Gwardia Hlinki
Gwardia Hlinki (słow. Hlinkova garda) – formacja paramilitarna Słowackiej Partii Ludowej (SLS) istniejąca w latach 1938–1945.
_variant_2.svg) Flaga używana przez Gwardię Hlinki | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie |
1938 |
| Rozformowanie |
1945 |
| Komendanci | |
| Pierwszy | |
| Ostatni | |
| Konflikty zbrojne | |
| II wojna światowa | |
| Organizacja | |
| Podległość | |
Historia edytuj
Gwardia Hlinki powstała spontanicznie 8 października 1938 r., tydzień po żądaniach Adolfa Hitlera przyłączenia do Niemiec Kraju Sudetów, głównie w Bratysławie, Nitrze i Trnawie. Jej nazwa pochodziła od założyciela Słowackiej Partii Ludowej, księdza rzymskokatolickiego Andreja Hlinki. Pierwszym komendantem został Karol Sidor. Większość członków pochodziła z wcześniejszej formacji paramilitarnej SLS pod nazwą Rodobrana. Gwardia Hlinki pełniła wówczas rolę zbrojnego ramienia SLS, działając nielegalnie[1].
Po powstaniu 14 marca 1939 r. samodzielnego państwa słowackiego, otrzymała status oficjalnej policji państwowej, a jej zadaniem było zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego. Od 15 marca nowym komendantem był Alexander Mach. Decyzją władz z 5 września 1939 r. znacznie poszerzono zakres i kompetencje Gwardii. Jednocześnie organizacja ta wraz z siostrzanymi organizacjami objęła obowiązkową przynależnością wszystkich obywateli płci męskiej w wieku od 6 do 60 lat. Na skutek masowych protestów ludności 21 grudnia tego roku Gwardia została przekształcona w paramilitarną organizację, w której członkostwo formalnie było dobrowolne. Ostatecznie zasady działania i kompetencje Gwardii Hlinki określiła ustawa z 5 lipca 1940 r.[2]
Największą liczebność Gwardia miała w pierwszym okresie działalności, kiedy formacja liczyła ok. 100 tys. ludzi. Jednakże do końca 1943 r. liczba ta spadła do niecałego 1 tys.[3]
Gwardia Hlinki składała się z kilku rodzajów oddziałów:
- Gwardii Hlinki 1. stopnia (członkowie w wieku od 20 do 35 lat),
- Gwardii Hlinki 2. stopnia (od 36 do 60 lat),
- Młodzież Hlinki (Hlinkova mládež, dzieci i młodzież w wieku od 6 do 20 lat)[4][5],
- Akademicka Gwardia Hlinki (Akademická Hlinkova garda)[6],
- Zagraniczna Gwardia Hlinki (Zahraničná Hlinkova garda)[7],
- Transportowa Gwardia Hlinki (Hlinkova dopravná garda)[8].
We wrześniu 1939 r. wydzielone oddziały Gwardii Hlinki wraz z regularną armią słowacką wzięły udział w ataku na Polskę, pełniąc funkcje pomocnicze[9]. W 1942 r. członkowie formacji brali udział wraz z Niemcami w akcjach deportacyjnych ludności żydowskiej do obozów koncentracyjnych. Majątek Żydów został rozdzielony między członków Gwardii Hlinki[10].
8 września 1944 r. powstały specjalne szturmowe oddziały Gwardii pod nazwą Pohotovostné oddiely Hlinkovej gardy, które zostały przeszkolone przez SS w Niemczech, a oficerowie SS zostali do nich przydzieleni jako doradcy. Osiągnęły one liczebność ok. 3,5 tys. ludzi w 1944 r.[11]
Po stłumieniu przez Niemców powstania słowackiego pod koniec października 1944 r., podczas którego z partyzantami walczyły także Pohotovostné oddiely Hlinkovej gardy, cała formacja znalazła się pod zwierzchnictwem SS. Na jej czele stanął wówczas gen. Otomar Kubala. Działalność formacji zakończyła się wraz z upadkiem państwa słowackiego na początku 1945 r.[12]
Członkowie Gwardii Hlinki nosili czarne mundury i czapkę z wełnianym pomponem na czubku. Używali salutu podniesieniem prawej ręki i słowami Na stráž![13].
Przypisy edytuj
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 23.
- ↑ Branná organizácia pôsobiaca v rokoch 1938-1945. Encyklopédia poznania, 21. 01. 2023. [dostęp 2023-10-02]. (słow.).
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 213.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 39.
- ↑ Beer Ferdinand, Benčik Anton, Graca Bohuslav, Křen Jan, Kural Václav, Šolc Jaroslav, tłum. Godlewski Piotr: Słowacja na przełomie. Powstanie słowackie 1944 r., Książka i Wiedza, Warszawa 1969, s. 693
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 133.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 128.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 83.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 206–212.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 325–363.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 385–405.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 405–437.
- ↑ Sokolovič 2013 ↓, s. 275–277.
Bibliografia edytuj
- Peter Sokolovič: Hlinkova Garda 1938 – 1945. Bratysława: Ústav pamäti národa, 2013. ISBN 978-80-89335-10-7. (słow.).