Józef Elsner

polski kompozytor

Józef Antoni Franciszek Elsner (niem. Joseph Anton Franz Elsner, niekiedy błędnie[1] Józef Ksawery Elsner, Joseph Anton Xaver Elsner; ur. 1 czerwca 1769 w Grodkowie, zm. 18 kwietnia 1854 w Elsnerowie) – polski kompozytor pochodzenia niemieckiego, pedagog, działacz kultury muzycznej i teoretyk muzyki; nauczyciel Fryderyka Chopina.

Józef Elsner
Ilustracja
Grafika Maksymiliana Fajansa z 1853
Imię i nazwisko

Józef Antoni Franciszek Elsner

Data i miejsce urodzenia

1 czerwca 1769
Grodków

Data i miejsce śmierci

18 kwietnia 1854
Elsnerów

Narodowość

niemiecka

Dziedzina sztuki

muzyka poważna

Epoka

klasycyzm

Ważne dzieła
podpis
Odznaczenia
Order Świętego Stanisława (Królestwo Kongresowe)
Grób Elsnera na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
Tablica pamiątkowa ku czci Elsnera we Wrocławiu
Tablica upamiętniająca Józefa Elsnera na budynku Zajazdu Dziekanka na warszawskim Krakowskim Przedmieściu, gdzie mieszkał i pracował
Pomnik w Grodkowie

Życie edytuj

Wczesne lata edytuj

Urodził się 1 czerwca 1769[2][3] w Grodkowie, w domu obok Bramy Lewińskiej. Jego matka Anna Barbara z d. Matzkin była Ślązaczką mówiąca dialektem brzesko-grodkowskim, ojciec Johann Franz Michael Elsner, będący stolarzem, mówił po niemiecku[1][4].

Już w dzieciństwie ujawniał zamiłowanie do muzyki. Uczęszczając w Grodkowie 1775–1781 do szkoły powszechnej, śpiewał w chórze kościelnym. Od 1781 uczył się i śpiewał w szkole przy klasztorze dominikanów oraz w jezuickim Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Śpiewał tam i grał początkowo w chórze i kapeli klasztornej, następnie w chórze operowym i w orkiestrze teatralnej. W tym czasie uczył się gry na skrzypcach oraz basu cyfrowanego. Wcześnie też zaczął komponować. W 1782 w kościele św. Wojciecha we Wrocławiu został wykonany jego motet Ave Maria gratiae plena na dwa głosy solowe z towarzyszeniem instrumentów.

Dysponując pięknym głosem, Elsner odnosił sukcesy jako solista; 25 marca 1785 wykonał w kościele św. Elżbiety solową partię sopranową w oratorium pasyjnym Der Tod Jesu C.H. Grauna; występ ten zwrócił nań uwagę muzycznego środowiska Wrocławia. Muzykował też jako skrzypek kameralista.

Na uniwersytecie we Wrocławiu rozpoczął studia teologiczne, wkrótce potem przeniósł się na lekarskie; zamierzał je kontynuować w Wiedniu, dokąd wyjechał jako stypendysta Grodkowa jesienią 1789. Tam po długotrwałej chorobie postanowił jednak poświęcić się całkowicie muzyce i jesienią 1791 przeniósł się do Brna (Morawy) na posadę skrzypka w orkiestrze teatralnej.

Okres polski edytuj

Wiosną 1792 udał się do Lwowa, gdzie objął stanowisko kapelmistrza tamtejszego teatru. Wkrótce wystawił w nim swoje dwie opery do tekstów niemieckich (Die seltenen Brüder, Der verkleidete Sultan). Gdy Wojciech Bogusławski objął w 1795 prowadzenie niemieckiego teatru lwowskiego, Elsner został jego współpracownikiem. Odtąd zaczął komponować opery polskie do tekstów Bogusławskiego; zachowała się z nich tylko jedna: Amazonki, czyli Herminia. W tym czasie Elsner zaczął się interesować polską muzyką ludową i wplatać wątki ludowe do swoich utworów instrumentalnych (Sonata fortepianowa D-dur). W 1796 napisał trzy tria fortepianowe oparte na tematach z opery Krakowiacy i Górale Jana Stefaniego[5]. Motywy z tej opery pojawiają się również w późniejszej o niemal dekadę symfonii C-dur[6].

W latach 1795–1797 organizował we Lwowie cotygodniowe koncerty w ramach założonego przez siebie towarzystwa pn. Akademia Muzyczna. Na program koncertów składały się symfonie J. Haydna, W.A. Mozarta, P. Vranickiego, koncerty na instrumenty solowe oraz muzyka wokalna; wykonano również 3 symfonie Elsnera, które zaginęły.

Od 1798 Elsner nawiązał stosunki z wydawcami za granicą; wydał w Wiedniu u Johanna Traega 3 kwartety smyczkowe du meilleur goüt polonais[7]. W tym samym roku stworzył również Trio B-dur na fortepian, skrzypce i wiolonczelę, opublikowane w Wiedniu pod tytułem Grande Sonate pour le Clavecin avec l’accompagnement d’un Violon et Violoncelle obligé[8].

W roku 1799 Elsner przeniósł się na stałe ze Lwowa do Warszawy. W 1812 roku przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego[9].

Do roku 1824 prowadził operę w Teatrze Narodowym, wzbogacając jej repertuar własnymi dziełami (30 oper i 2 balety), a z repertuaru obcego preferując operę francuską. Równocześnie prowadził własną sztycharnię nut, gdzie wydawał dzieła kompozytorów polskich. Zapoczątkowała ona powstawanie tego rodzaju przedsiębiorstw w Warszawie.

W latach 1803–1805 wydawał pierwszy w Polsce miesięcznik nutowy pt. „Wybór Pięknych Dzieł Muzycznych i Pieśni Polskich” (ukazały się 24 zeszyty). W 1805 został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 1805–1806 brał czynny udział w Resursie Muzycznej, głównie przy organizowaniu koncertów, na których wykonywano m.in. wczesne symfonie L. van Beethovena. W latach 1802–1825 pisywał recenzje i artykuły do czasopism polskich, a w latach 1811–1819 był korespondentem lipskiej „Allgemeine Musikalische Zeitung”. W okresie 1814–1825 działał w Towarzystwie Muzyki Religijnej i Narodowej, którego był współzałożycielem. Przez wszystkie te lata rozwijał działalność pedagogiczną, ucząc śpiewu na terenie opery oraz „muzyki i śpiewania” w Szkole Dramatycznej Bogusławskiego. Potem wykładał teorię i kompozycję w prowadzonych przez siebie szkołach muzycznych: 1817–1821 w Szkole Elementarnej Muzyki i Sztuki Dramatycznej, 1821–1826 w Instytucie Muzyki i Deklamacji, czyli konserwatorium, a 1826–1831 w Szkole Głównej Muzyki, związanej wykładami z Uniwersytetem Warszawskim. Na tej uczelni wykształcił wielu polskich kompozytorów, wśród nich Fryderyka Chopina, którego uczył już od 1822. Jako nauczyciel trafnie ocenił talent Chopina, pisząc na świadectwie szkolnym: „szczególna zdatność, geniusz muzyczny”. Z Chopinem łączyły Elsnera uczucia prawdziwej przyjaźni; świadczy o tym m.in. zachowana korespondencja: 6 listów Elsnera do Chopina i 5 listów Chopina do Elsnera.

Od 1825 kształcił Ignacego Dobrzyńskiego, początkowo prywatnie, potem w latach 1826–1828 w Szkole Głównej Muzyki. Elsner w raportach egzaminacyjnych oceniał Dobrzyńskiego słowami „zdolność niepospolita”[potrzebny przypis]. Do jego pozostałych uczniów należy również Feliks Jaroński.

W latach 1835–1839 Elsner prowadził „wyższe kształcenie głosu” w Szkole Śpiewu przy Teatrze Wielkim, którego dyrektorem był K. Kurpiński, potem uczył jeszcze śpiewu w Instytucie Guwernantek. Uniwersalizm zainteresowań Elsnera wyraził się także w jego żywym stosunku do zagadnień polskiego folkloru; zbierał materiały dotyczące muzykowania ludowego; starał się uchwycić cechy melodyczne i metrorytmiczne polskiej muzyki ludowej, szczególnie jej najstarszych przekazów, a ponadto muzyki ludów słowiańskich w ogóle. Jako kompozytor poszukiwał ideału melodii wypływającej z ducha języka polskiego z uwzględnieniem jego właściwości metrycznych i intonacyjnych. Świadczą o tym dwie rozprawy: Rozprawa o metryczności i rytmiczności języka polskiego i Rozprawa o melodii i śpiewie. Elsner był członkiem honorowym licznych towarzystw muzycznych w kraju oraz lipskiego Musikverein der Universitätskirche St. Pauli. Utrzymywał bliskie kontakty z muzykami i firmami wydawniczymi Francji, Niemiec i Austrii. W 1805 odbył dłuższą podróż artystyczną do Paryża, zatrzymując się po drodze we Wrocławiu, w Lipsku i w Offenbach. W Paryżu wykonano kilka jego utworów fortepianowych oraz kwartet; skomponował tam operę pt. Chimère et réalité do tekstu francuskiego, która została wykonana dopiero w Warszawie (1808) w polskim przekładzie.

Jak wielu wybitnych ludzi tej epoki, był Elsner członkiem masonerii: w 1814 został namiestnikiem katedry w loży Świątyni Stałości (Zur Halle der Beständigkeit), w 1820 członkiem najwyższej kapituły, a w 1821 mistrzem katedry w Świątyni Stałości.

Za zasługi na polu muzyki został odznaczony w 1823 roku Orderem Świętego Stanisława IV klasy[10]. Na jego cześć zostały wybite 3 medale: ok. 1825 (J. Majnert), 1852 (J. Herckner) i 1969 (J. Stasiński), ten ostatni staraniem Komitetu Obchodów Dni Elsnerowskich w Grodkowie.

Elsner był dwukrotnie żonaty: pierwszy raz z Klarą Abt (od 1796), która zmarła przy urodzeniu córki Karoliny (1797–1823), drugi raz zaś (od 1802) z Karoliną Drozdowską (1784–1852), czołową śpiewaczką opery warszawskiej, z którą miał trzy córki. Najmłodszą z nich była Emilia (1811–1864), późniejsza żona L. Nideckiego, właścicielka sztambucha, do którego Chopin wpisał kilka swoich utworów. Grób Elsnera znajduje się na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 159-5-1)[11]. W Grodkowie w latach 1969–1995 działało Muzeum im. Józefa Elsnera, a w 1974 odsłonięto jego pomnik; tutaj także obchodzone są Dni Elsnerowskie[4].

Twórczość edytuj

Lista ważniejszych kompozycji[7]:

Msze edytuj

  • Missa brevis F-dur op. 85 na 3-głosowy chór męski i organy (1844)
  • Missa festiva C-dur op. 52 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1832)
  • Missa in B op. 18 na 3-głosowy chór męski (1823)
  • Msza a-moll op. 24 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Msza a-moll op. 81 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
  • Msza B-dur op. 3 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1799)
  • Msza B-dur op. 44 na 2 soprany, 2 tenory, bas i organy (1829)
  • Msza B-dur op. 80 na chór 4-głosowy i organy (1843)
  • Msza C-dur op. 22 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi, puzon i kotły (ok. 1823)
  • Msza C-dur op. 26 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1820)[12]
  • Msza d-moll i D-dur in laudem omnium sanctorum slavonorum polonorum op. 66 na 2 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1840)
  • Msza d-moll op. 16 na chór 4-głosowy (1823)
  • Msza d-moll op. 5 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
  • Msza e-moll – E-dur op. 62 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1838)[12]
  • Msza e-moll op. 88 na chór 4-głosowy i organy (1846)
  • Msza F-dur op. 20 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Msza F-dur op. 35 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1825)[12]
  • Msza F-dur op. 41 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1826)[13]
  • Msza F-dur op. 77 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Msza F-dur op. 79 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Msza G-dur op. 13 na 3-głosowy chór męski i organy (ok. 1820)
  • Msza G-dur op. 34 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
  • Msza G-dur op. 75 na 2 soprany, skrzypce, 2 altówki, wiolonczelę i organy (1842)[12]
  • Msza g-moll op. 72 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1842)
  • Msza ludowa G-dur op. 15 na 2 soprany i organy (1820)
  • Msza pasterska a-moll op. 76 na chór 4-głosowy, wiolonczelę i organy (1842)
  • Msza solenna B-dur op. 47 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Msza solenna C-dur (Koronacyjna) op. 51 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Msza świętojańska F-dur op. 9 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1815)
  • Msza, Graduał i Offertorium op. 87 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)

Offertoria edytuj

  • Offertoria na 4 głosy i orkiestrę (ok. 1783-84)
  • Offertorium A-dur op. 46 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1829)
  • Offertorium B-dur op. 30 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
  • Offertorium B-dur op. 45 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
  • Offertorium B-dur op. 86 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1844)
  • Offertorium C-dur op. 31 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1823)
  • Offertorium C-dur op. 33 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1824)
  • Offertorium C-dur op. 56 na chór 4-głosowy i organy (ok. 1835)
  • Offertorium D-dur op. 32 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1824)
  • Offertorium E-dur op. 83 na chór 4-głosowy, skrzypce solo i orkiestrę (1843)
  • Offertorium F-dur op. 50 na 3-głosowy chór męski (ok. 1829)
  • Offertorium F-dur op. 70 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1840)
  • Offertorium F-dur op. 71 na chór 4-głosowy (1840)
  • Offertorium G-dur op. 12 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1819)
  • Offertorium G-dur op. 38 na chór 4-głosowy, flet obbligato i orkiestrę (ok. 1825)
  • Offertorium G-dur op. 48 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (ok. 1829)
  • Offertorium In te Domine speravi Es-dur op. 4, offertorium na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1806)
  • Offertorium op. 58 na chór (ok. 1836)

Utwory oratoryjno-kantatowe edytuj

  • Ad festum Corporis Christi na chór 4-głosowy, instrumenty dęte i organy (ok. 1785-86)
  • Alleluja B-dur op. 60 na chór 4-głosowy (1836-40)
  • Ave Maria B-dur op. 68 na chór 4-głosowy i organy (1840)
  • Ave Maris Stella A-dur op. 90 na chór 4-głosowy, orkiestrę i organy (1847)
  • Benedictus na sopran i zespół instrumentalny (ok. 1783-84)
  • Cantate zur Jubel-Feier... D-dur op. 53 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1832)
  • Canticum Simeonis e-moll op. 69 na chór 5-głosowy SATTB (1841)
  • Completorium na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 rogi i organy (ok. 1785)
  • Der sterbende Jesus na głosy solowe i chór (ok. 1788-89)
  • Dies irae f-moll op. 91 na chór 4-głosowy i organy (1847)
  • Graduale A-dur op. 82 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1843)
  • Graduale D-dur op. 94 na bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1848)
  • Graduale Es-dur op. 57 na sopran, chór 4-głosowy i orkiestrę (1835)
  • Graduale F-dur op. 29 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1828)
  • Graduale i Offertorium A-dur op. 25 na chór 4-głosowy (ok. 1823)
  • Graduale i Offertorium Es-dur op. 19 na 3-głosowy chór męski (1823)
  • Graduale i Offertorium F-dur op. 23 na 4-głosowy chór męski, 4 rogi i puzon (ok. 1823)
  • Graduale i Offertorium op. 17 na chór 4-głosowy (1823)
  • Graduał na 2 soprany, 2 skrzypiec, altówkę, basetlę i 2 rogi (ok. 1782)
  • Kantata Lob der Buchdruckerkunst, kantata na głos solowy, chór 4-głosowy i fortepian (1804)
  • Kantata Musik zu einer Trauerloge, kantata na chór męski i orkiestrę (1811)
  • Kantata Muzyka na wprowadzenie zwłok ks. J. Poniatowskiego w r. 1814, kantata na deklamację, chór i orkiestrę (1814)
  • Kantata Na wdzięcznej Polaków ziemi, kantata na chór i orkiestrę (1807)
  • Kantata Powitanie gołąbka, kantata na 4 głosy męskie, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1844)
  • Kantata Powstańmy z orężem w ręku, kantata na deklamację, głosy solowe i chór (1819)
  • Kyrie i Gloria C-dur na chór, 2 skrzypiec, altówkę, 2 oboje, róg, trąbkę, kotły i organy (ok. 1788-89)
  • Miserere mei Deus op. 96 na głosy solowe, 3 chóry, chór męski (1848)
  • Motet C-dur op. 28 na 2 chóry 4-głosowe
  • Motet G-dur op. 59 na 4 głosy solowe, chór 4-głosowy i orkiestrę (1836)
  • Motet Salvum fac imperatorem B-dur op. 6, motet na chór 4-głosowy i orkiestrę (1807)
  • Motet seu Offertorium de Sancto Josepho C-dur op. 10 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1815)
  • Nieszpory C-dur op. 36 na chór 4-głosowy i orkiestrę (ok. 1825)
  • Nieszpory D-dur op. 89 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
  • O gloriosa Virginum B-dur op. 92 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1847)
  • O Sacrum Convivum op. 49, hymn na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (ok. 1829)
  • Passio Domini nostri d-moll op. 65 na 14 głosów solowych, 3 chóry 4-głosowe i orkiestrę (1835-37)
  • Pater noster op. 95 na chór 4-głosowy i organy (1848)
  • Post celebrem... D-dur op. 11 na sopran, bas, chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)
  • Psalm 133 op. 63 na 2 chóry (ok. 1838)
  • Salve Regina B-dur, Processio funebris c-moll, Psalmus: De profundis c-moll op. 43 na 3-głosy męskie, chór 4-głosowy i orkiestrę (1827)
  • Requiem c-moll op. 42 na 3-głosy męskie, wiolonczelę, instrumenty dęte i kotły (1826)
  • Requiem op. 2 na chór 4-głosowy i instrumenty dęte (1793)[12]
  • Stabat Mater op. 93 na głosy solowe, chór i orkiestrę (1848)
  • Te Deum laudamus D-dur op. 39 na chór 4-głosowy, trąbkę i kotły (ok. 1825)
  • Te Deum laudamus op. 74 na 2 4-głosowe chóry męskie (1842)
  • Veni Creator A-dur op. 97 na chór 4-głosowy i organy (1849)
  • Veni Creator B-dur op. 73 na 4-głosowy chór męski (1842)[14][15]
  • Veni Creator C-dur op. 7 na 2 chóry 4-głosowe (1812)
  • Veni Creator G-dur op. 40 na chór 4-głosowy (ok. 1825)
  • Veni Creator G-dur op. 54 na 5-głosowy chór i organy (1834)
  • Veni Creator op. 78 na 3-głosowy chór męski i organy (1843)
  • Veni Sancte Spiritus Es-dur op. 8 na chór 4-głosowy i orkiestrę (1815)

Balety edytuj

Nazwa Dawa powstania Data prawykonania Uwagi
Divertissement ? ?
Dwa posągi 1818 ?
Dzicy ludzie ok. 1796 ? utwór w 1 akcie

Opery edytuj

  • Amazonki, czyli Herminia, opera w 2 aktach (1797)
  • Andromeda, opera seria w 1 akcie (1806)
  • Der verkleidete Sultan, opera w 3 aktach (1795)
  • Die seltenen Brüder oder Die vier Zauberkugeln, opera w 2 aktach (1795)
  • Jagiełło w Tenczynie, opera w 3 aktach (1819)
  • Kabalista, opera w 2 aktach (1812)
  • Kochankowie ukryci, opera w 2 aktach (?)
  • Pospolite ruszenie, czyli Bitwa z kozakami, komedioopera w 2 aktach (1807)
  • Siedem razy jeden, komedioopera w 1 akcie (1804)
  • Wąwozy Sierra Morena, komedioopera w 3 aktach (1811)
  • Król Łokietek, czyli Wiśliczanki, opera w 2 aktach (1817–1818)
  • Leszek Biały, czyli Czarownica z Łysej Góry, opera w 2 aktach (1809)
  • Mieszkańcy wyspy Kamkatal, opera w 1 akcie (1803–1804)
  • Stary trzpiot i młody mędrzec, opera w 1 akcie (1804–1805)
  • Sułtan Wampum, czyli Nieroztropne życzenia, opera w 2 aktach (1800)
  • Śniadanie trzpiotów, opera w 1 akcie (1808)
  • Urojenie i rzeczywistość, opera w 1 akcie (ok. 1805)
  • Wieszczka Urzella, czyli To co się damom podoba, opera w 3 aktach (1805–1806)

Inne utwory sceniczne edytuj

  • Benefis, duodrama w 1 akcie (1809)
  • Echo w lesie, duodrama w 1 akcie (1808)
  • La ritrosia disarmata, duodrama w 1 akcie (1815)
  • Szewc i krawcowa, duodrama w 1 akcie (1808)
  • Żona po drodze, duodrama w 1 akcie (1808)
  • Karol Wielki i Witykind, dramat w 2 aktach (1807)
  • Powstanie narodu, scena liryczna w 1 akcie (1830)
  • Iskahar, król Guaxary, melodramat w 3 aktach (1796)
  • Korsarz francuski w Portugalii, melodramat w 3 aktach (?)
  • Mieczysław Ślepy, melodramat w 3 aktach (1807)
  • Nurzahad, czyli Nieśmiertelność i bogactwa, melodramat w 3 aktach (1805)
  • Ofiara Abrahama, melodramat w 4 aktach (1821)
  • Sąd Salomona, melodramat w 3 aktach (1806)
  • Sydney i Zuma, czyli Moc kochania czarnej niewiasty, melodramat w 3 aktach (1798)
  • Trybunał niewidzialny, czyli Syn występny, melodramat w 3 aktach (1807)
  • Wyspa małżeńska, czyli Żony przez los wybrane, melodramat w 3 aktach (1811)

Koncert edytuj

Opus Tonacja Instrument solowy Data powstania Data prawykonania
? Flet poprzeczny 1791–1792 ?
D-dur Skrzypce ok. 1795 ?
G-dur Skrzypce ok. 1783-84 ?

Symfonie edytuj

Opus Tonacja Data powstania Data prawykonania
17 B-dur ok. 1818 ?
C-dur 1796 ?
11 C-dur 1804–1805 ?
D-dur 1802 ?
D-dur 1788–1789 ?
D-dur ok. 1818 ?
Es-dur 1797 ?
Es-dur 1788–1789 ?

Utwory kameralne edytuj

  • Chaconne G-dur na skrzypce i fortepian (1836)
  • Kwartet fortepianowy Es-dur op. 15 (ok. 1805)
  • Kwartet fortepianowy F-dur (ok. 1800)
  • Kwartet na 2 skrzypiec i 2 altówki (ok. 1798)
  • Kwartet smyczkowy B-dur (?)
  • Kwintet smyczkowy (?)
  • Kwintet smyczkowy c-moll (?)
  • Septet D-dur na flet, klarnet, skrzypce, altówkę, wiolonczelę, kontrabas i fortepian (ok. 1830)
  • Sonata fortepianowa F-dur (ok. 1798)
  • Sonata B-dur na fortepian na 4 ręce op. 16 (?)[16]
  • Sonata D-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 2 (ok. 1798)
  • Sonata Es-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 3 (ok. 1798)
  • Sonata F-dur na skrzypce i fortepian op. 10 nr 1 (ok. 1798)
  • Sonata fortepianowa B-dur (ok. 1798)[16]
  • Sonata fortepianowa D-dur (ok. 1798)
  • Trio fortepianowe C-dur (ok. 1798)
  • Trio Grande sonate B-dur, trio fortepianowe (1798)

Drobne utwory orkiestrowe i instrumentalne

  • Karnevaltanze na orkiestrę (1792-99)
  • Marsz na orkiestrę (1831)
  • Marsz przedniej straży wojska polskiego na orkiestrę (1831)
  • Marsz tryumfalny na orkiestrę dętą (1809)
  • Marsz z echem i andantem na orkiestrę (?)
  • Mazur na orkiestrę (ok. 1825)
  • Polonez D-dur na orkiestrę (1818)
  • Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (?)
  • Polonez D-dur na skrzypce i fortepian (1820)
  • Polonez E-dur na temat uwertury z opery Lodoiska R. Kreutzera na orkiestrę (1804)
  • Polonez Es-dur na skrzypce i fortepian (1820)
  • Polonez F-dur na orkiestrę (1818)
  • Polonez na temat marsza z opery Woziwoda L. Cherubiniego na orkiestrę (1804)
  • Polonez na temat piosenki Où peut-on étre mieux... na orkiestrę (1816)
  • Rondo À la krakowiak B-dur na fortepian (1803)
  • Rondo À la mazurek C-dur na fortepian (1803)
  • Rondo À la mazurek g-moll na fortepian (1803)
  • Trois quatuors du meilleur goût polonais na instrumenty smyczkowe (1798)
  • Trois quatuors na instrumenty smyczkowe (ok. 1796)
  • Walce brneńskie na orkiestrę (ok. 1791-92)
  • Walce wiedeńskie na orkiestrę (ok. 1790-91)
  • Wariacje B-dur na temat marsza z opery Przerwana ofiara P. Wintera na fortepian (1802)
  • Wariacje na temat arii z opery Żony przemienione, czyli Szewc M. A. Portogalla na orkiestrę (1810)

Prace teoretyczne edytuj

Tytuł
Rozprawa o rytmiczności i metryczności języka polskiego[17]
Rozprawa o melodyi i śpiewie[17]
Sumariusz moich utworów muzycznych, tłumaczenie z niemieckiego Kazimierz Lubomirski (oprac.) Alina Nowak-Romanowicz. Kraków Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1957.

Upamiętnienie edytuj

31 stycznia 1979 w Warszawie jednej z ulic na terenie obecnej dzielnicy Mokotów zostało nadanie imię Józefa Elsnera[18].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. a b Piotr Baron. Józef Elsner – twórca religijny. „Religious and Sacred Poetry”. 2016 (2(14)), s. 133, 2016. Marek Mariusz Tytko. Fundacja Naukowa Katolików „Eschaton”. ISSN 2299-9922. (pol.). 
  2. Grodkowianie. Józef Antoni Franciszek Elsner. grottkau.pl, 2017-12-01. [dostęp 2022-08-28]. (pol.).
  3. Elsner Józef, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2010-11-26].
  4. a b Dom J. Elsnera w Grodkowie. Stowarzyszenie W ogrodzie Viadrusa, Oldrzyszowice, 2020-06-20. [dostęp 2022-08-27]. (pol.).
  5. Julia Gołębiowska, Kwartet smyczkowy w muzyce polskiej XIX wieku [pdf], Ryszard Daniel Golianek (red.), Poznań 2014, ISBN 978-83-65727-20-6.
  6. Beata Stróżyńska, Józef Elsner jako twórca i propagator klasycznej symfonii [pdf], „Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio L–Artes”, 13.2, 2016, s. 138, DOI10.1515/umcsart-2015-0020, ISSN 1732-1352.
  7. a b Józef Elsner, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2009-07-27].
  8. Ioseph Elsner, Grande Sonate pour le Clavecin ou Forte-piano avec Accompagnement d’un Violon et Violoncelle obligé, Sächsische Landesbibliothek – Staats- und Universitätsbibliothek Dresden, 1798, Mus.4182.Q.1 [dostęp 2017-06-15] (niem.).
  9. Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 2, s. 15.
  10. Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu Św. Stanisława, w: Miesięcznik Heraldyczny, r. X, nr 5, Warszawa 1931, s. 115.
  11. Cmentarz Stare Powązki: Józef Elsner, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-02].
  12. a b c d e Jadwiga Jasińska, Józef Elsner. Msze op. 26, 35, 42, 62, 75, Warszawa 2017, ISBN 978-83-65630-48-3.
  13. Masses – RISM [online], opac.rism.info [dostęp 2020-02-06].
  14. Veni Creator Spiritus – RISM [online], opac.rism.info.
  15. Veni creator spiritus [online], polona.pl.
  16. a b Jerzy Morawski, Józef Elsner. Utwory fortepianowe / Piano Works, Barbara Przybyszewska-Jarmińska, Warszawa 2016, ISBN 978-83-65630-12-4.
  17. a b Elsner Józef Ksawery – Wiem, darmowa encyklopedia. [dostęp 2009-07-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-20)].
  18. Uchwała nr 32 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 grudnia 1977 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 31 stycznia 1978 r., nr 1, poz. 1, s. 1.

Bibliografia edytuj

  • Słownik biograficzny teatru polskiego 1765-1965. Zbigniew Raszewski (red.nacz.). T. t. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1973.
  • Alina Nowak-Romanowicz: Elsner Józef Antoni Franciszek. W: Elżbieta Dziębowska: Encyklopedia muzyczna PWM. T. 3: efg część biograficzna. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1987, s. 19–32. ISBN 83-224-0344-5. OCLC 165082792. (pol.).
  • Alina Nowak-Romanowicz. Józef Elsner 1, Monografia. Kraków, 1957.
  • Alina Nowak-Romanowicz. Józef Elsner 2, Dodatek nutowy / Kraków, 1957.
  • Henryk Opieński. Józef Elsner w świetle nieznanych listów. „Polski Rocznik Muzykologiczny” (1935).
  • Józef WładysławReiss, Ślązak Józef Elsner, nauczyciel Chopina. Z portretem i 2 rycinami. s. 58. Katowice, 1936.
  • Strumiłło, Tadeusz, Nowak-Romanowicz Alina, i Kuryłowicz Teresa, Poglądy na muzykę kompozytorów polskich doby przedchopinowskiej: Ogiński, Elsner, Kurpiński. Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1960.
  • Hanna Wróblewska-Straus, Wanda Bogdany-Popielowa, Towarzystwo im. Fryderyka Chopina i Biblioteka Narodowa (Poland). Józef Elsner. W 120-tą rocznicę śmierci [katalog wystawy], Warszawa, Zamek Ostrogskich, 16 października–6 listopada 1974 r. Warszawa: s.n., 1974.

Linki zewnętrzne edytuj