Wikipedia

Hermes Trismegistos

synkretyczne bóstwo hellenistyczne powstałe z połączenia cech greckiego boga Hermesa i egipskiego Thota

Hermes Trismegistos, zlat. Hermes/Mercurius Trismegistus (stgr. Ἑρμῆς ὁ Τρισμέγιστος – Hermes Po Trzykroć Wielki, Trzykroć Największy, łac. Mercurius ter Maximus) – synkretyczne bóstwo hellenistyczne powstałe z połączenia cech greckiego boga Hermesa i egipskiego Thota[1], inspirowane także mistycznymi prądami judaizmu i magią żydowską oraz prawdopodobnie wierzeniami perskimi; często identyfikowane również z biblijnym patriarchą Henochem oraz hellenistycznymi bóstwami Serapisem (Oserapisem) i Hermanubisem[potrzebny przypis].

Wyobrażenie Mercuriusa Trismegistusa w XVII-wiecznym dziele Historia Deorum fatidicorum
Hermes Trismegistos wobec mędrców Wschodu i Zachodu (mozaika posadzkowa katedry w Sienie (z końca XV wieku)

Charakter wierzeń edytuj

Wokół ubóstwionego mędrca na gruncie synkretyzmu filozoficzno-religijnego powstał kultowy system wierzeń pod nazwą hermetyzmu, łączący elementy greckiej filozofii z okultyzmem i astrologią. W jego ramach wykreowano odrębne koncepcje dotyczące powstania i struktury świata, a także roli i przeznaczenia człowieka[2]. Zasadniczą tezą hermetyzmu jest jedność kosmosu o ściśle powiązanych i wzajemnie uzależnionych częściach, a rzeczywisty charakter tych związków można rozpoznać wyłącznie dzięki boskiemu objawieniu[3].

W wierzeniach Hermes Trismegistos reprezentuje boską triadę religii, nauki i sztuki, które tworzą w nim pełnię, stanowiąc jednocześnie symbol „tajemnej wiedzy” starożytności. Według mitycznych podań przypisuje mu się autorstwo 36529 ksiąg, zawierających całą wiedzę i mądrość świata starożytnego – przede wszystkim tzw. Tabula Smaragdina oraz traktatów Corpus Hermeticum, stanowiących inspirację dla alchemii, mających wpływ na filozofię różokrzyżowców oraz innych tradycji ezoterycznych, gnostyckich i kabalistycznych[potrzebny przypis]. Uznano za bezsporne, że ten zbiór rozpraw, obok teorii o widocznym pochodzeniu neoplatońskim, zawiera wiele treści powstałych pod wpływem myśli egipskiej, mającej podstawy w starych tekstach hieroglificznych[4]. Pierwsze pisma hermetyczne pojawiły się w Egipcie ptolemejskim, a ich ogromny wpływ na ówczesną naukę potwierdził Strabon, według którego tebańscy kapłani (24 r. p.n.e.) przypisywali Trismegistosowi całą swą wiedzę w zakresie astrologii i astrologicznej medycyny, magii i alchemii, filozofii i teozofii, astronomii i psychologii[5].

 
Tabula Smaragdina na XVII-wiecznej rycinie

Zgodnie z inskrypcją na tablicy szmaragdowej, miała być ona dziełem Hermesa Trismegistosa[6]. Synkretyczne teorie hermetyczne zawarte są jednak również np. w poetyckiej treści epyllionu zatytułowanego Hermes, którego autorem był uczony aleksandryjczyk Eratostenes[7].

Zarówno Thot, jak i Hermes, jako bogowie pisma i mądrości tajemnej[8], pełnili funkcję psychopomposa, czyli przewodnika odprowadzającego duszę w zaświaty. Egipski Thot był bogiem mądrości, patronem astrologii i alchemii, lecz Hermes Trismegistos nie był tożsamy z greckim Hermesem; zarówno większość Greków, jak i Rzymian nie zastąpiła nigdy jednej postaci bóstwa drugą[potrzebny przypis]. Wiara we wszechmoc Trismegistosa przejawiała się nawet w kierowanych do niego prostych zaklęciach, np. o schwytanie złodzieja, stanowiąc zarazem świadectwo ówczesnej teokrazji (zmieszania bóstw)[9]. Obecna jest w papirusach magicznych i w rytualnych tabliczkach z defiksjami, gdzie wymieniany jest jako kosmokrator megas lub panton magon archigetes[10].

W historycznej spuściźnie edytuj

W późniejszym czasie Hermes Trismegistos występuje jako postać przewodnia w wierzeniach pewnych kręgów ezoterycznych oraz gnostyckich sekt ofitów (nasseńczyków), sabejczyków i u setian w ich tekstach z tzw. Biblioteki z Nadż Hammadi[11].

W tarocie Trismegistos jest utożsamiany z kartą Maga i oznacza aktywność, intelekt, poznawanie świata, panowanie nad sobą i nad światem, silną wolę. Jest symbolem absolutnej jedności mistyki, nauki i sztuki[potrzebny przypis].

Przypisy edytuj

  1. ↑ Hermes Trismegistos, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-03-22].
  2. ↑ Michał Pietrzykowski: Mitologia starożytnej Grecji. Warszawa: WAiF, 1979, s. 127.
  3. ↑ Leksykon symboli Herdera. Warszawa: TCHU, 2009, s. 91.
  4. ↑ François Daumas: Od Narmera do Kleopatry. Cywilizacja starożytnego Egiptu. Warszawa: PWN, 1970, s. 253.
  5. ↑ Anna Świderkówna: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta. Warszawa: PIW, 1978, s. 348.
  6. ↑ Roman Bugaj: Hermetyzm. Wrocław: Ossolineum, 1991, s. 120, ISBN 83-04-03559-6.
  7. ↑ Anna Świderkówna: Hellenika. Wizerunek epoki od Aleksandra do Augusta, dz. cyt., s. 170.
  8. ↑ Wiktor Stoczkowski: Ludzie, bogowie i przybysze z kosmosu. Warszawa: PIW, 2005, s. 140.
  9. ↑ Anna Świderek: Kiedy piaski egipskie przemówiły po grecku. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1959, s. 186-187.
  10. ↑ Der Kleine Pauly. T. 2. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 1075, 42-46.
  11. ↑ Der Kleine Pauly, dz. cyt., kol. 1075, 32-39.

Linki zewnętrzne edytuj

  • Asclepius. aussagenlogik.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-17)]. – łaciński tekst traktatu z Corpus Hermeticum w edycji Henricusa Stephanusa (1505)
  • Pimander. aussagenlogik.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-01-07)]. – tekst hermetycznego traktatu „Pimander” w łac. tłumaczeniu Marsilio Ficino i w edycji Damiana z Mediolanu (1493)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Hermes_Trismegistos&oldid=69924644”