Wikipedia

Henrietta Leavitt

amerykańska uczona, astronom

Henrietta Swan Leavitt (ur. 4 lipca 1868 w Lancaster, Massachusetts, zm. 12 grudnia 1921 w Cambridge, Massachusetts) – amerykańska astronom[1].

Henrietta Swan Leavitt
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

4 lipca 1868
Lancaster

Data i miejsce śmierci

12 grudnia 1921
Cambridge

Multimedia w Wikimedia Commons

Życiorys edytuj

Córka pastora Kościoła kongregacjonalistów. Mimo faktu, że od dzieciństwa była głucha, dokonała wybitnych osiągnięć w dziedzinie astronomii. Otrzymała licencjat Radcliffe College w 1892, który wówczas nosił nazwę Towarzystwo Wyższego Kształcenia Kobiet. W ostatnim roku studiów zainteresowała się astronomią i podjęła studia podyplomowe w tym kierunku. W następnym roku podjęła pracę w obserwatorium na Uniwersytecie Harvarda (została rachmistrzem w grupie Edwarda C. Pickeringa, kobiety w niej zatrudnione nazywano „harwardzkimi komputerami”). Na początku pracowała jako ochotniczka, ale po siedmiu latach, gdy nabrała wprawy w określaniu jasności gwiazd na podstawie płyt fotograficznych została przyjęta na etat[2]. Badała regularne zmiany jasności cefeid.

W 1908 zaobserwowała, że najjaśniejsze cefeidy zmieniają swoją rzeczywistą jasność i „szybkość mrugania”, czyli czas dzielący okresy maksymalnej i minimalnej jasności. Zauważyła, że najjaśniejsze cefeidy pulsują powoli, a ciemniejsze szybciej, a efekt ten jest powszechny i skorelowany. Oznaczało to, że można wyliczyć odległość od cefeid. Ówczesna nauka wciąż uważała, że Droga Mleczna jest całym wszechświatem, a Leavitt już odkryła sposób na zajrzenie poza Drogę Mleczną[3]. Odkryła i skatalogowała gwiazdy zmienne w Obłokach Magellana, po czym na podstawie tych obserwacji odkryła w 1912 i w 1913 szereg zależności związanych z cefeidami, w tym zależność pomiędzy okresem cefeidy a jej jasnością absolutną, co okazało się ważne dla obliczania odległości we wszechświecie. Odkryła również 4 gwiazdy nowe oraz ponad 2400 gwiazd zmiennych[4]. Zmarła na nowotwór.

Nagrody i wyróżnienia edytuj

  • Planetoida (5383) Leavitt i krater Leavitt na Księżycu zostały nazwane na jej cześć.
  • Cztery lata po jej śmierci szwedzki matematyk Magnus Gustaw Mittag-Leffler, nie wiedząc, że ona nie żyje, zaproponował nominowanie jej do Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w 1926 roku, i napisał do Shapleya prośbę o podanie szczegółowych informacji na temat jej pracy dotyczącej zmienności cefeid, oferując zawarcie tych informacji w swej monografii o Zofii Kowalewskiej. Shapley w odpowiedzi poinformował Mittag-Lefflera, że Leavitt zmarła, i zasugerował, że faktycznym odkrywcą jest on sam (Shapley) – dzięki interpretacji jej wyników. Leavitt nigdy nie została nominowana, ponieważ Nagroda Nobla nie jest przyznawana pośmiertnie[5].
  • Jeden z teleskopów ASAS-SN w obserwatorium McDonalda w Teksasie został nazwany jej na jej cześć[6].
  • Rose Montero w książce "Ta żałosna myśl, że nigdy więcej cię nie zobaczę" wspomina Leavitt (w towarzystwie Rosalindy Franklin oraz Lise Meitner) jako jedną z mniej znanych naukowczyń, których wkład w naukę został przywłaszczony lub umniejszony[7].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Alan Lightman: Światło z przeszłości. Dzieje kosmologii współczesnej. Warszawa: Prószyński i S-ka, 2003, s. 31. ISBN 83-7255-149-9.
  2. ↑ Arthur Wiggins, Charles Wynn: Pięć największych nierozwiązanych problemów nauki. Warszawa: Wydawnictwo Amber Sp. z o.o., 2004, s. 164–165. ISBN 83-241-1839-X.
  3. ↑ Praca zbiorowa: Kosmos. Warszawa: Buchmann, 2012, s. 217. ISBN 978-83-7670-323-7.
  4. ↑ Encyklopedia Britannica. Ziemia i Wszechświat. T. XXI. Poznań: Wydawnictwo KURPISZ S.A., 2006, s. 79. ISBN 978-83-60563-25-0.
  5. ↑ George Johnson: Miss Leavitt’s Stars: The Untold Story of the Woman Who Discovered How to Measure the Universe. New York: W.W. Norton & Company, 2005, s. 118–119. ISBN 0-393-05128-5. (ang.).
  6. ↑ @superasassn (September 20, 2017). "Our new "Henrietta Leavitt" telescope now being deployed at @LCO_Global site @mcdonaldobs. HET big dome in the background. @MooreFound" (Tweet) – via Twitter. [online], X (formerly Twitter), 20 września 2017 [dostęp 2023-11-28] (ang.).
  7. ↑ Sztuka udawania bólu, [w:] Rosa Montero, Ta żałosna myśl, że nigdy więcej cię nie zobaczę, Wydawnictwo Wyszukane, 12 kwietnia 2023, s. 10-11, ISBN 978-83-65230-96-6 (pol.).

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Henrietta_Leavitt&oldid=73486798”