Wikipedia

Hélène Carrère d’Encausse

francuska historyczka i nauczycielka akademicka, członkini Akademii Francuskiej, posłanka do Parlamentu Europejskiego

Hélène Carrère d’Encausse (ur. 6 lipca 1929 w Paryżu[1], zm. 5 sierpnia 2023 tamże[2]) – francuska historyczka i nauczycielka akademicka, specjalizująca się w zagadnieniach związanych z Rosją, członkini Akademii Francuskiej, posłanka do Parlamentu Europejskiego IV kadencji.

Hélène Carrère d’Encausse
Ilustracja
Hélène Carrère d’Encausse (2013)
Data i miejsce urodzenia

6 lipca 1929
Paryż

Data i miejsce śmierci

5 sierpnia 2023
Paryż

Zawód, zajęcie

historyk, nauczyciel akademicki

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielki Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Komandor Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Oficer Orderu Narodowego Zasługi (Francja) Komandor Orderu Leopolda II (Belgia) Order Honoru
Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Jej rodzicami byli Giorgi Zurabiszwili i Nathalie von Pelken[3]. Ojciec był Gruzinem; opuścił Gruzję po jej zajęciu w 1921 przez Armię Czerwoną[4]. Po przybyciu do Francji pracował m.in. jako taksówkarz. W okresie II wojny światowej współpracował z niemieckimi okupantami jako tłumacz. Podczas wyzwalania Francji został uprowadzony i prawdopodobnie zabity przez członków ruchu oporu[4][5].

Obywatelstwo francuskie otrzymała w 1950[5]. Studiowała historię i politologię[3]. W 1952 została absolwentką Instytutu Nauk Politycznych w Paryżu[6][7]. Uzyskała doktorat historii w 1963 (na podstawie pracy o rewolucji w Azji Środkowej), a w 1976 stopień docteur ès lettres (w oparciu o rozprawę dotyczącą bolszewików)[7]. Jako nauczycielka akademicka związana z Université Panthéon-Sorbonne oraz paryskim Instytutem Nauk Politycznych. Pracowała też w Kolegium Europejskim w Brugii. Jako profesor wizytujący wykładała na uczelniach w Ameryce Północnej oraz Japonii[8]. W pracy naukowej zajmowała się głównie zagadnieniami z historii Rosji. Była autorką licznych publikacji historycznych, m.in. biografii Włodzimierza Lenina, Józefa Stalina oraz rosyjskich carów[8]. W wydanej w 1978 pracy L’Empire éclaté prognozowała rozpad Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich[3].

W latach 80. była przewodniczącą rady dyrektorów stacji Radio Sorbonne. Od 1986 do 1987 wchodziła w skład komitetu do spraw reformy przepisów o obywatelstwie. W 1992 została doradczynią Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju[9]. W latach 1994–1999 jako przedstawicielka gaullistowskiego Zgromadzenia na rzecz Republiki sprawowała mandat posłanki do Parlamentu Europejskiego IV kadencji. Była wiceprzewodniczącą Komisji ds. Zagranicznych, Bezpieczeństwa i Polityki Obronnej[1].

13 grudnia 1990 wybrana w skład Akademii Francuskiej, obejmując fotel nr 14. 21 października 1999 została stałym sekretarzem tej instytucji[8]. Była też współprzewodniczącą rady naukowej Biblioteki Polskiej w Paryżu[10].

Laureatka nagród literackich, m.in. Prix Aujourd’hui, Prix des Ambassadeurs i Prix du nouveau cercle Interallié. Wyróżniona kilkoma tytułami doktora honoris causa[8].

Życie prywatne edytuj

W 1952 w Paryżu zawarła związek małżeński z Louisem Carrère d’Encausse[3], z którym miała troje dzieci: Emmanuela, Nathalie i Marinę[5].

Odznaczenia edytuj

Wybrane publikacje edytuj

  • Réforme et Révolution chez les musulmans de l’empire russe, Presses de la Fondation nationale des sciences politiques, Paryż, 1966.
  • Le Marxisme et l’Asie, Armand Colin, Paryż 1966.
  • L'Union soviétique: de Lénine à Staline, Éditions Richelieu, Paryż 1972.
  • La Politique soviétique au Moyen-Orient, Presses de la Fondation nationale des sciences politiques, Paryż 1976.
  • L'Empire éclaté, Flammarion, Paryż 1978.
  • Lénine: la révolution et le pouvoir, Flammarion, Paryż 1979.
  • Staline: l’ordre par la terreur, Flammarion, Paryż 1979.
  • Le Pouvoir confisqué: gouvernants et gouvernés en URSS, Flammarion, Paryż 1980.
  • Le Grand Frère: l’Union soviétique et l’Europe soviétisée, Flammarion, Paryż 1983.
  • La Déstalinisation commence, Complexe, Paryż-Bruksela 1986.
  • Ni paix ni guerre: le nouvel empire soviétique ou du bon usage de la détente, Flammarion, Paryż 1986.
  • Le Grand Défi: bolcheviks et nations, 1917–1930, Flammarion, Paryż 1987.
  • Le Malheur russe: essai sur le meurtre politique, Fayard, Paryż 1988.
  • La Gloire des nations ou La Fin de l’empire soviétique, Fayard, Paryż 1990.
  • Victorieuse Russie, Fayard, Paryż 1992.
  • L'URSS, de la Révolution à la mort de Staline, 1917–1953, Seuil, Paryż 1993.
  • The Nationality Question in the Soviet Union and Russia, Scandinavian University Press, Oslo 1995.
  • Nicolas II: la transition interrompue, Fayard, Paryż 1996.
  • Lénine, Fayard, Paryż 1998.
  • La Russie inachevée, Fayard, Paryż 2000.
  • Catherine II: un âge d’or pour la Russie, Fayard, Paryż 2002.
  • L'Impératrice et l’Abbé: un duel littéraire inédit entre Catherine II et l’abbé Chappe d’Auteroche, Fayard, Paryż 2003.
  • Nations et Saint-Siège au XXe, Fayard, Paryż 2003.
  • Russie, la transition manquée, Fayard, Paryż 2005.
  • L’Empire d’Eurasie, une histoire de l’Empire russe de 1552 à nos jours, Fayard, Paryż 2005.
  • La Deuxième mort de Staline, Éditions Complexe, Paryż 2006.
  • Alexandre II, le printemps de la Russie, Fayard, Paryż 2008.
  • La Russie entre deux mondes, Fayard, Paryż 2010.
  • Des siècles d’immortalité: l’Académie française, 1635–…, Fayard, Paryż 2011.
  • Les Romanov, une dynastie sous le règne du sang, Fayard, Paryż 2013.
  • Six années qui ont changé le monde 1985–1991, Fayard, Paryż 2015.

W języku polskim ukazały się jej następujące publikacje:

  • Stalin: państwo terroru, przeł. Jan Łęczycki, „Krąg”, Warszawa 1983;
  • Spękane imperium, „Głos”, Warszawa 1985;
  • Wielkie urągowisko: bolszewicy i narody 1917–1930, przeł. Krzysztof Kowalski, „Most”, Warszawa 1989;
  • Bolszewicy i narody czyli Wielkie urągowisko 1917–1930, wyd. 2. (1. oficjalne), przeł. i opatrzył wstępem Krzysztof Kowalski, posłowie Sławomir Popowski, „Most”, Warszawa 1992;
  • Eurazjatyckie imperium. Historia Imperium Rosyjskiego od 1552 do dzisiaj, przeł. Krystyna Antkowiak, redakcja naukowa i wprowadzenie Hubert Łaszkiewicz, Wydawnictwo Marek Derewiecki, Kęty 2014.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Profil na stronie Parlamentu Europejskiego. [dostęp 2016-10-22].
  2. ↑ Paul-François Paoli: Décès d’Hélène Carrère d’Encausse, première femme à la tête de l’Académie française. lefigaro.fr, 5 sierpnia 2023. [dostęp 2023-08-06]. (fr.).
  3. ↑ a b c d e f g h Hélène Carrère d’Encausse. rdv-histoire.com. [dostęp 2016-10-22]. (fr.).
  4. ↑ a b Philippe-Jean Catinchi: Hélène Carrère d'Encausse, first woman to head the Académie Française, has died. lemonde.fr, 7 sierpnia 2023. [dostęp 2023-12-02]. (ang.).
  5. ↑ a b c Ulrich Schmid: Die Erste im Kreis der Unsterblichen. faz.net, 6 sierpnia 2023. [dostęp 2023-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-08-27)]. (niem.).
  6. ↑ Mme Carrère d’Encausse. humanite.fr, 10 maja 1994. [dostęp 2016-10-22]. (fr.).
  7. ↑ a b Hélène Carrère d’Encausse: Princess of Asturias Award for social sciences 2023. fpa.es. [dostęp 2023-12-07]. (ang.).
  8. ↑ a b c d Hélène Carrère d’Encausse. academie-francaise.fr. [dostęp 2016-10-22]. (fr.).
  9. ↑ Géorgie et France: Hélène Carrère d’Encausse, Secrétaire perpétuel de l’Académie française. colisee.org, 27 maja 2009. [dostęp 2016-10-22]. (fr.).
  10. ↑ Bibliothèque Polonaise à Paris. bibliotheque-polonaise-paris-shlp.fr. [dostęp 2023-08-09]. (fr.).
  11. ↑ Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 31 sierpnia 2011 r. o nadaniu orderów i odznaczeń (M.P. z 2011 r. nr 108, poz. 1090).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hélène_Carrère_d’Encausse&oldid=73183230”