Wikipedia

Józef (Siemaszko)

Józef, imię świeckie Józef Siemaszko, ros. Iosif Iosifowicz Siemaszko (ur. 14 grudnia?/25 grudnia 1798 w Pawłówce[a] w powiecie lipowieckim, zm. 23 listopada 1868 w Wilnie) – biskup Kościoła greckokatolickiego, następnie prawosławny biskup wileński i litewski. Doktor teologii, rusofil, główny twórca i realizator kasaty Cerkwi unickiej w Cesarstwie Rosyjskim w 1839 r.[4][5].

Józef Siemaszko
Biskup litewski i wileński
Ilustracja
Kraj działania

Imperium Rosyjskie

Data i miejsce urodzenia

25 grudnia 1798
Pawłówka

Data i miejsce śmierci

23 listopada 1868
Wilno

Miejsce pochówku

Cerkiew Św. Ducha w Wilnie

Wyznanie

prawosławne

Kościół

Rosyjski Kościół Prawosławny

Inkardynacja

Eparchia wileńska i litewska

Prezbiterat

ok. 1820

Chirotonia biskupia

1833

Odznaczenia
Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie)
Multimedia w Wikimedia Commons
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

1833

Konsekrator

Jozafat Bułhak

Współkonsekratorzy

Jakub Martusiewicz,
Szymon Michał Giedroyć

Życiorys edytuj

Pochodził z Ukrainy Prawobrzeżnej. Urodził się w rodzinie szlacheckiej herbu Syrokomla[2]. Był synem Józefa Siemaszki i jego żony Tekli zd. Iwanowskiej. Jego ojciec początkowo zajmował się uprawą roli i handlem, następnie został w 1811 r. duchownym unickim[2] i wreszcie stracił parafię, gdy odmówił przystąpienia do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego[6]. Jako że w regionie, z którego pochodził, niemal nie było świątyń katolickich, w dzieciństwie częściej uczęszczał na nabożeństwa prawosławne niż katolickie[6][b]. Jego językiem ojczystym był ukraiński[2], języka polskiego nauczył się w szkole[6]. Ukończył szkołę w Niemirowie[6], a następnie Główne Seminarium w Wilnie, w wieku 21 lat został wyświęcony na kapłana unickiego[7]. Jak sam wspominał, uważał się w tym czasie za polskiego patriotę i czuł przywiązanie do obrządku rzymskokatolickiego[2]. W 1822 został asesorem Kolegium Duchownego(inne języki) w Petersburgu[c]. Dzięki swojej pracowitości i ambicji w 1825 uzyskał urząd prałata scholastyka unickiej diecezji łuckiej. W czasie pobytu w Petersburgu nawiązał szerokie kontakty, w tym z kierującym departamentem wyznań obcych w Ministerstwie Oświecenia Publicznego G. Kartaszewskim(inne języki) oraz z samym ministrem oświecenia Aleksandrem Szyszkowem[7]. Zachwycony przepychem prawosławnych świątyń rosyjskiej stolicy, a zarazem zniechęcony do duchowieństwa rzymskokatolickiego, które traktowało unitów w sposób protekcjonalny, przyjął jako swoją tożsamość rosyjską[6].

Memoriał w sprawie Kościoła unickiego edytuj

Orientując się w polityce carskiej cara Mikołaja I wobec Kościoła unickiego, w 1827 przedstawił Kartaszewskiemu memoriał opisujący bieżącą strukturę Kościoła unickiego w Imperium Rosyjskim[6][5]. Zaproponowane w memoriale zmiany prowadziły de facto do likwidacji obrządku unickiego i doprowadzenie do konwersji jego wyznawców na prawosławie[6][7]. Memoriał Siemaszki zakładał wprowadzenie następujących rozwiązań:

  • likwidację dwóch z istniejących czterech diecezji unickich, rozmieszczenie stolic biskupich w miastach, gdzie nie istniały diecezje łacińskie,
  • podporządkowanie spraw Kościoła unickiego Świątobliwemu Synodowi Rządzącemu,
  • reorganizacja zakonu bazylianów na wzór prawosławny: podporządkowanie klasztorów biskupom diecezji, na terenie których się znajdowały,
  • utworzenie szkół dla dzieci duchownych unickich nieprowadzonych przez bazylianów,
  • nadanie władzom świeckim uprawnień do nagradzania duchownych unickich[7].

Opisywane zmiany maksymalnie upodobniłyby Kościół unicki w Imperium Rosyjskim do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, tym samym przygotowując grunt pod likwidację unii[8]. Oprócz memoriału zawierającego najbardziej ogólne sugestie dalszego postępowania w kwestii Kościoła unickiego Siemaszko opracowywał także sugestie szczegółowe – plany kasat klasztorów katolickich (unickich i łacińskich) i przejmowania ich majątków, statut Wileńskiej Akademii Duchownej – unickiej uczelni teologicznej działającej niezależnie od biskupa diecezjalnego. Redagował także odpowiedzi władz rosyjskich na listy papieża w sprawie unitów[7]. W latach 1827–1839 Józef Siemaszko faktycznie jednoosobowo kreował politykę Ministerstwa Oświecenia Publicznego wobec unitów[7]. W 1832 r. car Mikołaj I zgodnie z jego sugestią podporządkował Kolegium Duchowne, nadzorujące Kościół unicki w Rosji, Świątobliwemu Synodowi Rządzącemu, a więc najwyższemu kolegialnemu organowi Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej. Hierarchowie prawosławni nie byli jednak zadowoleni z takiego rozwiązania, wychodząc z założenia, że bardziej skuteczne będzie doprowadzanie do konwersji poszczególnych unickich parafii na prawosławie niż odgórne wcielenie całej struktury kościelnej[6].

W 1829 r. został konsekrowany na biskupa pomocniczego unickiej diecezji litewskiej, w 1833 r. został jej ordynariuszem[4]. Jeszcze w tym samym roku – 12 maja 1833 – złożył prośbę o przyjęcie unitów do Cerkwi prawosławnej. Ponownie jednak jego natychmiastowej konwersji sprzeciwili się hierarchowie prawosławni[6].

Przeprowadził istotne reformy w Kościele greckokatolickim, które docelowo miały doprowadzić do jego przyłączenia do Cerkwi prawosławnej. Zlikwidował prawo patronatu, wprowadził do Kościoła unickiego prawosławne księgi liturgiczne. W cerkwiach unickich, których wygląd i wyposażenie uległ w poprzednich dziesięcioleciach latynizacji, przywrócono ikonostasy, prawosławne utensylia i szaty liturgiczne[4]. Przekonywał duchownych unickich, którzy znacznie lepiej posługiwali się językiem polskim niż rosyjskim, do porzucenia tożsamości ruskiej (ukraińskiej lub białoruskiej) i przyjęcia rosyjskiej[6], kultywowania pamięci o dawnej polskiej polityce wspierającej Kościół rzymskokatolicki kosztem innych wyznań, a w konsekwencji - do popierania władzy carskiej[9].

3 marca 1838 Józef Siemaszko stanął na czele Kolegium Greckokatolickiego. W 1839 na synodzie w Połocku opowiedział się za przyłączeniem całego Kościoła greckokatolickiego do Cerkwi prawosławnej[10]; został biskupem prawosławnym.

Odznaczenia edytuj

Zobacz też edytuj

Uwagi edytuj

  1. ↑ W Starym Pawłówku[1]: Stary Pawłówek[2] lub Stare Pawłówko[3] (pow. lipowiecki). Być może chodzi o różne określenia tej samej miejscowości.
  2. ↑ W swoich pamiętnikach Siemaszko podkreślał wczesne związki z prawosławiem swoje i swojej rodziny[1]. Na terenach I i II zaboru rosyjskiego duchowni prawosławni intensywnie przejmowali parafie i świątynie unickie (greckokatolickie). Ta forsowna polityka została zliberalizowana po śmierci Katarzyny II, wraz z początkiem panowania Pawła I. Jeżeli chodzi o istnienie w regionie świątyń katolickich, to na przykład w sąsiednich Ilińcach znajdował się kościół rzymskokatolicki.
  3. ↑ Organ ten odpowiedzialny był za nadzór nad działalnością Kościoła katolickiego (wszystkich obrządków) w Rosji.

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b Chotkowski 1885 ↓, s. 8.
  2. ↑ a b c d e Zięba ↓.
  3. ↑ Siemaszko Józef (Josif), [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2023-08-23].
  4. ↑ a b c Kołbuk 2015 ↓, s. 27.
  5. ↑ a b Tarasiuk 2019 ↓, s. 45.
  6. ↑ a b c d e f g h i j Plokhy 2019 ↓, s. 127–129.
  7. ↑ a b c d e f Radwan 2019 ↓, s. 55–59.
  8. ↑ W. Osadczy: Święta Ruś. Rozwój i oddziaływanie idei prawosławia w Galicji. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2007, s. 351–353. ISBN 978-83-227-2672-3.
  9. ↑ Plokhy 2019 ↓, s. 130.
  10. ↑ Antoni Mironowicz: Wpływ wyznań na kształtowanie się świadomości narodowej mieszkańców Białorusi w XIX wieku. Białoruskie Zeszyty Historyczne w Bibliotece Kamunikat. [dostęp 2010-08-04].
  11. ↑ Wiadomości zagraniczne. Rossyja. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 8 z 18 stycznia 1834. 

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj


Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Józef_(Siemaszko)&oldid=71119532”