George Ellery Hale

George Ellery Hale
	; George Ellery Hale około 1913 roku
Data i miejsce urodzenia	29 czerwca 1868 ; Chicago
Data i miejsce śmierci	21 lutego 1938 ; Pasadena
Zawód, zajęcie	astronom
	Multimedia w Wikimedia Commons

George Ellery Hale (ur. 29 czerwca 1868 w Chicago, zm. 21 lutego 1938 w Pasadenie) – amerykański astronom, popularyzator astronomii i badań astronomicznych, założyciel lub współzałożyciel kilku obserwatoriów astronomicznych.

Hale to również konstruktor przyrządów astronomicznych np. Teleskopu Hale’a o średnicy zwierciadła 508 cm, umieszczonego w obserwatorium Kalifornijskiego Instytutu Technologicznego na Mount Palomar w pobliżu Pasadeny, nad którym prace rozpoczęto w 1928, a ukończono w 1948. Teleskop ten pozostawał największym teleskopem na świecie aż do ukończenia budowy radzieckiego teleskopu BTA-6 w 1975.

Życiorys edytuj

Hale założył Obserwatorium Kenwood w Chicago. W nim opracował i zbudował spektroheliograf, który umożliwiał badanie protuberancji słonecznych. Konstrukcja ta była przedmiotem jego pracy magisterskiej^[1]. W 1892 rozpoczął pracę na uniwersytecie w Chicago. Podczas tej pracy w 1897 zorganizował Obserwatorium Yerkes, którym kierował do 1904. Tam też zbudował największy na świecie refraktor o średnicy 102 cm.

Hale w 1895 wspólnie z Jamesem Edwardem Keelerem założył „The Astrophysical Journal” – jedno z najważniejszych międzynarodowych czasopism astrofizycznych.

George Ellery Hale w obserwatorium Mount Wilson, 1905

W 1904 w pobliżu Los Angeles założył Obserwatorium Mount Wilson, którym następnie kierował do 1923. Tam skonstruował przyrządy do badań Słońca oraz dwa zwierciadlane teleskopy o średnicach 254 (nazwany „Hooker” dla uczczenia Johna D. Hookera, biznesmena z Los Angeles, który przekazał pieniądze na zakup zwierciadła; zainstalowany w 1918) i 152 cm.

Znany także jako badacz w dziedzinie heliofizyki oraz odkrywca pola magnetycznego plam słonecznych oraz związanego z nimi 22-letniego cyklu aktywności Słońca.

Nagrody i upamiętnienie edytuj

Rumford Prize (1902)^[2]
Złoty Medal Królewskiego Towarzystwa Astronomicznego (1904)^[2]
Medal Henry’ego Drapera (1904)^[2]
Medal Bruce (1916)^[2]
nagroda Prix Jules-Janssen (1917)^[2]
Medal Copleya (1932)^[2]

Jego imieniem nazwano: planetoidę (1024) Hale^[3] oraz kratery na Księżycu^[4] i Marsie^[5].

Przypisy edytuj

↑ Arthur Wiggins, Charles Wynn: Pięć największych nierozwiązanych problemów nauki. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 2004, s. 162–164. ISBN 83-241-1839-X.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f George Ellery Hale. [w:] Strona z sylwetkami laureatów Medalu Bruce [on-line]. Sonoma State University. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).
↑ Lutz D.L.D. Schmadel Lutz D.L.D., (1024) Hale, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 88, DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_1025, ISBN 978-3-540-29925-7 .
↑ Hale on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).
↑ Hale on Mars. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).

Bibliografia edytuj

Dr. George E. Hale, Astronomer, Dead, [w:] „The New York Times”, nytimes.com, 22 lutego 1938 [zarchiwizowane z adresu 2014-03-12] (ang.).

Linki zewnętrzne edytuj

[1] Arthur Wiggins, Charles Wynn: Pięć największych nierozwiązanych problemów nauki. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 2004, s. 162–164. ISBN 83-241-1839-X.

[bruce-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f George Ellery Hale. [w:] Strona z sylwetkami laureatów Medalu Bruce [on-line]. Sonoma State University. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).

[schmadel-3] Lutz D.L.D. Schmadel Lutz D.L.D., (1024) Hale, [w:] Dictionary of Minor Planet Names, Springer, Berlin, Heidelberg, 2003, s. 88, DOI: 10.1007/978-3-540-29925-7_1025, ISBN 978-3-540-29925-7 .

[gazetteer-4] Hale on Moon. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).

[gazetteer2-5] Hale on Mars. [w:] Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. IAU, USGS Astrogeology Science Center, NASA. [dostęp 2022-09-03]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]