Język judeoportugalski

Język judeoportugalski, język żydowsko-portugalski, język luzytański – martwy język z grupy romańskich, używany przez Żydów w Portugalii do XVI wieku, a wśród diaspory żydowskiej na świecie do początku XIX wieku, obecnie używany jako język liturgiczny w niektórych gminach żydowskich.

Judeu-português
Obszar

Portugalia, Francja, Surinam, Antyle Holenderskie i inne

Liczba mówiących

język martwy od początku XIX wieku, używany przez 2000 osób do celów liturgicznych

Pismo/alfabet

łacińskie, hebrajskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy nigdzie
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Historia edytuj

Rozwinął się na podstawie języka portugalskiego z dodatkiem zapożyczeń z hebrajskiego. Zawierał wiele archaizmów portugalskich. Był językiem diaspory żydowskiej w Portugalii aż do XVI wieku, kiedy to Żydów[a] w 1536 wygnano z tego kraju. Zapisywano go zmodyfikowanym alfabetem hebrajskim (aljamiado português) lub łacińskim. Następnie Żydzi portugalscy (Sefardyjczycy) używali go w wielu miejscach we Francji, Niderlandach i w Anglii, a później także w obu Amerykach.

W Europie język judeoportugalski wywarł duży wpływ na język ladino oraz na bagitto (jeden z dialektów języka judeowłoskiego). Wśród diaspory był w użyciu aż do początku XIX wieku. W Ameryce wywarł wpływ na języki papiamento i saramakański.

Obecnie język judeoportugalski jest językiem liturgicznym (w ograniczonym zakresie) w niektórych gminach żydowskich. Posługuje nim się niemal 2000 osób.

Przykładowe hebraizmy edytuj

Judeoportugalski Hebrajski Polski
cados kodesz święty
jessiba jesziwa szkoła religijna
massó macah maca
misvá micwah przykazania
ros rosz głowa
rassim raszim głowy
rossaná rosz haszanah Nowy Rok
sabá szabbat sobota
sedacá cedakah miłosierdzie
queilá qehila wspólnota
quidus kiddusz błogosławienie wina
tebá tewah platforma w synagodze

Archaizmy z języka portugalskiego edytuj

Judeoportugalski Współczesny portugalski Polski
algũa alguma jakaś
angora agora teraz
apartar separar oddzielić
aynda ainda teraz
dous dois dwa
he é jest
hũa uma (rodzajnik nieokreślony żeński)

Uwagi edytuj

  1. W teorii nie byli to żydzi, lecz chrześcijanie, przymusowo ochrzczeni na mocy dekretu króla Manuela I z 1497. W praktyce ci tak zwani conversos lub marranos dalej potajemnie wyznawali judaizm, aż do chwili, gdy wykryła to inkwizycja i zmusiła ich do opuszczenia Portugalii.

Linki zewnętrzne edytuj