Hirudoterapia
Hirudoterapia (łac. hirudo, pijawka) – metoda leczenia za pomocą niektórych gatunków pijawek, znana człowiekowi od początków cywilizacji.
Historia edytuj
Pierwsze odnotowane przypadki jej stosowania znane są z malowideł ściennych starożytnego Egiptu pochodzących z okresu XVIII dynastii (1550–1292 p.n.e.)[1]. Autorem pierwszych pisanych źródeł informacji o medycznym stosowaniu pijawek jest Nikander (II wiek p.n.e.) Od I wieku naszej ery pojawiało się coraz więcej źródeł pisanych, w tym pisma chińskie oraz literatura sanskrycka, perska i arabska. W tym okresie Rzymianie nadali pijawkom nazwę hirudo[1], przez Karola Linneusza przyjętą za nazwę jednego z rodzajów pijawek (Hirudo Linnaeus, 1758). Pliniusz Starszy napisał, że pijawki wysysają krew i są użyteczne na „bóle reumatyczne i wszelkiego rodzaju dolegliwości i gorączki”[1].
Atrakcyjność pijawek zmieniała się w historii medycyny, a obecnie jej znaczenie wzrasta[2][1]. W czerwcu 2004 roku amerykańska Agencja Żywności i Leków dopuściła do obrotu medycznego pijawki lekarskie, uznając je za środek leczniczy[3].
Wykorzystywanie hirudoterapii edytuj
Pijawki próbuje wykorzystywać się w leczeniu paradentozy, choroby zwyrodnieniowej stawów[4], niepłodności zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn, między innymi w przypadku leczenia nadciśnienia tętniczego i choroby niedokrwiennej serca, ponieważ pijawki wydzielają z gruczołów gardzieli hirudynę, która jest substancją przeciwzakrzepową (antykoagulantem)[5][6].
Według zwolenników terapii skaleczenia, oparzenia i ropienia goją się lepiej przy zastosowaniu hirudoterapii. Terapia ta jest też stosowana dla przyspieszenia gojenia po operacjach plastycznych i przeszczepach skóry[7].
Gatunki pijawek edytuj
Do hirudoterapii wykorzystuje się kilkanaście gatunków pijawek, przede wszystkim z rodziny Hirudinidae. Obecnie najczęściej wykorzystuje się do tego celu osobniki hodowane w sterylnych kulturach, chociaż we wschodniej Europie i w Azji masowo pozyskuje się także dzikie osobniki. Najczęściej wykorzystuje się, w praktyce trudne do rozróżnienia przez niespecjalistów, cztery gatunki: azjatycko-południowoeuropejski Hirudo verbana, afrykański Hirudo troctina, azjatycki Hirudo orientalis, a także objętą w wielu krajach (również w Polsce) ścisłą ochroną gatunkową pijawkę lekarską (Hirudo medicinalis, występującą w handlu czasem pod nieaktualną, synonimiczną nazwą Hirudo officinalis). Dwa spośród tych gatunków – H. medicinalis i H. verbana – objęte są przepisami Konwencji Waszyngtońskiej (CITES) oraz rozporządzeniami Unii Europejskiej regulującymi handel zagrożonymi gatunkami.
Pijawka lekarska to jedyny przedstawiciel tej grupy gatunków występujący naturalnie w Polsce (gdzie wymaga ochrony czynnej[8]). Do leczenia używa się przede wszystkim osobników wyhodowanych w warunkach sterylnych kultur, co jest również podyktowane względami higienicznymi.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Whitaker et al. Historical Article: Hirudo medicinalis: ancient origins of, and trends in the use of medicinal leeches throughout history. „British Journal of Oral and Maxillofacial Surgery”. 42, s. 133—137, 2004. DOI: 10.1016/S0266-4356(03)00242-0. (ang.).
- ↑ Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009. ISBN 978-83-01-16108-8.
- ↑ C. Rados. Beyond bloodletting: FDA gives leeches a medical makeover. „FDA Consumer”. 38 (9), 2004. (ang.).
- ↑ Michalsen et al. Effectiveness of leech therapy in women with symptomatic arthrosis of the first carpometacarpal joint: A randomized controlled trial. „PAIN”. 137 (2), s. 452-459, 2008. DOI: 10.1016/j.pain.2008.03.012. (ang.).
- ↑ Abdelgabar AM, Bhowmick BK. The return of the leech. „Int. J. Clin. Pract.”. 2 (57), s. 103–5, marzec 2003. PMID: 12661792.
- ↑ Ernst E. Born to suck--the return of the leech?. „Pain”. 2 (137), s. 235–6, lipiec 2008. DOI: 10.1016/j.pain.2008.02.016. PMID: 18367335.
- ↑ M. Derganc i F. Zdravic, British Journal of Plastic Surgery 1960.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 września 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących zwierząt objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 220, poz. 2237).
Bibliografia edytuj
- Maciej Paruzel. 2010. Zarys hirudoterapii praktycznej. Wydawca: Naturoterapia Par-med, Irena Paruzel, ss. 147. ISBN 83-932876-0-X, ISBN 978-83-932876-0-4
- Lidia Kuplewska, Marek Adamusiński 2009. Hirudoterapia. T. 1 Podstawy leczenia pijawkami. ss. 107.
