew św. Trójcy, wybudowana w XVII w. Zniszczona w 1880 r.
  • Synagoga, wybudowana około XVIII w. Zniszczona po 1941 r.
  • Kaplica św. Jozafata, wybudowana prawdopodobnie w XVII w., przebudowywana w XIX w. i w latach 30. XX w. Zburzona w 1958 r.
  • Kaplica św. Krzyża, wybudowana prawdopodobnie w XVII w. Zniszczona w 1944 r.
  • Meczet wzniesiony w 1931 r., spłonął w 1944 r.
  • Cmentarz ofiar wojny polsko-bolszewickiej w Berezweczu, zburzony w 1949 r.

Religia edytuj

Cerkiew prawosławna edytuj

W mieście działa parafia pw. Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy, należąca do dekanatu głębockiego eparchii połockiej i głębockiej Egzarchatu Białoruskiego Patriarchatu Moskiewskiego. Jest największą pod względem liczby wiernych parafią w eparchii. Świątynią parafialną jest sobór konkatedralny pw. Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy[32].

W dzielnicy Berezwecz znajduje się żeński monaster św. Michała Archanioła[32].

Kościół rzymskokatolicki edytuj

Parafia edytuj

Osobny artykuł: Parafia Trójcy Świętej w Głębokiem.

W 1628 r. powstała rzymskokatolicka parafia w Głębokiem. Pierwszy drewniany kościół ufundował Józef Korsak. Parafia liczy około 6000 wiernych.

Kościół protestancki edytuj

Świątynię parafii protestanckiej wzniesiono w latach 90. XX w.

Cmentarze edytuj

Cmentarze
 
Kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 maja 1791 r.
 
Kwatera polskich żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej
 
Kaplica cmentarna św. Eliasza
 
Cmentarz żydowski zniszczony przez Niemców w latach 1941–1945
  • Cmentarz katolicko-prawosławny „Kopciówka” przy ul. Maksyma Gorkiego – znajduje się na nim między innymi nagrobek Elżbiety de Magnus Jeleńskiej (Kulikowskiej), (1812-1879), kolumna upamiętniająca Konstytucję 3 maja 1791 r. oraz brama dawnego klasztoru karmelitów bosych. Na cmentarzu znajduje się kwatera 105 polskich żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej[33] oraz kwatera Policji Państwowej z 7 grobami z lat 20. XX w.[34] W latach 2017–2018 nagrobki odnowiono z funduszy MKiDN[35][36], w dniu 23 sierpnia 2019 r. poświęcił je biskup witebski Aleh Butkiewicz. W uroczystości wziął udział wicemarszałek Sejmu Ryszard Terlecki[37]. Na skraju kwatery znajduje się lapidarium utworzone z ocalałych fragmentów nagrobków cmentarza żołnierzy poległych w wojnie polsko-bolszewickiej w Berezweczu, zburzonego w 1949 r.[38] Na wzniesieniu widoczna jest kaplica św. Eliasza. Z cmentarza rozciąga się widok na sobór Narodzenia NMP (dawny kościół karmelitów bosych).
  • Cmentarz prawosławny przy ul. Polewaja.
  • Cmentarz żydowski przy ul. Engelsa – został zniszczony przez Niemców w latach 1941–1944.

Ludzie związani z Głębokiem edytuj

  • Galeria
  •  
    Sobór Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy
  •  
    Kościół Trójcy Świętej
  •  
    Muzeum Historii i Etnografii regionu głębockiego
  •  
    Teatr
  •  
    Szkoła średnia Nr 1
  •  
    Dworzec kolejowy
  •  
    Jeden z domów w stylu zakopiańskim
  •  
    Pomnik upamiętniający ofiary głębockiego getta

Przypisy edytuj

  1. ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. (ros.).
  2. ↑ История. glubokoe.vitebsk-region.gov.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-26)]. na Głębocki Rejonowy Komitet Wykonawczy.
  3. ↑ a b c M. i J. Żarynowie, Głębokie. Historia i zabytki, Warszawa 1992, s. 9.
  4. ↑ M. i J. Żarynowie, Głębokie. Historia i zabytki, 1992, s. 4.
  5. ↑ a b F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa 1881, s. 601.
  6. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 82.
  7. ↑ F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski (red.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, Warszawa 1881, s. 600–601.
  8. ↑ Encikłopiediczieskiej słowar Brokgauza i Jefrona, t. VIII a, Sankt Petersburg 1890–1907, s. 902.
  9. ↑ M. i J. Żarynowie, Głębokie. Historia i zabytki, Warszawa 1992, s. 11.
  10. ↑ Traktat ryski umieścił Głębokie na granicy dwóch cywilizacji [online], belsat.eu [dostęp 2022-02-22] (pol.).
  11. ↑ Pierwsza bitwa pod Głębokim (4–13 czerwca 1920) [online], TwojaHistoria.pl [dostęp 2023-02-06] (pol.).
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 7, cz. 2 : Ziemia wileńska (powiaty: Brasław, Duniłowicze, Dzisna i Wilejka) [online].
  13. ↑ Dz.U. z 1933 r. nr 89, poz. 691.
  14. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 39.
  15. ↑ Głębokie – Żydowski Instytut Historyczny.
  16. ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. 1, Warszawa 1938, s. 4.
  17. ↑ A. Dyukov, Незаконный расстрел заключенных летом 1941 года: преступление и наказание.
  18. ↑ Ile Dyzmy w Dołędze-Mostowiczu? Nowe fakty o pisarzu z Głębokiego na Białorusi [online], belsat.eu [dostęp 2023-02-20].
  19. ↑ Радыё Свабода, У Глыбокім зьявілася дошка ў гонар К.Дуж-Душэўскага, „Радыё Свабода”, 24 marca 2008 [dostęp 2023-02-20] (biał.).
  20. ↑ Мемарыяльная дошка Клаўдзію Дуж-Душэўскаму – Мае артыкулы – Каталог артыкулаў – Дзень беларускага пісьменства [online], belpismennost12.ucoz.ru [dostęp 2023-02-20].
  21. ↑ Andrzej Poczobut. Nieznane groby NKWD. „Gazeta Wyborcza”, 2009-07-22. 
  22. ↑ Andrzej Poczobut. Nieznane groby NKWD. „Gazeta Wyborcza”, 2009-07-22. 
  23. ↑ Как Глубокое отпраздновало свое 600-летие [online], news.tut.by [dostęp 2017-11-23] [zarchiwizowane z adresu 2015-06-19] (ros.).
  24. ↑ Сквер славутых землякоў Глыбоччыны папоўніўся бюстам геатэхніка Юрыя Сабалеўскага (ФОТА). События – Новости нашего края: Kraj.BY [online], kraj.by [dostęp 2017-11-23] (ros.).
  25. ↑ Fundacja Ziemia Dobrzyńska – oficjalna wizyta.Białoruś [online], www.fundacjaziemiadobrzynska.pl [dostęp 2016-03-19].
  26. ↑ РАДЫЁ РАЦЫЯ, У Глыбокім “прызямліліся” бамбавік і знішчальнік [online], БЕЛАРУСКАЕ РАДЫЁ РАЦЫЯ, 25 kwietnia 2018 [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  27. ↑ a b В Глубоком установили памятники Пушкину и Есенину [online], Наша Ніва [dostęp 2023-02-20] (ros.).
  28. ↑ В Глубоком прошел традиционный Вишневый фестиваль – при участии китайцев [online], Наша Ніва [dostęp 2023-02-20] (ros.).
  29. ↑ Жыццё і смерць Баляслава Лапыра, польскага чыноўніка з Глыбоччыны, які дапамагаў беларускім сялянам [online], Наша Ніва [dostęp 2023-02-20] (biał.).
  30. ↑ Bolesław Łapyr [online], geni_family_tree [dostęp 2023-02-20] (pol.).
  31. ↑ Alaksandr Łukaszenka: Указ президента Республики Беларусь – 20 января 2006 г. № 36. Narodowy Internetowy Portal Prawny Republiki Białorusi, 2006-01-20. [dostęp 2010-04-04]. (ros.).
  32. ↑ a b Глубокское благочиние. eparhia992.by. [dostęp 2021-03-18]. (ros.).
  33. ↑ [OSR] Cmentarze i pomniki walk o utrwalenie granic (1918-21r.): Głębokie (Глыбокае) [online], www.rowery.olsztyn.pl [dostęp 2016-04-24].
  34. ↑ [OSR] Groby poległych i zmarłych na służbie w latach 1921–1939 : Głębokie (Глыбокае) [online], www.rowery.olsztyn.pl [dostęp 2016-04-20].
  35. ↑ FpPnW, Prace konserwatorskie na pięciu polskich cmentarzach wojennych na Białorusi – Fundacja „Pomoc Polakom na Wschodzie” [online] [dostęp 2020-05-04] (pol.).
  36. ↑ MKiDN: dokończenie remontów polskich cmentarzy na Białorusi – wiosną 2018 r. [online], dzieje.pl [dostęp 2020-05-04] (pol.).
  37. ↑ Poświęcenie odrestaurowanej kwatery żołnierzy wojny polsko-bolszewickiej na cmentarzu w Głębokiem [online], dzieje.pl [dostęp 2020-05-04] (pol.).
  38. ↑ Z grobów żołnierzy WP w Głębokiem zabrano polskie wstążki [online], belsat.eu [dostęp 2021-08-31] (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Głębokie_(miasto)&oldid=73108890”