Józef Szafranek
Józef Szafranek, właśc. Joseph Schaffranek[1][2] (ur. 18 lutego 1807 w Gościęcinie, zm. 7 maja 1874 w Bytomiu) – śląski ksiądz katolicki, działacz społeczny, polityczny, tłumacz, autor i wydawca. W latach 1840–1874 proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu.
 Ks. Józef Szafranek | |
| Kraj działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce pochówku | |
| Proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu | |
| Okres sprawowania |
1840–1874 |
| Wyznanie | |
| Kościół | |
| Prezbiterat |
9 marca 1831 |
Życiorys edytuj
Urodził się w Gościęcinie jako syn miejscowego młynarza. Po zakończeniu studiów we Wrocławiu przyjął tam 9 marca 1831 roku święcenia kapłańskie. W latach 1831–1832 był wikarym w Grzędzinie. W latach 1832–1839 był wikarym w Raciborzu. W 1839 r. założył pierwsze w Europie koło czytelnicze w Bytomiu. Od 1840 roku do śmierci był proboszczem bytomskiej parafii Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Bytomiu. Działał w ruchu trzeźwości ks. Jana Alojzego Ficka z Piekar Śląskich. W tym czasie wygłosił kazanie dla Polaków z Berlina, w którym wzywał do trzeźwości i zachowania języka polskiego[3].
Deputowany do Pruskiego Zgromadzenia Konstytucyjnego w 1848 r. i Pruskiego Zgromadzenia Narodowego[4], w 1848 r. w okręgu bytomsko-tarnogórskim, a w 1849 r. w okręgach żorskim i gliwickim. Pierwotnie zasiadał w ławach lewicy (niemieckich demokratów), a w kolejnej kadencji przeniósł się do Koła Polskiego, po wstąpieniu do niego Marcina Gorzołki. „W konstytuancie pruskiej ks. Szafranek oświadczył w dniu 24 sierpnia 1848 r., iż Górnoślązacy nie interesują się dążnościami politycznymi Polaków w Poznańskiem i chodzi im jedynie o sprawy językowe”[5]. Uczestnicy wieców, w których przemawiał wznosili okrzyki: „Niech żyje narodowość śląska”[6]. Częstokroć przypisuje mu się założenie Ligi Polskiej, tymczasem nie jest nawet naukowo stwierdzone, że do niej należał[7].
Podczas Wiosny Ludów w dniu 21 lipca 1848 r. w niemieckim Zgromadzeniu Narodowym, ks. Szafranek przedstawił wniosek, w którym proponował w ośmiu punktach zmiany dla „po polsku mówiących Ślązaków”[8]. Dotyczyły one m.in. wydawania praw, rozkazów, dekretów, rozporządzeń, nakazów i obwieszczeń również w języku polskim oraz wprowadzenia języka polskiego jako dodatkowego języka wykładowego w udzielaniu nauki religii i nauki elementarnej w powiatach, wsiach i koloniach zamieszkanych przeważnie przez ludność polskojęzyczną. Z uwagi na charakter swojej działalności, miał być przez niektórych nazywany Śląskim Rejtanem[9].
W 1851 r. musiał zrzec się mandatu, gdyż jego wypełnianie kolidowało z pracą duszpasterską, wcześniej krytykowany przez zwierzchników za swoją lewicową postawę (gdy biskup zakazał mu zasiadania w ławach poselskich lewicy – stał przez całe posiedzenia), a tym samym zakończyć karierą polityczną.
W czasie epidemii cholery i tyfusu opiekował się chorymi, ubogimi i sierotami.
W 1855 roku napisał list do bytomskiego magistratu, motywujący potrzebę utrakwistycznego (dwujęzycznego) szkolnictwa. Jednak w r. 1856 wbrew jego intencjom podzielono klasy dwujęzyczne na polskie i niemieckie[8]. Założył pierwszą żeńską szkołę zawodową w 1853 r. oraz przyczynił się do założenia katolickiego gimnazjum w Bytomiu w 1867 r., a także w r. 1869 szkoły średniej dla dziewcząt i ochronki. Sprowadził do Bytomia Siostry Szkolne de Notre Dame[10].
Współzałożyciel kasyna katolickiego; twórca Stowarzyszenia Rodzin Chrześcijańskich. Zakładał „szkoły niedzielne”, wprowadził msze św. szkolne, nabożeństwa i kazania dla dzieci; wprowadził zwyczaj częstego przystępowania do Komunii św.; organizował pielgrzymki do Piekar i na Górę Świętej Anny.
Wskutek obrażeń po wypadku zmarł w dniu 7 maja 1874 roku w Bytomiu[11]. Na jego pogrzebie mowę wygłosił ks. Antoni Stabik.
Księdza Józefa Szafranka pochowano na cmentarzu Mater Dolorosa w Bytomiu[11].
Szafranek określał się jako pruski patriota, a jego działania na rzecz o dwujęzyczności wypływały głównie z duszpasterskiej troski o wiernych[10].
Działalność wydawnicza edytuj
- Od 1844 r. wydawał kalendarze;
- w 1846 r. – opracował zbiór polskich i niemieckich pieśni kościelnych;
- w 1850 r. – wydał Leksykon języka górniczego;
- w 1855 r. – Żywoty dwóch błogosławionych jezuitów Jana Britto i Andrzeja Boboli.
Przypisy edytuj
- ↑ Bibliografia Estreichera | Bibliografia XIX wieku (uj.edu.pl)https://www.estreicher.uj.edu.pl/xixwieku/baza/wpis/?sort=tytul&order=1&id=92840&offset=73470&index=6.
- ↑ Bytom, Księgi Kościoła Rzymskokatolickiego, 1599-1976; https://familysearch.org/ark:/61903/3:1:939K-CY96-V9?cc=2114433&wc=MHX3-TPD%3A361904901%2C361977301%2C362018001.
- ↑ „Gazeta Wielkiego Xięstwa Poznańskiego” 1845, nr 201, z 29 sierpnia.
- ↑ Lech Trzeciakowski, Posłowie polscy w Berlinie 1848–1928, Warszawa 2003, s. 480.
- ↑ Franciszek Hawranek (red.), Dzieje Górnego Śląska w latach 1816–1947, rozdział II (Władysław Dziewulski), Rewolucja i reakcja na Śląsku pruskim i austriackim (1848–1850), Opole 1981.
- ↑ Franciszek Hawranek (red.), Dzieje Górnego Śląska w latach 1816–1947, rozdział II (Władysław Dziewulski), Rewolucja i reakcja na Śląsku pruskim i austriackim (1848–1850), Opole 1981. s. 122.
- ↑ Janina Ender, Józef Szafranek – trybun ludu śląskiego, Warszawa 1952.
- ↑ a b Franciszek Antoni Marek, Działalność społeczna i narodowa ks. Józefa Szafranka, Opole 1968.
- ↑ Jerzy Oleksiński, I nie ustali w walce, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1980, s. 100, ISBN 83-10-07610-X, OCLC 830955231.
- ↑ a b Życie Bytomskie: Strona główna [online], zyciebytomskie.pl [dostęp 2023-01-31].
- ↑ a b Norbert Niestolik: Śląskie groby ludzi Kościoła. [dostęp 2018-07-12].