Gertrude Vanderbilt Whitney
Gertrude Vanderbilt Whitney (ur. 9 stycznia 1875 w Nowym Jorku, zm. 18 kwietnia 1942 tamże) – amerykańska rzeźbiarka, mecenaska i kolekcjonerka sztuki, założycielka w 1930 roku muzeum swego imienia, przedstawicielka znanego rodu Vanderbiltów. Dwa z zaprojektowanych przez nią pomników: Titanic Memorial (pamięci ofiar Titanica) i Zwiadowca (pamięci Buffalo Billa) zostały wpisane na listę amerykańskiego dziedzictwa kulturowego National Register of Historic Places.
 Gertrude Vanderbilt Whitney, fotografia z magazynu Vogue z 15 stycznia 1917 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość |
amerykańska |
| Dziedzina sztuki | |
| Ważne dzieła | |
| |
Życiorys edytuj
Gertrude Vanderbilt była najstarszą córką Corneliusa Vanderbilta II (1843–1899) i jego żony Alice Gwynne Vanderbilt oraz prawnuczką magnata żeglugowego i kolejowego Corneliusa Vanderbildta. Dziadek Gertrude, William Henry Vanderbilt (1821–1885), syn Corneliusa z powodzeniem powiększał fortunę kolejowej rodziny Vanderbiltów. Gertruda miała dwóch starszych braci, Corneliusa III (1873–1942) i Williama (?–?) oraz dwóch młodszych, Alfreda (1877–1915) i Reginalda (1880–1925). Jako jedyna dziewczynka wśród czterech chłopców czuła się nieswojo i jako dziecko pragnęła być chłopcem. W rezultacie wykształciła w sobie silną indywidualną osobowość, którą odznaczała się przez całe życie[1]. Uczyła się pod kierunkiem prywatnych nauczycieli i uczęszczała do Brearley School w Nowym Jorku[2].
25 sierpnia 1896 roku wyszła za mąż za Harry'ego Payne'a Whitneya, przedstawiciela zamożnego rodu Whitneyów. Para miała troje dzieci: Florę Payne Whitney (ur. 1897), Corneliusa Vanderbilta Whitneya (ur. 1899) i Barbarę Vanderbilt Whitney (ur. 1903).
Gertrude Vanderbilt Whitney zawsze miała zamiłowanie do sztuki, ale nigdy nie postępowała zgodnie z nim. Pasja do sztuki odżyła w niej podczas podróży do Europy w 1901 roku i zapoznaniu się ze zbiorami europejskich muzeów sztuki. Whitney była szczególnie zainteresowana rzeźbą, postanowiła studiować sztukę zostać rzeźbiarką[1].
Pierwsze uznanie dla rzeźby Whitney nadeszło w 1908 roku, kiedy jej dzieło (na którym pracowała wspólnie z Grosvenorem Atterbury i Hugo Ballinem) zdobyło nagrodę w kategorii najlepszy projekt przyznaną przez Architectural League w Nowym Jorku[2]. Wkrótce potem Whitney została mecenasem sztuki, promując działalność kobiet w sztuce i organizując wystawy dla obiecujących artystów. Jedną z najbardziej znanych rzeźb Gertrude Vanderbilt Whitney jest fontanna w patio budynku Pan American w Waszyngtonie[1].
Po 1911 roku w pracy pomagała Whitney Juliana Force, jej sekretarka, w następnych latach odpowiedzialna za wystawy w Whitney Studio, a później pierwsza dyrektorka Whitney Museum of American Art. W czasie I wojny światowe Whitney była zaangażowana w liczne, związane z wojną działania pomocowe, przede wszystkim w utworzenie i wspieranie szpitala w Juilly, we Francji. W czasie wojny odbyła kilka podróży do tego kraju. Jej rzeźby z tego okresu miały tematykę wojenną. W 1916 roku Whitney miała swą pierwszą indywidualną wystawę w Whitney Studio. W 1918 roku otworzyła Whitney Studio Club, który stał się pionierską organizacją w sztuce amerykańskiej, realizując programy wystawiennicze i oferując przestrzeń społeczną i udogodnienia rekreacyjne dla swoich członków. Whitney zorganizowała wystawę sztuki amerykańskiej Overseas Exhibitio, która w latach 1920–1921 została zaprezentowana w Paryżu i innych europejskich miastach; sama Whitney miała w 1921 roku własne wystawy w Paryżu i Londynie. W 1928 roku Whitney Studio Club został przekształcony w galerię sztuki, znaną jako Galerie Whitney Studio, kierowaną przez Julianę Force[2].
Ważnym i trwałym osiągnięciem w życiu Gertrude Vanderbildt Whitney było założenie w 1930 roku muzeum sztuki amerykańskiej Whitney Museum of American Art, na rzecz którego przekazała własne zbiory sztuki[1].
W 1934 roku Whitney zaangażowała się w batalię sądową dotyczącą opieki nad jej bratanicą, Glorią Vanderbilt, córką jej zmarłego brata Reginalda i jego żony Glorii Vanderbilt Morgan. Zgodnie z porozumieniem osiągniętym w sądzie opieka została przyznana Whitney, a matce Glorii prawo do odwiedzin córki. Postępowanie sądowe kontynuowano w kolejnych latach. W 1935 roku Whitney założyła z Julianą Force i czterema architektami World's Fair Five Organization, mającą na celu przygotowanie planu pod miejsce mającej odbyć się w 1939 roku nowojorskiej Wystawy Światowej, pomimo że Rada ds. Projektu Wystawy sporządziła własny plan. Whitney przez pozostałe lata swego życia kontynuowała rzeźbienie, pisanie, patronowanie sztuce i działalność filantropijną[2].
Gertrude Vanderbilt Whitney zmarła po długiej chorobie 18 kwietnia 1942 roku[1]. Pochowana została na Woodlawn Cemetery w Nowym Jorku[3].
Gertrude Vanderbilt Whitney jako temat w sztuce edytuj
-
John Everett Millais, Gertrude Vanderbilt Whitney, obraz olejny z 1888 -
Fotografia z ok. 1909, Archives of American Art -
Fotografia Gertude Vanderbilt Whitney trzymającej papugę, 1914, Biblioteka Kongresu -
Robert Henri, Gertrude Vanderbilt Whitney, obraz olejny, 1916, Whitney Museum of American Art -
Alfred Cheney Johnston, fotografia Gertrude Vanderbilt Whitney z września 1921
.jpg)
.jpg)
Twórczość edytuj
Gertrude Vanderbilt Whitney jest najbardziej znana ze swych monumentalnych rzeźb, jak Titanic Memorial (1914, Potomac Park, Waszyngton), przedstawiający 6-metrowy posąg z różowego granitu z rozpostartymi rekami, wznoszący się ponad szeroką na 10 m kamienną ławą udekorowaną delfinami. Pomnik został wystawiony na widok publiczny dopiero w 1931 roku[4]. Marmurową replikę głowy pomnika zakupił rząd francuski dla Musée du Luxembourg[5]. Wpisany w 2007 roku na listę National Register of Historic Places jako poz. nr #07001060[6];
Inne znane dzieła Whitney:
- Fontanna aztecka (Aztec Fountain) (1912) wykonana dla Pan American Building[7];
- Trzy Gracje (Three Graces) (1931, McGill University, Montreal). Pierwowzorem rzeźby była brązowa Kariatyda (Caryatid) (1913, Whitney Museum of American Art) wykonana pierwotnie w 1912 roku jako studium do trzech aktów podtrzymujących basen monumentalnej fontanny zaprojektowanej dla Arlington Hotel w Waszyngtonie, a podarowanej w 1931 roku McGill University w Montrealu. Kariatyda, czy raczej Atlant, bo chodzi tu o postać męską, wykazuje wpływ, jaki na Whitney wywarł Auguste Rodin. Podobnie jak wielu rzeźbiarzy jej pokolenia, Whitney przyswoiła sobie innowacje francuskiego artysty i stosowała je, w różnym stopniu, w swych kolejnych pracach. Używając klasycznego kontrapostu Whitney umieściła swoją rzeźbę w przestrzeni Rodina akcentując światło i cień, które na przemian maskują i uwidaczniają dzieło. Artystka uwydatniając muskulaturę ramion, nóg i pleców wskazała ponadto na tężyznę fizyczną postaci[4];
- Fontanna Arlington (The Arlington Fountain), rzeźba z marmuru, ukazująca trzy muskularne postacie z roślinami i rybami, wystawiona w 1915 roku na Panama-Pacific Exposition w San Francisco[4];
- Łuk zwycięstwa (Victory Arch) (1918–20)[7];
- Washington Heights War Memorial (1921, Nowy Jork)[5][7];
- Zwiadowca (The Scout) – pomnik Buffalo Billa (1924), o wysokości ponad 4 m, przedstawiający jeźdźca na koniu, umieszczony na terenie Historical Center w Cody w stanie Wyoming[4]. Wpisany w 1974 roku na listę National Register of Historic Places jako Buffalo Bill Statue, poz. nr #74002319[8];
- St. Nazaire Monument (1924, Saint-Nazaire, Francja), poświęcony Amerykanom poległym we Francji w czasie I wojny światowej[4][7];
- Monumento a la Fe Descubridora, Krzysztofa Kolumba, 1929, Huelva. Ma 37 m wysokości[9][10]
- Peter Stuyvesant Monument – pomnik Petera Stuyvesanta (1936–1939, Nowy Jork)[7].
Galeria edytuj
-
Titanic Memorial, Waszyngton, wyrzeźbiony w 1914, wystawiony w 1931 -
Washington Heights War Memorial, Nowy Jork -
Zwiadowca, pomnik upamiętniający Buffalo Billa, Cody -
Pomnik poświęcony poległym Amerykanom, Saint-Nazaire, Francja -
Monumento a la Fe Descubridora – pomnik Krzysztofa Kolumba, Huelva -
Pomnik Petera Stuyvesanta, Nowy Jork
.jpg)
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e New Netherland Institute: Gertrude Vanderbilt Whitney [1875-1942]. www.newnetherlandinstitute.org. [dostęp 2014-01-14]. (ang.).
- ↑ a b c d Jennifer Meehan: Gertrude Vanderbilt Whitney papers, 1851-1975, bulk, 1888-1942. www.aaa.si.edu. [dostęp 2014-01-14]. (ang.).
- ↑ James, Wilson James i Boyer 1971 ↓, s. 603.
- ↑ a b c d e Joan Marter: Gertrude Vanderbilt Whitney. h-net.msu.edu. [dostęp 2014-01-19]. (ang.).
- ↑ a b Christine Zibas: Biography Gertrude Vanderbilt Whitney. www.finearts360.com. [dostęp 2014-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-22)]. (ang.).
- ↑ National Register of Historic Places: DISTRICT OF COLUMBIA - District of Columbia County. www.nationalregisterofhistoricplaces.com. [dostęp 2014-01-19]. (ang.).
- ↑ a b c d e Gertrude Vanderbilt Whitney, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2018-08-27] (ang.).
- ↑ National Register of Historic Places: WYOMING - Park County. www.nationalregisterofhistoricplaces.com. [dostęp 2014-01-19]. (ang.).
- ↑ Andrés Marín Cejudo: Huelva honra con una estatua a Colón al cabo de 518 años del Descubrimiento de América. www.elmundo.es. [dostęp 2014-01-19]. (hiszp.).
- ↑ Andalucía: Monumento a la Fe Descubridora. www.andalucia.org. [dostęp 2014-01-19]. (hiszp.).
Bibliografia edytuj
- Edward T. James, Janet Wilson James, Paul S. Boyer: Notable American Women, 1607-1950: A Biographical Dictionary. T. 2. Harvard University Press, 1971. ISBN 0-674-62734-2. (ang.).