Gruzełek cynobrowy
Gruzełek cynobrowy (Nectria cinnabarina (Tode) Fr.) – gatunek grzybów należący do rodziny gruzełkowatych (Nectriaceae)[1].
 Sporodochia na buku | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
gruzełek cynobrowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Nectria cinnabarina (Tode) Fr. Summa veg. Scand., Section Post. (Stockholm): 388 (1849) | |
_Fr_601306_2016-02-20.jpg)
Systematyka i nazewnictwo edytuj
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Nectriaceae, Hypocreales, Hypocreomycetidae, Sordariomycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1791 r. Heinrich Julius Tode nadając mu nazwę Sphaeria cinnabarina. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1849 r. Elias Fries, przenosząc go do rodzaju Nectria[1].
Synonimów naukowych jest ok. 60. Niektóre z nich:
- Cucurbitaria cinnabarina (Tode) Grev. 1825
- Cucurbitaria ochracea (Grev. & Fr.) Kuntze 1898
- Nectria amygdalina (P. Karst.) Mussat 1900
- Sphaeria cinnabarina O.G. Costa 1857
- Tubercularia purpurata (Corda) Sacc. 1886
- Tubercularia vulgaris Tode 1790[2].
Nazwa polska występuje np. w opracowaniu B. Gumińskiej i W. Wojewody[3].
Morfologia i rozmnażanie edytuj
Na obumierających pędach grzyb tworzy liczne, jaskrawopomarańczowe brodawki o średnicy 2–3 mm. Są to sporodochia, w których bezpłciowo powstają zarodniki konidialne. Później obok sporodochiów tworzą się karminowoczerwone perytecja o średnicy 3,5–5 mm. Powstają w nich na drodze płciowej askospory[4].
Konidia są jednokomórkowe, bezbarwne, o kształcie cylindryczno-eliptycznym i rozmiarach 5-7 × 2–3 μm. Askospory mają rozmiar 12–20 × 4,5–6,5 μm[4].
- Cykl rozwojowy
Zimują sporodochia, grzybnia i perytecja. Wiosną konidia i askospory dokonują infekcji pierwotnej. W okresie wegetacyjnym infekcji wtórnej dokonują tylko konidia. Roznoszone są przez wiatr i deszcz[4].
- Gatunki podobne
Jest wiele podobnych gatunków gruzełków. Odróżnienie niektórych gatunków gruzełka jest niemożliwe bez mikroskopu[5]. Gruzełek leszczynowy (Nectria coryli) występuje głównie na leszczynie, rzadziej na topolach i wierzbach i ma poduszeczki ciemnoczerwone, później czarne. Gruzełek sosnowy (Nectria pinea) występuje na drzewach iglastych, gruzełek krwisty (Nectria sanguinea) występuje najczęściej na buku, rzadziej na innych drzewach liściastych i ma poduszeczki karminowoczerwone lub szkarłatne[3].
Występowanie edytuj
Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach[6]. W Europie Środkowej jest bardzo pospolity[5].
Występuje przez cały rok na drzewach liściastych różnych gatunków. Pokrywa często duże powierzchnie świeżo powalonych pni, opadłych gałęzi. Nie ma szczególnych wymagań siedliskowych[5]. Występuje w lasach, zaroślach, parkach, sadach[3].
Znaczenie edytuj
Jest saprotrofem i pasożytem okolicznościowym drzew i krzewów liściastych. Rozwija się na gałęziach i konarach zasychających, osłabionych przez mróz lub wcześniej zaatakowanych przez inne pasożyty. Przy ciepłej i deszczowej pogodzie może atakować także zdrowe drzewa i krzewy[4]. Infekuje głównie przez rany. Czasami może wniknąć do rośliny przez korzenie. Jest to możliwe wtedy, gdy korzeń drzewa styka się ze znajdującym się w glebie i opanowanym przez patogen drewnem liściastym. Mogą to być np. stare korzenie, części przerośniętych przez patogen gałęzi. Jego grzybnia przenika z nich do żywego drzewa i jego wiązkami przewodzącymi dostaje się do pnia[7].
U roślin sadowniczych powoduje obumarcie pędów. Kora w miejscu jego występowania brunatnieje, zapada się i pojawiają się na niej nekrotyczne plamy. W plamach tych patogen przerasta do drewna, co powoduje jego brunatnienie i sinienie[4].
Ochrona edytuj
Zapobieganie polega na usuwaniu i paleniu obumierających gałęzi oraz zabezpieczaniu ran drzew za pomocą specjalnych maści sadowniczych lub farby emulsyjnej z dodatkiem fungicydów o działaniu układowym[4].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] (ang.).
- ↑ a b c Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
- ↑ a b c d e f Marek Grabowski, Choroby drzew owocowych, Kraków: Wyd. Plantpress, 1999, ISBN 83-85982-28-0.
- ↑ a b c Andreas Gminder, Atlas grzybów. Jak bezbłędnie oznaczać 340 gatunków grzybów Europy Środkowej, 2008, ISBN 978-83-258-0588-3.
- ↑ Discover Life Maps [online] [dostęp 2016-07-24].
- ↑ Otwarta encyklopedia leśna [online] [dostęp 2016-07-24].