Gryzelda Batorówna
Gryzelda (Krystyna) z Batorych Zamoyska (ur. 1569, zm. 14 marca 1590 w Zamościu) – córka Krzysztofa Batorego i Elżbiety Bocskai, bratanica króla Polski Stefana Batorego.
| |
 Trzy Zęby | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Dzieci |
dwie córki |
Od urodzenia wychowywana przez matkę w duchu religii protestanckiej. Otrzymała staranne wykształcenie. 12 czerwca 1583 pojął ją za żonę kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski. Małżeństwo Gryzeldy przyczyniło się do wzrostu wpływu rodu Batorych w Polsce. Bratanica króla zmarła w Zamościu po urodzeniu drugiego dziecka.
Życiorys edytuj
Dzieciństwo edytuj
Gryzelda była trzecim z kolei dzieckiem magnata węgierskiego Krzysztofa Batorego, a zarazem drugim dzieckiem z jego drugiego małżeństwa z Elżbietą Bocskai. Miała dwóch starszych braci: przyrodniego Baltazara i rodzonego Mikołaja[1]. Została ochrzczona pod imieniem Krystyny nadanym jej na cześć babki ze strony matki, Krystyny Sulyok[2]. W 1572 urodził się najmłodszy z braci Batorówny – Zygmunt Batory, późniejszy książę siedmiogrodzki. Od dzieciństwa Krystynę fascynowała jazda konno. Specjalnie dla niej sprowadzono z Turcji kucyka, dzięki któremu nauczyła się powozić z wielką wprawą[3]. Batorówna była również dobrze wykształcona. Wynajęto dla niej nauczycieli, od których pobierała lekcje literatury i łaciny. Wychowywana była przez matkę w religii ewangelickiej, której nie wyrzekła się aż do śmierci[4].
Małżeństwo edytuj
W 1576 stryj Krystyny, Stefan Batory, został koronowany na króla Polski. Pod koniec 1580 Batory zaplanował małżeństwo bratanicy z owdowiałym kanclerzem wielkim koronnym Janem Zamoyskim[5]. Małżeństwo miało wzmocnić wpływy rodu Batorych w Polsce. Z powodu młodego wieku Batorówny zaręczyny zostały odłożone do 1582. Król zaplanował przejście bratanicy na katolicyzm, czemu Krystyna stanowczo się sprzeciwiała. Po śmierci jej matki w 1581 jezuici z Kolozsváru przez półtora roku bezskutecznie próbowali ją nawrócić[3].
Wkrótce przed ślubem z Zamoyskim Krystyna zmieniła imię na Gryzelda. Przypuszcza się, że do zmiany imienia doszło z inicjatywy Giorgia Blandraty, medyka w służbie królowej węgierskiej Izabeli Jagiellonki[6]. Pod imieniem Gryzeldy bratanica królewska została odnotowana po raz pierwszy w źródłach w kwietniu 1583[2]. Ślub Batorówny z Zamoyskim odbył się 12 czerwca 1583 w katedrze na Wawelu[7]. Uroczystości weselne trwały dziesięć dni. Gryzelda przybyła na Wawel z orszakiem tysiąca stu osób, wśród których znajdowało się sześciuset żołnierzy pilnujących posagu panny młodej[8]. Zaślubiny i huczne wesele Zamoyskich zostało dokładnie opisane przez przebywającego wówczas na dworze królewskim heraldyka Bartosza Paprockiego[9].
Jako żona Zamoyskiego Gryzelda utrzymywała bogatą korespondencję z możnowładcą siedmiogrodzkim Jánosem Gálffym i swym bratem stryjecznym, biskupem warmińskim Andrzejem Batorym[10].
Śmierć edytuj
Po kilku latach małżeństwa w sierpniu 1589 po siedmiomiesięcznej ciąży Gryzelda urodziła martwą dziewczynkę. Wkrótce zaszła w ciążę po raz drugi i w marcu 1590 na świat przyszła kolejna córka. Dziewczynka urodziła się przedwcześnie, jednak była zdrowa i wiązano z nią duże nadzieje. Nazajutrz po urodzeniu dziecka, Gryzelda zachorowała na ospę, która okazała się dla niej śmiertelna. Zmarła 14 marca 1590. Nowo narodzona córka Zamoyskich umarła dwa tygodnie później[11].
Pogrzeb Gryzeldy odbył się w czerwcu. Po śmierci siostry Zygmunt Batory zażądał od Zamoyskiego zwrotu posagu Gryzeldy, który wynosił dziewięćdziesiąt forintów w złocie[12].
Genealogia edytuj
| Stefan Batory ur. 1477 zm. 1534, po 17 III |
Katarzyna Telegdi ur. 1492 zm. 1547 |
Jerzy Bocskai zm. 1571 |
Krystyna Sulyok | ||||||||||
| Krzysztof Batory ur. 1530 zm. 27 V 1581 |
Elżbieta Bocskai ur. ok. 1550 zm. 15 II 1581 |
||||||||||||
| Jan Zamoyski ur. 19 III 1542 zm. 3 VI 1605 OO 12 VI 1583 |
Gryzelda Batorówna ur. 1569 zm. 14 III 1590 |
||||||||
| NN Zamoyska ur. VIII 1589 zm. VIII 1589 |
NN Zamoyska ur. III 1590 zm. III 1590 |
||||||||
Przypisy edytuj
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 308.
- ↑ a b I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 65.
- ↑ a b I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 63.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 63–64.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 62–63.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 64.
- ↑ P. Jasienica, Ostatnia z rodu, Warszawa 2009, s. 241.
- ↑ Dokładny opis uroczystości weselnych został zamieszczony w: I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 66–69.
- ↑ S. Leśniewski, Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa 2008, s. 80–81.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 145, 169.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 171.
- ↑ I. Horn, Andrzej Batory, Warszawa 2010, s. 171–172.
Bibliografia edytuj
- Sławomir Leśniewski, Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa: Bellona, 2008, s. 80–83, 122, ISBN 978-83-11-11331-2, OCLC 297749612.
- Jasienica P., Ostatnia z rodu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, ISBN 978-83-7648-135-7, s. 240–241.
- Ildikó Horn, Andrzej Batory, Szymon Brzeziński (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010, ISBN 978-83-7543-163-6, OCLC 750793621.