Iwo Wesby właśc. Ignacy Singer[1], znany też jako Ignatz Singer, J. Wesby, Ivo Wesby (ur. 2 marca 1902 w Krakowie, zm. 24 września 1961 w Nowym Jorku) – polski i amerykański kompozytor i dyrygent pochodzenia żydowskiego.

Iwo Wesby
Ignatz Singer, J. Wesby, Ivo Wesby
Ilustracja
Iwo Wesby (ok. 1939)
Data i miejsce urodzenia

2 marca 1902
Kraków

Data i miejsce śmierci

24 września 1961
Nowy Jork

Narodowość

żydowska

Język

polski

Dziedzina sztuki

muzyka

Epoka

XX w.

Wykształcenie i rodzina edytuj

Urodził się w rodzinie Ignacego Singera i Olimpii z Braunfeldów[2]. Po ukończeniu gimnazjum brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Później rozpoczął studia na wydziale prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, których nie ukończył[3], wyjechał do Wiednia i odbył tam studia w Akademii Muzycznej[4].

W 1926 zmienił nazwisko na Wesby. 20 stycznia 1929 roku ożenił się w Warszawie z Eleonorą (ur. 10 marca 1907), córką Mosesa Berlinera i Sary Wola, która była nauczycielką tańca. Mieli córkę Olgę Marię Benavie (ur. 17 stycznia 1931 w Warszawie, zm. 24 czerwca 2001 w Nowym Jorku). Ludwik Lawiński w artykule Dlaczego o nich zapomniałem wspomina: Iwo Wesby kapelmistrz z temperamentem i niepoprawny zdobywca serc niewieścich [jedną z nich była] kiedyś w Qui Pro Quo, tancerką zespołu Tacjanny Wysockiej.

Kariera do 1939 edytuj

Zajmował się muzyką w wielu polskich filmach. Dyrygował orkiestrą w Co mój mąż robi w nocy? (1934) i Fredek uszczęśliwia świat (1936). Był autorem muzyki m.in. w filmach Skłamałam (1937), Parada Warszawy (1937), Serce matki (1938), Moi rodzice rozwodzą się (1938), Gehenna (1938), Rena (1938), Gehenna (1938) i U kresu drogi (1939). Pod jego kierownictwem powstała muzyka do filmów Wacuś (1935), Królowa przedmieścia (1938) i Mateczka (1938)[5].

Był dyrektorem muzycznym (kapelmistrzem) kabaretu Qui Pro Quo pomiędzy 1927–1930, m.in. w przedstawieniach Kochajmy się, Bernard, czyli nie bój się mamy, kapelmistrzem w Teatrze Rex Andrzeja Własta w premierze Zjazd Gwiazd jaka odbyła się 14 czerwca 1933 roku, a później w rewii Dzieje śmiechu[6].

Był dyrygentem (1937–1939) teatru muzycznego Wielka Rewia na Karowej w Warszawie[7]. W Kurjerze Warszawskim w 1937 pisano: Pod kierunkiem reżyserskim Konrada Toma, odbywają się w teatrze Wielka Rewia próby z głośnej operetki Oskara Strausa Czar walca, która po raz pierwszy ukaże się w dn. 31 b.m. [1937] na Sylwestra. Powiększoną orkiestrą kieruje Iwo Wesby[8]. W 1939 roku był kapelmistrzem programu Wielkiej Rewii Szukamy gwiazdy!, którego premiera odbyła się 21 stycznia. W 1939 roku skomponował tango Serenada Miłości do filmu Moi rodzice rozwodzą się ze słowami Andrzeja Własta, skomponował też shimmy Apaszka ze słowami M. Cort’iego (z repertuaru Hanki Ordonówny).

Getto edytuj

W 1939 mieszkał wraz z żoną i córką na ulicy Chmielnej. W listopadzie 1940 rodzina została zmuszona do przeniesienia się na ulicę Pańską do tzw. małego getta.

Na jesieni 1940 uczestniczył w spotkaniu zwołanym przez Andrzeja Własta w sprawie zorganizowania teatru (wraz z Jerzym Jurandotem, Michałem Zniczem, Edmundem Minowiczem). Napisał muzykę do komedii pióra Jurandota Miłość szuka mieszkania – sztuka zachowała w archiwum Ringelbluma. Sztuka była grana od 16 stycznia w Teatrze Femina (ul. Leszno 35)[9]. Reklamowano ją jako pierwszą dzielnicową komedię w 3 aktach. Recenzent Gazety Żydowskiej[10] pisał, że po drugim akcie publiczność zgotowała gorące owacje pp. Jurandotowi i Iwo Wesby’emu, autorom sztuki na których cześć, z racji ich wieloletniej pracy na polu scenicznym, odbyło się przedstawienie. Był kierownikiem muzycznym Teatru Femina[10].

Od września 1942 do wybuchu powstania warszawskiego w 1944 roku ukrywał się w Warszawie po „aryjskiej” stronie. Po ucieczce z getta posługiwał się kenkartą na nazwisko Stefan Kasprzak (urodzony 2 lutego 1902 w Lamberg, urzędnik) z datą wyrobienia 27 września 1942. Jego żona – Eleonora Singer – miała kenkartę na nazwisko Marianna Kowalska (z datą wyrobienia w marcu 1943), córka na nazwisko Olga Kowalska. Mieczysław Fogg wspomina, że ukrywał w swoim mieszkaniu Wesbiego, jego żonę i córkę po ich ucieczce z getta, a później brał udział w pomocy przy zdobyciu fałszywych dokumentów, dzięki którym Wesby mógł wyjechać do Wiednia[11]. To m.in. za pomoc udzieloną rodzinie Wesbiego Mieczysław Fogg otrzymał odznaczenie Sprawiedliwy wśród Narodów Świata[1]. Żona wspomina, że w ukryciu musieli przebywać tygodniami w ciemnej i wilgotnej piwnicy. Jego żona i córka od 1944 do stycznia 1945 przebywała w obozie pracy [12]. W 1945 rodzina uciekła z obozu do Wiednia. Wesby połączył się z rodziną w Wiedniu w 1945 roku, był wówczas bezpaństwowcem[13].

USA edytuj

Do Stanów Zjednoczonych przyjechał wraz z żoną i córką 21 grudnia 1948 roku na statku Mariner Flasher pod nazwiskiem Ignatz Singer[14]. Po przyjeździe do USA zamieszkał do końca życia w Nowym Jorku[15]. 11 listopada 1954 uzyskał obywatelstwo amerykańskie; zmienił wtedy nazwisko z Ignatz Singer na Ivo Wesby[16]. W Stanach Zjednoczonych napisał m.in. piosenki Believe me oraz You and me (Darling let us always be together) za słowami Marie-Anne Stork.

Zmarł 24 września 1961 roku w Nowym Jorku, a pogrzeb odbył się w Riverside Chapel.

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b The Righteous Among The Nations. Fogg, Mieczysław. yadvashem.org. [dostęp 2018-11-18]. (ang.).
  2. Iwo Wesby, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2018-11-18].
  3. Wesby, Iwo - Osoby - Cyfrowa Biblioteka Polskiej Piosenki [online], bibliotekapiosenki.pl [dostęp 2023-11-17].
  4. Tomasz Lerski: Encyklopedia Kultury Polskiej XX Wieku. Muzyka-Teatr-Film. Polskie Wydawnictwo Naukowo-Encyklopedyczne, 2008. ISBN 83-917189-0-5.
  5. Ivo Wesby w bazie filmpolski.pl
  6. Dzieje śmiechu: wielka rewja w 25 obrazach, Music-Hall „Rex”, Sielański, Stanisław ; Perzanowska, Stanisława ; Nobisówna, Maria ; Mankiewiczówna, Tola ; Lilith, Ola ; Lawiński, Ludwik ; Krukowski, Kazimierz ; Jewniewiczowa, Wanda ; Halama, Loda ; Sym, Igo ; Szczepańska, Lucyna ; Włast, Andrzej ; Woycieszko, Jan ; Wesby, Iwo ; Dymsza, Adolf ; Danelli, E.; Dan-Daniłowski, Władysław ; Boruński, Leon ; Antoszówna, Ela ; „Rex”, [22] s.: il.; 12x17, Warszawa, 1933, cyfrowemazowsze.pl:3106.
  7. Jerzy Jurandot, Rozdział Humor w opasce w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8.
  8. Premiera sylwestrowa teatru Wielka Rewia, Kurjer Warszawski, R.117, nr 353 (24 grudnia 1937) + Niedzielny Dodatek Ilustrowany.
  9. Jerzy Jurandot, Rozdział Miłość szuka mieszkania w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8.
  10. a b Jerzy Jurandot, Rozdział Miłość szuka mieszkania w książce Miasto skazanych, 2 lata w warszawskim getcie, ISBN 978-83-928380-9-8, s. 306.
  11. Mieczysław Fogg, Od palanta do belcanta, s. 84–85.
  12. Eleanor Wesby, Claims Conference, teczka Ivo Wesby w YIVO, dostęp 2015.
  13. Munich, Vienna and Barcelona Jewish Displaced Persons and Refugee Cards, 1943–1959 (JDC) for Ignatz Singer. Dostęp: ancestry.com.
  14. Ignatz Singer in the New York, Passenger Lists, 1820–1957. Dostęp www.ancestry.com.
  15. Ivo Wesby in the U.S. City Directories, 1822–1989. Dostęp ancestry.com.
  16. Ivo Wesby in the New York, Index to Petitions for Naturalization filed in New York City, 1792–1989. Dostęp ancestry.com.

Linki zewnętrzne edytuj