Jānis Balodis
Jānis Balodis (ur. 20 lutego 1881 w okręgu Trikāta, zm. 8 sierpnia 1965 w Saulkrasti) – łotewski generał i polityk.
.png)
| |
 generał
| |
| Data i miejsce urodzenia |
20 lutego 1881 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1898–1921 |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
Naczelny Wódz ARŁ |
| Główne wojny i bitwy |
wojna rosyjsko-japońska, |
| Późniejsza praca |
poseł do Sejmu Łotwy, |
| Odznaczenia | |
                 
| |
Życiorys edytuj
Urodził się w Vidzeme w rodzinie rolniczej jako najmłodsze z trojga dzieci. Ukończył naukę w szkole parafialnej w Trikāta. Od 1898 służył w 110 pułku piechoty Armii Imperium Rosyjskiego w Kownie. W 1902 ukończył z wyróżnieniem Wileńską Szkołę Junkrów Piechoty. Wziął udział w wojnie rosyjsko-japońskiej 1905, później walczył w I wojnie światowej na froncie wschodniopruskim.
W 1915 – ranny pod Augustowem – dostał się do szpitala, a następnie trafił do niewoli niemieckiej na Śląsku, w której przebywał do 1918. W roku zakończenia wielkiej wojny powrócił na Łotwę, gdzie dowodził dywizją kurlandzką. W październiku 1919 mianowano go naczelnym wodzem armii łotewskiej. Dowodził armią łotewską w czasie wojny łotewsko-bolszewickiej (1919-1920), toczonej w tym samym okresie co wojny – estońsko-bolszewicka i polsko-bolszewicka. Koordynował współpracę armii łotewskiej i Wojska Polskiego przy odbiciu z rąk Armii Czerwonej Dyneburga zimą 1919/1920. W 1921 odszedł ze służby wojskowej. Otrzymał od rządu gospodarstwo rolne w gminie Līvbērze.
W październiku 1925 wszedł w skład Sejmu Republiki Łotewskiej II kadencji z listy Łotewskiego Związku Rolników, mandat wykonywał również w III (1928–1931) i IV kadencji (1931–1934). Stał na czele Komisji Spraw Wojskowych. Od 1931 do 1940 pełnił funkcję ministra wojny. Był współorganizatorem puczu wojskowego Ulmanisa 15 maja 1934. W 1938 został wicepremierem w rządzie Ulmanisa. 6 kwietnia 1940 został zwolniony ze stanowiska ministra wojny na skutek konfliktu z dyktatorem.
Po okupacji Łotwy przez Armię Czerwoną próbował startu w wyborach do tzw. Sejmu Ludowego z ramienia Bloku Demokratycznego, jednak alternatywna lista nie została zarejestrowana przez władze sowieckie. Aresztowany przez NKWD i wywieziony wraz z żoną w głąb ZSRR. Został "skazany" na 25 lat łagru, lecz do 1956 pozostawał wraz z żoną więźniem w "specizolatorze" (więzienie specjalne) NKWD we Włodzimierzu nad Klaźmą jako tajni, oznaczeni numerami więźniowie[1]. W 1956 został zwolniony z więzienia i pozwolono mu wraz z żoną powrócić na sowiecką Łotwę. Zimą mieszkał w Rydze, latem zaś w Saulkrasti, gdzie do dziś zachował się jego dom[2]. Władze radzieckie, za pośrednictwem byłego ministra rządu ulmanisowskiego Vilhelmsa Muntersa, próbowały zjednać generała do poparcia swojego mandatu, jednak ten konsekwentnie odmawiał.
Zmarł w 1965. Został pochowany na Cmentarzu Leśnym w Rydze. Jego pogrzeb w stolicy zgromadził kilka tysięcy osób.
Rodzina edytuj
W 1936 poślubił Elvīrę Blūme (po mężu: Balode). Miał siostrę – Mariję (o 7 lat starszą) i brata – Dāvisa (o 18 lat starszego). Jego stryjeczny wnuk, Juris Balodis, jest naukowcem i dyplomatą, zesłany – przez lata mieszkał w Rosji, w 2007 powrócił na Łotwę[3].
Odznaczenia edytuj
- Order Pogromcy Niedźwiedzia I klasy (Łotwa)
- Order Pogromcy Niedźwiedzia II klasy (Łotwa)
- Order Pogromcy Niedźwiedzia III klasy (Łotwa)
- Komandor Krzyża Wielkiego Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)
- Order Westharda I klasy (Łotwa)
- Krzyż Zasługi Obrońców (Łotwa)
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
- Krzyż Wolności I klasy (Estonia)
- Order Krzyża Orła I klasy (1932, Estonia)
- Krzyż Wielki Orderu Białej Róży (Finlandia)
- Oficer Legii Honorowej (Francja)
- Kawaler Legii Honorowej (Francja)
- Order św. Jerzego IV klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny II klasy (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Stanisława II klasy (Imperium Rosyjskie)
- Krzyż Wielki Orderu Witolda Wielkiego (Litwa)
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (Polska)
- Order św. Michała i św. Jerzego (Wielka Brytania)
- Krzyż Wielki Orderu Domowego pw. świętych Maurycego i Łazarza
Pamięć edytuj
Od 1991 pamięć o generale znów jest obecna na Łotwie. Jego imieniem nazwano ulicę w Lipawie[4]. W plebiscycie na 100 wybitnych Łotyszy zorganizowanym przez portal apollo.lv i pismo "Latvijas Avīze" zajął 57 miejsce z 2,8 tys. głosów (dla porównania Ulmanis zajął 2 miejsce z 5,1 tys. głosami, a Oskars Kalpaks – 7 z 4,7 tys.)[5]. W 2011 uroczyście obchodzono 130 urodziny generała Balodisa[6].
Przypisy edytuj
- ↑ Наталья Салагубова, Заключенный под N9. nasha.lv. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. "Наша газета" (nr 45), Daugavpils 9 listopada 2006 (ros.)
- ↑ Gunta Barbāne, Ģenerāļa Baloža vasaras mītne, www2.la.lv z 14 listopada 2008 (łot.)
- ↑ Inga Boškina, Godinot ģenerāļa Jāņa Baloža piemiņu Trikātā, beverinasnovads.lv z 26 lutego 2011 (łot.)
- ↑ Livija Leine, Spāru svētki Ģenerāļa Baloža ielā, liepajniekiem.lv z 28 października 2008 (łot.)
- ↑ Linda Kusiņa, Noskaidrotas 100 ievērojamākās Latvijas personības, apollo.lv z 30 grudnia 2004 (łot.)
- ↑ Aldis Dubļāns, Tik vērienīgi ģenerāļa Jāņa Baloža jubileja nekad nav svinēta, ziemellatvija.lv z 22 lutego 2011 (łot.)
Bibliografia edytuj
- Juris Ciganovs, Ģenerālim Jānim Balodim – 130, www2.la.lv z 19 lutego 2011 (łot.)
- Pirmais Latvijas nacionālās armijas ģenerālis Jānis Balodis, sargs.lv z 16 lutego 2011 (łot.)
- L.k.o.k. biogrāfija, lkok.com [dostęp: 5 marca 2011] (łot.)
- Ēriks Jēkabsons, Uldis Neiburgs, 100 Latvijas personības: Baltais Ģenerālis, apollo.lv z 13 sierpnia 2005 (łot.)