Wikipedia

Ignacy Machowski

polski aktor

Ignacy Machowski (ur. 5 lipca 1920 w Rzeszowie, zm. 11 stycznia 2001 w Warszawie) – polski aktor, teatralny, filmowy i telewizyjny.

Ignacy Machowski
Ilustracja
Ignacy Machowski w latach 60.
Data i miejsce urodzenia

5 lipca 1920
Rzeszów

Data i miejsce śmierci

11 stycznia 2001
Warszawa

Zawód

aktor

Współmałżonek

Zofia Dramińska-Machowska

Lata aktywności

1944–2000

Odznaczenia
Order Sztandaru Pracy I klasy Order Sztandaru Pracy II klasy Złoty Krzyż Zasługi Złoty Medal „Za zasługi dla obronności kraju” Odznaka 1000-lecia Państwa PolskiegoOrder Lenina
Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (złota)
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Ignacego Machowskiego w katakumbach na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Życiorys edytuj

Urodził się w rodzinie Jana i Marii Machowskich, jako najmłodszy z piątki dzieci, brat m.in. Leona, rzeźbiarza. Choć szerokiej publiczności znany jest z ról filmowych i telewizyjnych, to należy uznać go przede wszystkim za aktora teatralnego.

Już w 1944 w wyzwolonym Rzeszowie występował w tamtejszym teatrze, jeszcze jako adept studia aktorskiego, w którym wykładali m.in. Stefania Domańska i Józef Kondrat. Wraz z nim uczyli się tam i rozpoczynali pracę zawodową Kazimierz Dejmek i Adam Hanuszkiewicz. Jedną z pierwszych ról był Wernyhora w Weselu. Fakt, iż aktor zagrał go w wieku dwudziestu czterech lat świadczył o dużych możliwościach charakterystycznych, które z czasem rozwinął i połączył ze znakomitą umiejętnością charakteryzacji. Dopiero po wojnie zdał eksternistyczny egzamin aktorski w Łodzi, by rozpocząć pracę w Jeleniej Górze, gdzie przeniósł się macierzysty Teatr Ziemi Rzeszowskiej tworząc tym samym pierwszą polską scenę na ziemiach odzyskanych.

Od 1950 pracował we Wrocławiu, w Warszawie (gdzie zagrał Włodzimierza Lenina w sztuce Nikołaja Pogodina Człowiek z karabinem w Teatrze Narodowym), w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (Murzyn w Ladacznicy z zasadami Jean-Paul Sartre’a w reż. Zygmunta Hübnera).

Lata pięćdziesiąte były szczególnie płodne w kreacje filmowe. Uznano wówczas Machowskiego za „mistrza drugiego planu”. Wystąpił w Popiele i diamencie Andrzeja Wajdy, Cieniu i Pociągu Jerzego Kawalerowicza, w Eroice Andrzeja Munka, a także w Pętli Wojciecha Jerzego Hasa. Tymi rolami wpisał się na trwałe w ikony „polskiej szkoły filmowej”.

Jeszcze we Wrocławiu związał się z reżyserem Romanem Sykałą, która to współpraca zawiodła go do Teatru Polskiego w Poznaniu, a później do Teatru im. Stefana Jaracza w Łodzi. W Poznaniu uzyskał pozycję „pierwszego aktora”, który grał wszelkie rodzaje ról od amanckich po stricte charakterystyczne. Zagrał m.in. Orlanda w Angelice Leo Ferrero czy Ill'a w Wizycie starszej pani Friedricha Dürrenmatta (oba spektakle w reż. Romana Sykały). W Łodzi wystąpił m.in. w roli kapitana Quegg'a w Buncie na okręcie Caine Hermana Wouka. W tym mieście nawiązał współpracę z Jerzym Antczakiem, dzięki której powstały znakomite role w spektaklach telewizyjnych (m.in. Ojciec Goriot, Łabędzi śpiew, Dr Jeckyl i Mr Hyde).

W Łodzi również spotkał Machowski ponownie Kazimierza Dejmka, który był dyrektorem Teatru Nowego, a przed laty, w Rzeszowie – kolegą z ławki w studiu aktorskim. Właśnie w Łodzi na długie już lata związał się z tym reżyserem, co zaowocowało wielkimi i cenionymi rolami tak przez krytykę, jak i publiczność. W Teatrze Nowym wystąpił m.in. w inscenizacjach dzieł staropolskich (np. w Historyi o chwalebnym zmartwychwstaniu pańskim zagrał sześć ról).

W 1962 Kazimierz Dejmek objął dyrekcję Teatru Narodowego w Warszawie, gdzie pociągnął wiele osób z niepowtarzalnego zespołu z Łodzi (wśród nich znalazł się Machowski).

W Teatrze Narodowym Machowski zagrał znów w staropolszczyźnie, ale stworzył także nowe role, które przyniosły sukces tak jemu samemu, jak Kazimierzowi Dejmkowi i Scenie Narodowej. W 1962 zagrał rolę tytułową w Słowie o Jakubie Szeli Brunona Jasieńskiego nagrodzoną przez ministra kultury i sztuki. Szela Machowskiego był postacią wstrząsającą i sięgającą najwyższego stopnia tragizmu. Postacią, która poruszała publiczność nie tylko w Warszawie, ale także na wyjazdach zagranicznych. W 1965 roku Teatr Narodowy w Warszawie obchodził jubileusz dwustu lat działalności. Machowski znalazł się w komitecie organizacyjnym tych obchodów. Śladem tej działalności jest Deklaracja Programowa Teatru Narodowego, która w istocie jest wspaniałym manifestem tego zjawiska, jakim był ówczesny teatr Dejmka i jego aktorów. Również w czasie tych obchodów zagrał Machowski wielkiego księcia Konstantego w Kordianie Juliusza Słowackiego, gdzie zachwycał aktorski duet Ignacy Machowski – Stanisław Zaczyk – Wielki Książę i Car. W 1967 roku wystąpił jako doktor w pamiętnych Dziadach, po których władze usunęły Dejmka ze Sceny Narodowej.

Od 1969 pracował w Teatrze Ateneum. Ten okres upłynął przede wszystkim pod znakiem roli generała von Zietena w Wielkim Fryderyku Adolfa Nowaczyńskiego w reżyserii Jerzego Grudy. Okazało się wówczas, iż „powieść dramatyczna” Nowaczyńskiego nie jest utworem solowym dla odtwórcy postaci Fryderyka (tu zaistniała pamiętna kreacja Jana Świderskiego), ale także z pozostałych, „towarzyskich” ról (jak również biskup Krasicki – Jerzy Kamas) dało się wykrzesać wiele emocji. Machowski przeistoczył się w starego generała huzarów. Rola była spójna jako całość i doskonała w szczegółach od charakteryzacji zmieniającej oblicze aktora, po najdrobniejsze gesty, co nie pozbawiało go wszak spontaniczności. Zagrał także w przedstawieniach Janusza Warmińskiego (Arnaux w Balu manekinów Jasieńskiego, Sorin w Mewie Antoniego Czechowa). Pracował ponadto z takimi reżyserami, jak Maciej Prus (Wołdemar Hawryłowicz w Fantazym Juliusza Słowackiego) i Jerzy Grzegorzewski (Stryj w Ameryce Franza Kafki).

Na ten czas przypada także najważniejsza rola filmowa Machowskiego: markiz d’Arquien, tytułowy Ojciec królowej w filmie Wojciecha Solarza. Po raz kolejny odznaczył się tu umiejętnością transformacji (grał człowieka dwadzieścia lat starszego od siebie), dużym dowcipem, ale i wiarygodnością. Jego d’Arquien był człowiekiem z krwi i kości i niebezmyślnym (motywem powracającym wciąż do postaci są słowa Koheleta Marność nad marnościami…).

W 1979 w sztuce Kariera Nikodema Dyzmy w Teatrze Polskiego Radia odgrywał postać Leona Kunickiego (reż. Juliusz Owidzki)[1].

W 1981 powrócił do współpracy z Dejmkiem, tym razem na deskach Teatru Polskiego w Warszawie, w którym pozostał do końca drogi artystycznej i życia. Tu powstały takie kreacje, jak Żyd w Weselu Wyspiańskiego, Duda w Drzewie Wiesława Myśliwskiego czy tytułowa rola w Maestrze Jarosława Abramowa-Newerlyego. Zagrał także Rejenta w Zemście Aleksandra Fredry. W trakcie jednego z przedstawień dopadł aktora zawał serca. Od tamtej pory musiał stopniowo ograniczać pracę zawodową.

W 2000 zagrał swoją ostatnią rolę – doradcę króla Heroda – Ireneusza w Biwaku pod gołym niebem Mariana Pankowskiego w reżyserii Jana Kulczyńskiego.

Ignacy Machowski ogółem w teatrze zagrał ponad sześćset ról, przeszło pięćdziesiąt ról filmowych, ponad sto w Teatrze Telewizji i tysiące w spektaklach radiowych. Wiele z nich przeszło na stałe do historii polskiego teatru i filmu.

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (Katakumby-102-3)[2].

Rodzina edytuj

Był trzykrotnie żonaty. Jego trzecią żoną była lekarka Zofia Dramińska-Machowska (ur. 1962). Ojciec aktora Krzysztofa Machowskiego, skrzypaczki Marii Machowskiej i Jerzego Machowskiego (ur. 1991).

Filmografia edytuj

Dubbing edytuj

Ordery i odznaczenia edytuj

Nagrody edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Kariera Nikodema Dyzmy. e-teatr.pl. [dostęp 2018-12-24].
  2. ↑ Cmentarz Stare Powązki: IGNACY MACHOWSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-12-20].
  3. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  4. ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, str. 769

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ignacy_Machowski&oldid=71620709”