Wikipedia

Gniezdowo

Gniezdowo[4] (ros. Гнёздово) – wieś (ros. деревня, trb. dieriewnia) w zachodniej Rosji, w osiedlu wiejskim Gniozdowskoje rejonu smoleńskiego w obwodzie smoleńskim.

Gniezdowo
Гнёздово
Ilustracja
Stacja kolejowa
Państwo

 Rosja

Obwód

 smoleński

Rejon

smoleński

Powierzchnia

3,33 km²

Wysokość

171 m n.p.m.

Populacja (2010)
• liczba ludności


436[1]

Nr kierunkowy

+7 481[2]

Kod pocztowy

214525[3]

Tablice rejestracyjne

67

Położenie na mapie Smoleńska
Mapa konturowa Smoleńska, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Położenie na mapie Rosji
Mapa konturowa Rosji, blisko lewej krawiędzi nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Położenie na mapie obwodu smoleńskiego
Mapa konturowa obwodu smoleńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gniezdowo”
Ziemia54°47′01″N 31°52′05″E/54,783611 31,868056
Multimedia w Wikimedia Commons

Geografia edytuj

Miejscowość położona jest nad Dnieprem, 2 km od stacji kolejowej Gniezdowo, przy drodze federalnej R120 (Orzeł – Briańsk – Smoleńsk – Witebsk), 7,5 km od drogi magistralnej M1 «Białoruś», 1,5 km od centrum administracyjnego osiedla wiejskiego Nowyje Batieki, 12 km na zachód od Smoleńska.

W granicach miejscowości znajdują się ulice: imieni Awdusina, Pocztowaja Stancyja, Sadowaja, Sławianskaja, Wariażskaja, Zawodskaja[5].

Demografia edytuj

W 2010 r. miejscowość liczyła sobie 436 mieszkańców[1].

Historia edytuj

Przed I wojną światową Gniezdowo wraz z lasem katyńskim należało do rodziny Koźlińskich. W XIX wieku Piotr Koźliński ożenił się z Leokadią Lefftreu, która była córką dyrektora brytyjskiego przedsiębiorstwa budującego linie kolejowe m.in. w Rosji. Na mocy intercyzy Gniezdowo i Katyń stały się współwłasnością przedsiębiorcy brytyjskiego[6].

Cmentarzysko wikingów edytuj

 
Gniezdowo jako kluczowa stacja na szlaku od Waregów do Greków. Mapa: Marika Mägi In Austrvegr (2018).
 
Napis z Gniezdowa. Najstarszy napis cyrylicą w języku staroruskim z końca I poł. X wieku, znajdujący się na glinianym dzbanie odkrytym w 1949 r. Napis goruszna wskazuje na przechowywanie w nim musztardy.
 
Kurhany z Gniezdowa - grodzisko "centralne".
 
Jeden z kurhanów przy linii kolejowej w Gniezdowie
 
Artefakty z wykopalisk w Gniezdowie w muzeum historycznym w Smoleńsku

W rejonie Gniezdowa znajdują się dwa grodziska oraz siedem skupisk cmentarzysk kurhanowych z IX–X wieku n.e., składające się z około 3 – 5 tys. kurhanów usypanych na miejscu spalenia zwłok[7]. Kurhany i grodziska związane z ważną stacją na wikińskim rzecznym szlaku handlowym od Waregów do Greków[8][9].

Łączna liczba kurhanów nie jest jasna, ponieważ znaczna część z nich została zniszczona podczas budowy linii kolejowej, a także podczas rozbudowy dwóch żwirowni. Jako pierwszy badania w Gniezdowie przeprowadził w 1874 roku polski archeolog Michał Kuściński z Lepela, który rozkopał 18 kurhanów. W gniezdowskich kurhanach znaleziono liczne pochówki zawierające przedmioty pochodzenia skandynawskiego (naszyjniki żelazne z przywieszonymi młotami Thora, miecz z napisem „ULFBERHT”, zapinki żółwiowate[10]) lub też wykonane z wykorzystaniem skandynawskich stylów zdobniczych oraz słowiańską ceramikę. Znaleziono także pochówki typowo skandynawskie (zwłoki spalone w łodziach)[7].

W kurhanie w Gniezdowie odkryto najstarszy napis rosyjski cyrylicą w Rosji, z końca I poł. X wieku znajdujący się na glinianym dzbanie odkrytym przez archeologa Daniła Antonowicza Awdusina w 1949 r.[11][12][13]

Niektórzy autorzy uznają wczesnośredniowieczne Gniezdowo za kolonię szwedzką (wareską)[14][8]. Na terenie dawnego cmentarzyska w Gniezdowie znajduje się rezerwat archeologiczny[15]. W dnie doliny Dniepru znajdowała się duża osada związana z kompleksem osadniczym w Gniezdowie. Znaleziska z wieloletnich, prowadzonych od XIX wieku badań w Gniezdowie znajdują się głównie w Moskwie, a część w muzeum w Smoleńsku[16].

Miejsce kaźni edytuj

Stacja kolejowa w Gniezdowie znajduje się ok. 3 km w linii prostej od miejsca egzekucji polskich oficerów z obozu jenieckiego w Kozielsku, którzy w 1940 roku zostali zamordowani w Katyniu przez NKWD na polecenie Biura Politycznego KC WKP(b)[17]. Polaków przywożono pociągami na stację kolejową w Gniezdowie i stąd transportowano na miejsce straceń karetkami więziennymi lub autobusami o zamalowanych oknach[17]. Według relacji rosyjskich świadków zebranych w 1943 roku przez Józefa Mackiewicza, w trakcie każdego transportu więźniów do Gniezdowa dwa lub trzy wagony z jeńcami podstawiano na krótki ślepy tor na północnej stronie stacji, z boku; kiedy więźniowie przechodzili z wagonów do autobusów więziennych typu „czornyj woron”, teren był otoczony kordonem funkcjonariuszy NKWD z bronią gotową do strzału[18]. W latach 1999–2000 na terytorium Gniezdowa urządzono Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu.

W lipcu 1941 roku na stanowisku dowodzenia obroną Smoleńska przed Wehrmachtem, które znajdowało się w Gniezdowie, przebywali Dowódca Frontu Zachodniego Marszałek ZR Siemion Timoszenko i jego oficer polityczny-politruk Nikita Chruszczow[19].

Osobliwości edytuj

  • Kompleks archeologiczny – całkowita powierzchnia rezerwatu wynosi 438,9 ha, a najstarsze obiekty znajdujące się na jego terenie pochodzą z epoki brązu, obiekt dziedzictwa kulturowego o znaczeniu federalnym[15].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Смоленская область. Численность населения на 01.10.2010 года. pop-stat.mashke.org. [dostęp 2021-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (ros.)
  2. ↑ Телефонные коды городов Российской Федерации. na-svyazi.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  3. ↑ Поиск объектов почтовой связи. vinfo.russianpost.ru. [dostęp 2021-02-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-10-15)]. (ros.)
  4. ↑ W niektórych publikacjach poświęconych zbrodni katyńskiej oprócz nazwy „Gniezdowo” stosowana jest również nazwa „Gniazdowa”, por. Zdzisław Stahl, Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów, Londyn 1950, s. 147 [1].
  5. ↑ Деревня Гнёздово на карте. mapdata.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  6. ↑ Tadeusz A. Kisielewski, Zabójcy. Widma wychodzą z cienia, Poznań 2006, s. 40.
  7. ↑ a b Hasło „Gniezdowo”, Wielka Encyklopedia Powszechna PWN, tom. IV, Warszawa 1963, s. 290.
  8. ↑ a b Władysław Duczko, Ruś wikingów, Warszawa 2007, s. 131–157.
  9. ↑ Гнёздовский археологический комплекс (Гнёздово) (ros.) gnezdowo.com [dostęp 2011-08-13].
  10. ↑ Maria Magdalena Blombergowa, Michał Kuściński – pierwszy badacz Gniezdowa [online], Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu [dostęp 2020-06-11] (pol.).
  11. ↑ Гнёздово • Большая российская энциклопедия [online], bigenc.ru [dostęp 2019-11-21] (ros.).
  12. ↑ Нефедов В. С. Археологический контекст «древнейшей русской надписи» из Гнёздова. 125 лет исследования памятника. Труды ГИМ. Вып 124. М., 2001. С. 65.
  13. ↑ Львов А. С. Еще раз о древнейшей русской надписи из Гнездова // Известия АН СССР. Отделение литературы и языка. – Т. XXX. Вып. 1. М., 1971. С. 47–52.
  14. ↑ Henryk Łowmiański: Zagadnienie roli Normanów w genezie państw słowiańskich, Warszawa 1957, s. 80.
  15. ↑ a b О Гнёздовском археологическом комплексе и его статусе. gnezdovo-museum.ru. [dostęp 2021-02-11]. (ros.)
  16. ↑ r, Gniezdowo [online], Gunthera miejsce w sieci, 3 sierpnia 2015 [dostęp 2017-08-17].
  17. ↑ a b M. Synoradzki, J. Grodecki, V. Plewak Katyń. Modus operandi (pol.) katyn.org.au [dostęp 2011-08-11].
  18. ↑ Józef Mackiewicz, Sprawa mordu katyńskiego, Londyn: Kontra, 2009, s. 190–192, ISBN 978-0-907652-65-6, ISBN 978-0-907652-29-8, OCLC 750622152.
  19. ↑ Andrzej Przewoźnik, Jolanta Adamska, Katyń. Zbrodnia, prawda, pamięć, Warszawa: Świat Książki, 2010, s. 269, ISBN 978-83-247-2036-1, OCLC 750956033.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gniezdowo&oldid=70967880”