Jan Krzysztof Kelus

polski działacz polityczny, socjolog i kompozytor

Jan Krzysztof Kelus (ur. 21 lutego 1942 w Warszawie) – polski socjolog, działacz polityczny, kompozytor, autor i wykonawca piosenek tzw. drugiego obiegu. Kawaler Orderu Orła Białego.

Jan Krzysztof Kelus
Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1942
Warszawa

Narodowość

polska

Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Odznaczenia
Order Orła Białego Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”

Życiorys edytuj

Studiował prawo, ale ostatecznie ukończył socjologię na Uniwersytecie Warszawskim. Do marca 1968 był – według jego własnych słów – apolityczny aż do bólu. Dopiero wtedy zaangażował się w działalność opozycyjną. W 1969 aresztowany w ramach „sprawy taterników[1]. Należał do współpracowników KOR, w ramach którego współorganizował wsparcie prawne i finansowe dla robotników biorących udział w proteście 25 czerwca 1976.

W latach 70. pracował jako socjolog w Instytucie Wenerologii Akademii Medycznej w Warszawie. Równocześnie działał w ówczesnej opozycji demokratycznej. Współpracownik Biura Interwencyjnego KSS „KOR”. Był często nękany przez SB. W 1979 usunięto go z powodów politycznych z Akademii Medycznej.

Na początku lat 80. XX w. założył z przyjaciółmi Niezależną Oficynę Wydawniczą CDN, największy w historii drugoobiegowy dom wydawniczy w Polsce. W stanie wojennym był internowany w Białołęce (przebywał w celi wraz z Januszem Onyszkiewiczem i Henrykiem Wujcem).

Obecnie wraz z żoną mieszka we wsi Miętkie na Mazurach, pracuje jako tłumacz i prowadzi pasiekę.

Stefan Brzoza nazwał go w swym protest-songu „Zwolnić Kelusa” polskim Woodym Guthrie. Inspirowana jego twórczością i napisana do melodii Kelusa jest piosenka Jacka Kaczmarskiego Powrót sentymentalnej panny „S”[2], oraz piosenka Andrzeja Kołakowskiego – „Dla J.K.K.”. Dziennikarz Gazety Wyborczej Wojciech Staszewski opublikował książkę o J.K. Kelusie w formie wywiadu-rzeki „Był raz dobry świat”[3], a filolog Krzysztof Gajda poświęcił mu książkę „Poza państwowym monopolem – Jan Krzysztof Kelus”[4].

Jego piosenki przypomnieli między innymi Kuba Sienkiewicz, Jacek Kleyff oraz zespół Akurat.

Odznaczenia edytuj

23 września 2006 został odznaczony przez prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. 3 maja 2017, w uznaniu znamienitych zasług w ubogacaniu dziedzictwa kulturowego Rzeczypospolitej Polskiej, za niezłomną i bohaterską postawę w obronie godności i praw człowieka w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, prezydent Andrzej Duda nadał mu Order Orła Białego[5]. 11 lutego 2016 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”[6].

Tytuły piosenek edytuj

Lata 60. edytuj

1968

  • Piosenka pasożyta społecznego

1969

  • Piosenka o morzu
  • Piosenka w tonacji g-moll
  • Na festiwal piosenki więziennej w Koszalinie

Lata 70.

  • Gdy ojciec matkę brał pod spód[7]

1972

  • Piosenka osobista i bez tytułu
  • Różan

1973

  • Był raz dobry świat
  • Zaduszki

1974

  • Piosenka o wuju historii i przypadku
  • 600 mil od nikąd

1975

  • Piosenka o Jacku Staszelisie

1976

  • Pytania których nie zadam
  • Piosenka o drugiej Polsce
  • Piosenka o dwóch takich co się szukali po drogach (tekst wspólnie z Barbarą Kopeć)
  • Fiat 126p

1977

  • Piosenka o dwóch rzeczach pozornie niezależnych
  • Piosenka o rzeczach białych
  • Chłopcy z SB – choć posiwiałe skronie
  • Piosenka sentymentalna o wyprowadzce
  • Biuro rzeczy znalezionych
  • Polski piasek etykieta zastępcza

Lata 80.

1980

  • Piosenka o nielegalnym posiadaniu broni
  • Piosenka o karach śmierci i nagrodach doczesnych
  • Kolęda z New York City
  • Piosenka naiwna o ochronie środowiska
  • Ars longa vita brevis

1981

  • Bajka o pszczołach
  • Piosenka żeglarska
  • Piosenka patetyczna
  • Z tamtej strony wysp
  • Ballada o szosie E7
  • Na przystanku PKS-u
  • Przypowieść o jeżach

1982

  • Elegia grudniowa
  • Za dobry powrót do Itaki
  • Polski broadside
  • Piosenka z dedykacją
  • Przed nami było wielu
  • Sentymentalna panna S
  • Jesień w pasiece
  • Sny lękowe w stanie wojennym
  • Hit o CIA

1985

  • Papierosy Biełomor-kanał

Lata 90.

  • Słoiczek Tiannanmen[7]

1999

  • Piosenka na pożegnanie

Piosenki do tekstów innych autorów edytuj

Przypisy edytuj

  1. Karta, 40/2004.
  2. Jacek Kaczmarski, Powrót sentymentalnej panny "S", [w:] Ale źródło wciąż bije, Warszawa 2002, s. 570, (nagranie na płycie Live)
  3. Jan Krzysztof Kelus, Wojciech Staszewski, Był raz dobry świat, Warszawa: Prószyński i S-ka, 1999, ISBN 83-7180-502-0, OCLC 751193157.
  4. Krzysztof Gajda, Poza państwowym monopolem – Jan Krzysztof Kelus, Poznań: WiS, 1998, ISBN 83-87346-31-4, OCLC 830219012.
  5. Prezydent wręczył Ordery Orła Białego. prezydent.pl, 2017-05-03. [dostęp 2017-05-03].
  6. Lista laureatów medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis. mkidn.gov.pl. [dostęp 2017-07-15].
  7. a b dokładna data nieznana

Linki zewnętrzne edytuj