Grumman TBF Avenger
Grumman TBF Avenger – amerykański trzyosobowy pokładowy samolot torpedowo-bombowy, jednosilnikowy średniopłat o konstrukcji metalowej, zaprojektowany dla amerykańskiej marynarki wojennej do zastąpienia TBD Devastator. Oznaczenie TBF nosiła oryginalna konstrukcja Grummana, samoloty zaś w wersji produkowanej na licencji przez General Motors nosiły oznaczenie TBM. Debiut bojowy maszyny miał miejsce 4 czerwca 1942 roku, w pierwszym dniu bitwy pod Midway, po czym w szybkim tempie zastępując Devastatory, Avengery stały się standardowym samolotem torpedowym amerykańskiego lotnictwa pokładowego podczas wojny na Pacyfiku. W takiej też roli uczestniczyły odtąd we wszystkich bitwach powietrzno-morskich oraz operacjach desantowych na Pacyfiku, aż do zatopienia japońskiego pancernika „Yamato” i zakończenia wojny.
.jpg)
| |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent |
Grumman (TBF) |
| Typ | |
| Konstrukcja |
średniopłat, konstrukcja metalowa, podwozie klasyczne – chowane w locie |
| Załoga |
3 |
| Historia | |
| Data oblotu |
7 sierpnia 1941 |
| Lata produkcji |
1942–1945 |
| Wycofanie ze służby | |
| Liczba egz. |
9839 |
| Dane techniczne | |
| Napęd |
1 silnik gaźnikowy Wright R-2600-20 |
| Moc |
1900 KM (1417,4 kW) |
| Wymiary | |
| Rozpiętość |
16,51 m |
| Długość |
12,46 m |
| Wysokość |
5,02 m |
| Powierzchnia nośna |
45,52 m² |
| Profil skrzydła |
NACA 23015-23009 |
| Masa | |
| Własna |
4783 kg |
| Startowa |
8124 kg |
| Uzbrojenia |
908 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. |
444 km/h |
| Prędkość przelotowa |
237 km/h |
| Prędkość wznoszenia |
10,5 m/s |
| Pułap |
7900m |
| Zasięg |
1626 km (z torpedą) |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| 2 karabiny maszynowe kal. 12,7 mm pilota 1 karabin maszynowy kal. 12,7 w wieżyczce 1 karabin maszynowy kal. 7,62 mm w stanowisku dolnym 900 kg bomb lub 1 torpeda Mk. XIII | |
| Użytkownicy | |
| Stany Zjednoczone, Brazylia, Francja, Holandia, Japonia, Kanada, Nowa Zelandia, Urugwaj, Wielka Brytania | |
| Rzuty | |
| |
Rozwój konstrukcji edytuj
Nowy samolot został zaprojektowany przez Leroya Grummana w Iron Works, prototyp otrzymał oznaczenia XTBF-1. Pierwszy lot XTBF-1 odbył się 1 sierpnia 1941 roku – już po podpisaniu kontraktu na dostawę pierwszych 286 maszyn[1]. Pierwszy TBF-1 pojawił się w styczniu 1942 roku i w maju tego roku eskadra torpedowa VT-8 z lotniskowca USS „Hornet” (CV-8), otrzymała swoje pierwsze samoloty[1]. Mimo szybkiego tempa wzrostu mocy produkcyjnych w zakładach w Bethpage na Long Island, zaangażowany w produkcję F4F Wildcat Grumman, który był głównym dostawcą samolotów dla United States Navy, nie był w stanie zaspokoić w całości potrzeb marynarki, toteż część produkcji Avengera, Grumman powierzył zakładom General Motors[1].
Avenger był pierwszym bombowcem torpedowym zaprojektowanym w zakładach Grummana, był największym jednosilnikowym pokładowym samolotem z okresu drugiej wojny światowej, pierwszym też samolotem, w którym zastosowano zaprojektowany przez Grummana mechanizm składania skrzydeł. Samolot był napędzany silnikiem Wright R-2600-20 o mocy 1900 KM, miał załogę złożoną z trzech osób (pilot, tylny strzelec i radionawigator/bombardier/strzelec). Uzbrojony został w 4 karabiny maszynowe – w obu skrzydłach zamontowano pojedyncze karabiny maszynowe kalibru 0,5 cala (12,7 milimetra) strzelające do przodu, wieżyczka na grzbiecie samolotu została uzbrojona w pojedynczy karabin maszynowy 12,7 milimetra, a pod ogonem samolotu znajdował się dodatkowy karabin maszynowy 0,3 cala (7,62 milimetra) służący do obrony przed myśliwcami atakującymi z tyłu i od dołu. Avenger miał dużą komorę bombową, w której mógł przenosić jedną torpedę Mark XIII lub jedną bombę o wadze 2000 funtów (908 kg) bądź cztery bomby 500 funtowe (227 kg). Zdolny był do zrzutu późniejszych wersji torpedy Mark 13 z wysokości 800 stóp (244 metrów) przy prędkości 270 węzłów.
Późniejsze warianty obejmowały TBF-1C z dwoma działkami 20 mm w skrzydłach, TBF-1B w który w ramach Lend Lease zaopatrywano Wielką Brytanię, TBFD oraz TBF-1E z radarem ZOP oraz TBF-1L z reflektorem poszukiwawczym w komorze bombowej[1]. Ogółem wyprodukowano 2290 maszyn w wersjach TBF-1 oraz 2882 samolotów TBM-1[1].
General Motor podjął także produkcję maszyn oznaczonych jako TBM-3 z silnikiem R-2600-20 oraz ich wariantów służących zwalczaniu okrętów podwodnych – będących odpowiednikami maszyn ZOP z wersji TBF-1[1]. Do Wielkiej Brytanii dostarczono 395 TBF-1B oraz 526 TBM-3P, także Nowa Zelandia otrzymała 63 maszyny tego typu[1]. Wyposażona w kamerę wersja TBM-3P oraz TBM-3H z radarem, były ostatnimi wersjami wojennymi tego samolotu, choć Avengery służyły w US Navy do 1954 roku[1].
Historia operacyjna edytuj
Tuż po wejściu do służby pierwsze Avengery wzięły udział w bitwie pod Midway, i szybko zastępując nie spełniające już wymagań wojny wojny na Pacyfiku TBD Devastator, stanowiły wkrótce trzon amerykańskiego lotnictwa pokładowego we wszystkich bitwach powietrzno-morskich na tym teatrze wojny[2][1]. Mimo dramatycznego – z różnych powodów – niepowodzenia amerykańskich samolotów torpedowych pod Midway, Avengery wkrótce zaczęły pełnić wiodącą rolę w amerykańskich zmaganiach na Pacyfiku, zwłaszcza w miarę ulepszania podstawowej amerykańskiej torpedy lotniczej Mark 13, co zapewniało im możliwość zrzutów torped przy większej prędkości i wysokości w krytycznej końcowej fazie ataku[2]. Apogeum swojej efektywności, Avengery uzyskały w bitwie pod Leyte, gdy kolejne modyfikacje torpedy Mark 13 umożliwiły pilotom Avengerów wykonywanie ataków torpedowych przy prędkości 270 mil na godzinę (434 km/h) — a więc bliskiej ich prędkości maksymalnej — z wysokości 800 stóp (244 m). Okazało się to decydującą okolicznością przy unikaniu niezwykle silnego ognia przeciwlotniczego, gdy fala za falą, amerykańskie samoloty torpedowe i bombowe atakowały super-pancernik „Musashi”[3], oraz podczas bitwy o Okinawę - gdzie przy wsparciu samolotów myśliwskich Avengery zatopiły drugi z największych ówcześnie okrętów świata „Yamato”[3].
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
Bibliografia edytuj
- Chris Bishop: The Ilustrated Encyclopedia of Weapons Of World War II. London: Amber Books, 2014. ISBN 978-1-78274-167-1.
- Roger Branfill-Cook: Torpedo: The Complete History of the World’s Most Revolutionary Naval Weapon. Seaforth Publishing, 27 sierpnia 2014. ISBN 978-1-84832-215-8. (ang.).
- Thomas Wildenberg, Norman Polmar: Ship killer: a history of the American torpedo. Annapolis, Md.: Naval Institute Press, 2010. ISBN 978-1-59114-688-9.