Józefów nad Wisłą
Józefów nad Wisłą (do końca 2003 Józefów) – miasto położone w województwie lubelskim, w powiecie opolskim, w gminie Józefów nad Wisłą[3], której władz jest siedzibą. Według danych GUS z 31 grudnia 2019 r. Józefów nad Wisłą liczył 920 mieszkańców[2].
| miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
 Pałac w Józefowie nad Wisłą | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Powiat | |||||
| Gmina | |||||
| Prawa miejskie |
1687–1870; 2018 | ||||
| Burmistrz |
Grzegorz Kapica | ||||
| Powierzchnia |
3,65[1] km² | ||||
| Populacja (31.12.2019) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
| Strefa numeracyjna |
81 | ||||
| Kod pocztowy |
24-340 | ||||
| Tablice rejestracyjne |
LOP | ||||
Położenie na mapie gminy Józefów nad Wisłą  | |||||
Położenie na mapie Polski  | |||||
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |||||
Położenie na mapie powiatu opolskiego  | |||||
 51°02′27″N 21°49′45″E/51,040833 21,829167
| |||||
| TERC (TERYT) |
0612024 | ||||
| SIMC |
0382036 | ||||
Urząd miejski ul. Opolska 33 F24-340 Józefów nad Wisłą | |||||
| Strona internetowa | |||||
Józefów uzyskał lokację miejską w 1688 roku, zdegradowany w 1869 roku[4]. Odzyskał status miasta z dniem 1 stycznia 2018[5].
Miejscowość położona jest w Małopolsce (początkowo w ziemi sandomierskiej, a następnie w ziemi lubelskiej). W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do ówczesnego województwa lubelskiego. Miejscowość była przejściowo siedzibą gminy Rybitwy.
Przez Józefów nad Wisłą przebiega droga wojewódzka nr 824.
Historia edytuj
XVII wiek edytuj
Józefów został założony w 1687 roku przez kasztelana krakowskiego Andrzeja Potockiego na gruntach wsi Kolczyn jako miasto na prawie magdeburskim. Nazwa pochodzi od imienia jednego z synów kasztelana. Miasto otrzymało przywileje zatwierdzone przez króla Jana III Sobieskiego: organizowania targów w niedziele i czwartki (czwartkowe targi są tradycją do dziś) oraz dużych jarmarków pięć razy w roku. Mieszczanie józefowscy otrzymali także prawo wyrobu wódki i piwa.
W 1691 roku założyciel miasta ufundował niewielką drewnianą świątynię pw. Bożego Ciała, klasztor zakonu bernardynów i szpital dla ubogich.
XVIII wiek edytuj
Dzięki zlokalizowanej tu przeprawie przez Wisłę oraz przebiegającemu tędy traktowi wrocławskiemu w XVIII wieku, Józefów był znacznym ośrodkiem handlowym i siedzibą komory celnej. Miał w tym okresie 172 domy i trzy murowane bramy: Lubelską, Zamojską i Chruślińską. Przywileje lokacyjne Józefowa równouprawniały osiedlanie się w nim przedstawicieli różnych narodowości. Z możliwości tej skorzystali Żydzi, którzy pod koniec XVIII wieku stanowili większość mieszkańców miasta. W 1729 r. kościół wraz z konwiktem doszczętnie strawił pożar, jednak wkrótce przystąpiono do budowy nowego kościoła murowanego.
W czasie zaboru austriackiego administracyjna ranga Józefowa na krótko wzrosła, gdyż miasto stało się siedzibą cyrkułu o zasięgu większym niż wcześniejszy powiat opolski.
XIX wiek edytuj
W połowie XIX wieku w Józefowie było 31 budynków murowanych i 13 drewnianych, a wśród budowli wyróżniał się jednopiętrowy ratusz z charakterystyczną wieżą, który nie zachował się jednak do dzisiejszych czasów. Centrum miasta zajmował rynek i 10 ulic i funkcjonowała tu szkoła utrzymywana ze składek mieszkańców i właścicieli miasta. Wprowadzone przez zaborców bariery celne osłabiły handel, a liczba mieszkańców Józefowa spadła, w związku z czym miasto podupadło. Po kasacie zakonu w 1864 roku w zabudowaniach poklasztornych znalazły siedzibę szkoła elementarna i poczta. Represje po klęsce powstania styczniowego doprowadziły do utraty praw miejskich w 1870 roku[6].
XX wiek edytuj
W 1915 roku miasto zostało spalone przez uciekające wojska rosyjskie. Spłonął też wtedy ratusz, kościół i drewniana zabudowa. W okresie międzywojennym miejscowość została częściowo odbudowana, jednak utraciła swoje zabytkowe cechy. Odbudowę świątyni przeprowadzono w 1917 roku (wówczas obniżono wieże kościelne, na których spłonęły hełmy)[7].
W czasie II wojny światowej znów uległo niemal całkowitemu zniszczeniu. Żydowscy mieszkańcy zostali wysiedleni i zgładzeni przez okupanta niemieckiego. W okresie powojennym Józefów był siedzibą gromady, a od 1973 jest siedzibą gminy.
XXI wiek edytuj
1 stycznia 2004 roku na wniosek mieszkańców i Rady Gminy w Józefowie Rada Ministrów zmieniła nazwę siedziby gminy z „Józefów” na „Józefów nad Wisłą”.
1 stycznia 2018 roku Józefów nad Wisłą odzyskał prawa miejskie po 150 latach[8].
Oświata edytuj
W skład Zespołu Szkół Ogólnokształcących wchodzą:
- Przedszkole Samorządowe im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
- Szkoła Podstawowa im. Adama Mickiewicza, ul. Opolska 10 A
Zabytki edytuj
- Kościół pw. Bożego Ciała z 1730 roku w stylu barokowym – ufundowany przez syna zmarłego fundatora, Józefa Potockiego. Świątynia konsekrowana 14 września 1743 r. przez biskupa krakowskiego Jana Aleksandra Lipskiego jest budynkiem jednonawowym na planie prostokąta z dwiema wieżami, skierowanym fasadą na wschód, z wyodrębnioną kryptą przeznaczoną na miejsce pochówku bernardynów. W 2 poł. XVIII w. wybudowano przy kościele kaplicę św. Tekli (później św. Marii Magdaleny), Kościół zniszczony został w wyniku działań I wojny światowej, a w pełni jego odbudowę zakończono przed 1927 rokiem, wykorzystując m.in. przeznaczone kilka lat wcześniej przez Departament Sztuki środki finansowe. Podczas II wojny światowej w 1944 r. świątynia spłonęła.
- Dzwonnica kościelna z 1787 roku przylegająca do muru otaczającego cmentarz przykościelny.
- Klasztor bernardynów z 1730 roku w stylu barokowym wzniesiony razem z kościołem. Dwupiętrowy, założony został symetrycznie, ujmując w podkowę prezbiterium świątyni. Zakonnicy dysponowali wówczas jedenastoma celami mieszkalnymi oraz pokojem gościnnym, refektarzem, kuchnią, spiżarnią i pomieszczeniem dla chorych[9].
- zespół pałacowo-parkowy hr. Rostworowskich z XIX wieku
- zabytkowy układ miejski z charakterystycznym układem ulic.
Miasta partnerskie edytuj
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym. Stan w dn. 2022-01-01. Format XLSX tabl. 22
- ↑ a b Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-07-18].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200).
- ↑ Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 36–37.
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 lipca 2017 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedzib władz niektórych gmin (Dz.U. z 2017 r. poz. 1427).
- ↑ Postanowienie z 6 (18) marca 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, s. 97).
- ↑ STRATY I ZNISZCZENIA PONIESIONE W ZABYTKACH NIERUCHOMYCH W OKRESIE I WOJNY ŚWIATOWEJ NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA LUBELSKIEGO (W JEGO AKTUALNYCH GRANICACH) - PDF Darmowe pobieranie [online], docplayer.pl [dostęp 2019-12-17].
- ↑ Józefów nad Wisłą znów będzie miastem [online], kurierlubelski.pl [dostęp 2017-08-03].
- ↑ http://www.wkz.lublin.pl/images/stories/SKARBY%202014%20.pdf
Linki zewnętrzne edytuj
- Józefów (nad Wisłą), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 609.