Gustav Noske
Gustav Noske (ur. 9 lipca 1868 w Brandenburgu, zm. 30 listopada 1946 w Hanowerze) – niemiecki działacz polityczny (SPD) i minister rządu Rzeszy. W latach 1919–1920 był ministrem Reichswehry w rządzie Rzeszy – pierwszym ministrem obrony Republiki Weimarskiej.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
30 listopada 1946 |
| Minister obrony Rzeszy Niemieckiej | |
| Okres |
od 13 lutego 1919 |
| Przynależność polityczna | |
| Następca | |
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w Brandenburgu nad Hawelą. Z zawodu był mistrzem rzeźnictwa. Z polityką związał się poprzez działalność w związku zawodowym. Należał do Partii Sojaldemokratycznej (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD). W 1906 dostał się do Reichstagu. Pozostał posłem w czasie I wojny światowej. Interesował się sprawami wojskowymi oraz kwestiami kolonialnymi. Można go zakwalifikować do prawego skrzydła socjalistów. W latach 1918–1919 członek Rad Delegatów Ludowych.
Najbardziej wsławił się stłumieniem, w uzgodnieniu z również socjaldemokratycznym kanclerzem Republiki Weimarskiej Friedrichem Ebertem, powstania komunistów i lewicowych socjaldemokratów, tzw. powstania Spartakusa, zorganizowanego przez Związek Spartakusa w styczniu 1919. W tym celu zalegalizował i posłużył się skrajnie prawicowymi organizacjami paramilitarnymi Freikorpsów. W dniach 10–17 stycznia 1919 Freikorpsy wraz z żołnierzami Reichswehry pod dowództwem generała von Lüttwitza stłumiły powstanie Spartakusa, którego przywódcy (jednocześnie przywódcy USPD[1]) – Róża Luksemburg i Karl Liebknecht – zostali po aresztowaniu przez pruską policję przekazani żołnierzom Freikorpsów. Oboje zostali następnie zamordowani, a sprawcy nie ponieśli z tego tytułu faktycznie żadnej odpowiedzialności[2]. Już ze względu na ten fakt Noske jest postacią kontrowersyjną.
Był jednym z nielicznych przedstawicieli SPD gotowych na współpracę z konserwatywną, monarchistyczną w poglądach (zatem antyrepublikańską) kadrą oficerską, pozostawiając jej kontrolę nad armią. Był jednak zaskoczony, gdy w konsekwencji swej polityki, po rozmowie z gen. Hansem von Seecktem w czasie tzw. puczu Kappa-Lüttwitza (skierowanego z kolei przez Freikorpsy i część Reichswehry przeciw rządowi Rzeszy) w marcu 1920 uświadomił sobie, że Reichswehra wykonuje rozkazy swego dowództwa, a nie rządu Republiki Weimarskiej i uważa się za siłę autonomiczną w państwie[3].
Od roku 1920 Noske pełnił funkcję nadprezydenta prowincji Hanower. Został zdymisjonowany przez rząd kanclerza Adolfa Hitlera po przejęciu władzy przez NSDAP w trybie tzw. Gleichschaltung (pol. „ujednolicenie”). Po odsunięciu od władzy Noske nie został poddany represjom i regularnie pobierał rentę państwową w pełnym wymiarze należnym emerytowanemu nadprezydentowi Hanoweru. W prywatnym gronie Hitler wyrażał się o nim, że jest mu wdzięczny za usunięcie rządów dynastii Hohenzollernów, co umożliwiło mu przejęcie pełni władzy, w odróżnieniu od Mussoliniego, który przynajmniej formalnie podlegał królowi włoskiemu[4].
Po 20 lipca 1944 został aresztowany przez Gestapo za domniemany udział w próbie zamachu stanu z 20 lipca. Noske został uwolniony przez wkraczające do Niemiec oddziały alianckie.
Po wojnie mieszkał w Hanowerze. Zmarł podczas przygotowań do wykładów w Stanach Zjednoczonych.
Przypisy edytuj
- ↑ Niezależna Socjaldemokratyczna Partia Niemiec, wyodrębniona z SPD, lewicowa frakcja niemieckiej partii socjaldemokratycznej.
- ↑ Ciało Róży Luksemburg po zamordowaniu wrzucono do Kanału Haweli. Odnaleziono je dopiero w lipcu 1919. Dwóch bezpośrednich sprawców zbrodni zostało skazanych na nieznaczne (2 lata) kary więzienia, trzeci zbiegł zagranicę. Mocodawcy nie zostali ustaleni ani ukarani.
- ↑ Hans von Seeckt bezceremonialnie oświadczył Noskemu: „jeden garnizon nie będzie strzelał do innego garnizonu” – odmawiając wykonania rozkazu ministra obrony skierowania wojsk przeciw zamachowcom. Jerzy Krasuski w „Historii Niemiec” podaje inne słowa: „Reichswehra nie strzela do Reichswehry”.
- ↑ „Rozmowy przy stole”, Wyd. Charyzma 1996, ISBN 83-85820-02-7.