Wikipedia

Gwoździec (obwód iwanofrankiwski)

Gwoździec (ukr. Гвіздець, Hwizdeć) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie iwanofrankiwskim, w rejonie kołomyjskim, nad Czerniawą.

Gwoździec
Ilustracja
Kościół Bernardynów w Gwoźdźcu
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 iwanofrankiwski

Powierzchnia

2,22 km²

Populacja (2018)
• liczba ludności


1926[1]

Kod pocztowy

78260

Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego
Mapa konturowa obwodu iwanofrankiwskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Gwoździec”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Gwoździec”
Ziemia48°35′N 25°17′E/48,583333 25,283333
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Zrekonstruowane sklepienie i bima synagogi w Gwoźdźcu

Położone jest 19 km na północny wschód od Kołomyi i 58 km na południowy wschód od Iwano-Frankiwska; stacja kolejowa Gwoździec, szkoła, urząd pocztowy, cerkiew i ruiny kościoła.

Historia edytuj

Parafię założono w 1475 roku z fundacji podczaszego halickiego Prokopa z Gwoźdzca. W latach 1618–1621 miejscowość zniszczyli Tatarzy. Parafię ponownie odnotowano w 1710 roku. W latach 1918–1939 miejscowość wchodziła w skład II Rzeczypospolitej i była siedzibą gminy Gwoździec Miasto w powiecie kołomyjskim, w województwie stanisławowskim.

W latach 1943–1945 miasteczko, a zwłaszcza zabudowania klasztorne, były miejscem schronienia dla ludności polskiej z okolicznych wiosek przed atakami banderowców. Niemniej jednak nacjonaliści ukraińscy z OUN-UPA zamordowali poza jego obrębem miasta 15 Polaków[2].

Demografia edytuj

  • 1765 rok: 900 osób, w tym 60% Żydów[3];
  • 1880 rok: 1887 osób, w tym 1263 Żydów[3];
  • 1900 rok: 2442 osób, w tym 1683 Żydów[3];
  • 1921 rok: 1992 osób, w tym 1234 Żydów, 464 Ukraińców i 294 Polaków[4];
  • 1931 rok: 2708 osób[4];
  • 1939 rok: 2850 osób, w tym 1550 Żydów. W 1942 roku Niemcy dokonali zagłady ludności żydowskiej. Około 750 osób zabito na miejscu (spalono, rozstrzelano), 300 osób rozstrzelano w lesie k. wsi Gwoździec Stary, pozostałych przesiedlono do Kołomyi, gdzie byli zabijani na miejscu, względnie stamtąd byli deportowani do obozu śmierci w Bełżcu. Gwoździec był także miejscem, gdzie przed deportacją Niemcy czasowo osiedlali Żydów z mniejszych miejscowości. Łącznie przez miejscowość przeszło 3450 Żydów[5];
  • 1989 rok: 2108 osób[6]
  • 2013 rok: 1943 osób[7].

Zabytki edytuj

  • Cerkiew Narodzenia Najświętszej Maryi Panny zbudowana w latach 1850–1855.
  • Kościół św. Antoniego i dawny klasztor bernardynów – z inicjatywy księcia Michała Puzyny w 1715 roku do Gwoźdzca przybyli bernardyni, którzy wybudowali drewniany kościółek. W 1730 roku rozpoczęto budowę kościoła murowanego. W 1740 roku ukończono budować klasztor. W 1773 roku rozpoczęto remont wg projektu Franciszka Ksawerego Kulczyckiego, a konsekracji dokonano w 1775 roku. W 1888 roku spaliło się wyposażenie kościoła i dachy. Po remoncie kościół poświęcono w 1896 roku. W latach 1920–1922 naprawiono uszkodzenia dokonane podczas działań wojennych w 1916 roku. Klasztor został opuszczony w 1945 roku po wysiedleniu ludności polskiej[8].
  • Po dawnym zameczku obronnym Buczackich do 1939 r. pozostały tylko wały ziemne. Nowy dwór murowany wybudowano w 1875 r. na miejscu starszego.

Synagoga edytuj

Osobny artykuł: Synagoga w Gwoźdźcu.

W miasteczku znajdowała się drewniana synagoga wzniesiona około roku 1640 i spalona przez Niemców po roku 1941. Drewniane sklepienie tej synagogi z bogatym wystrojem malarskim zostało zrekonstruowane w roku 2014 w Muzeum Historii Żydów Polskich w Warszawie, co stało się możliwe dzięki opracowaniu malarza Karola Zyndrama Maszkowskiego z końca XIX wieku.

Ludzie związani z Gwoźdźcem edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.36
  2. ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939-1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 237, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661.
  3. ↑ a b c Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2016-01-10]. (pol.).
  4. ↑ a b Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Eugeniusz Różański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939-1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 237–238, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661.
  5. ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6, s. 201.
  6. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  7. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
  8. ↑ Kościół OO. Bernardynów w Gwoźdźcu i architekt Franciszek Ksawery Kulczycki [online] [dostęp 2016-09-28].
  9. ↑ Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1911. Lwów: Prezydyum C.K. Namiestnictwa, 1911, s. 31.

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Gwoździec_(obwód_iwanofrankiwski)&oldid=72872111”