Jan Piłsudski

polski działacz państwowy, brat Józefa

Jan Piłsudski (ur. 15 stycznia 1876 w Wilnie, zm. 21 grudnia 1950 w Penley[3]) – polski prawnik, społecznik, działacz państwowy II Rzeczypospolitej, wolnomularz[4]. Brat Józefa Piłsudskiego.

Jan Piłsudski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

15 stycznia 1876
Wilno, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

21 grudnia 1950
Penley, Wielka Brytania

Wicemarszałek Sejmu II RP
Okres

od 9 grudnia 1930
do 27 maja 1931[1][2]

Przynależność polityczna

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

Minister skarbu
Okres

od 27 maja 1931
do 6 września 1932

Przynależność polityczna

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem

Poprzednik

Ignacy Matuszewski (p.o.)

Następca

Władysław Marian Zawadzki

Odznaczenia
Wstęga Wielka Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Niepodległości
Grób Jana Piłsudskiego na cmentarzu w Wrexham

Życiorys edytuj

 
Jan Piłsudski – zdjęcie NKWD z 1940

Urodził się w rodzinie Józefa Wincentego i Marii z Billewiczów, był bratem Adama, Bronisława, Kazimierza i Józefa. Naukę pobierał w I Gimnazjum w Wilnie, a potem przeniósł się do Lipawy, gdzie uzyskał maturę. Studiował na Uniwersytecie Moskiewskim z którego został usunięty za udział w polskiej organizacji studenckiej. Studiował prawo na uniwersytecie w Kazaniu. W latach 1909–1915 główny buchalter Zarządu Miasta Wilna. W 1912/13 uczestniczył z prezydentem Michałem Węsławskim w pozyskaniu w Wielkiej Brytanii obligacyjnej pożyczki miejskiej na budowę wodociągów i kanalizacji w Wilnie[5]. W 1918 członek Tymczasowej Komisji Rządzącej w Wilnie. W latach 1919–1920 urzędnik w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej w Warszawie. Od 1920 sędzia Sądu Okręgowego w Wilnie, następnie sędzia Sądu Apelacyjnego.

Członek Zjednoczenia Państwowego na Kresach w 1922 roku[6]. W 1922 poseł na Sejm Litwy Środkowej. W latach 1928–1931 poseł na Sejm z listy BBWR. W marcu 1930, po dymisji piątego rządu Kazimierza Bartla desygnowany na funkcję premiera[7], z której zrezygnował 29 marca, a na jego miejsce został wyznaczony Walery Sławek[8]. W latach 1930–1931 wicemarszałek Sejmu. Od 27 maja 1931 do 6 września 1932 minister skarbu w rządzie Aleksandra Prystora, w latach 1932–1937 wiceprezes Banku Polskiego. Członek władz Towarzystwa Rozwoju Ziem Wschodnich[9], założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku[10]. Po agresji ZSRR na Polskę 17 września 1939 aresztowany w Wilnie przez NKWD, wywieziony na moskiewską Łubiankę[a]. Uwolniony w wyniku układu Sikorski-Majski latem 1941, ewakuowany z ZSRR. Od 1941 na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie zmarł 21 grudnia 1950 w szpitalu polskim w Penley na zawał serca spowodowany miażdżycą[3]. Pochowany na cmentarzu w Wrexham (sekcja C, grób nr 7941)[11].

 
Grób Jana Piłsudskiego na cmentarzu powązkowskim w Warszawie (2024)

W 2024 r. jego doczesne szczątki zostały sprowadzone do Polski, a następnie pochowane w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 143-6-21)[12][13].

Ordery i odznaczenia edytuj

Genealogia edytuj

Praprapradziadkowie

Roch Mikołaj Piłsudski
(1683–1711)

Małgorzata Pancerzyńska

książę Piotr Puzyna

NN

Billewicz

NN

książę Połubiński

NN

Andrzej hr. Butler

Z.Kościółkowska

NN

NN

Billewicz

NN

NN

NN

Tadeusz Billewicz (zm. 1788)

NN

NN

NN

Kownacki

NN

NN

NN

Wiktor Michałowski

NN

Taraszkiewicz

NN

hrabia Butler

NN

Billewicz

NN

Prapradziadkowie

Kazimierz Ludwik Piłsudski


Rozalia ks. Puzynianka

Walerian Billewicz

księżniczka Połubińska

Ignacy Butler

E.Kurszewska

Billewicz

NN

Adam Billewicz

NN

Kownacki

NN

Joachim Michałowski
(1744–1831)

Ludwika Taraszkiewicz
(1784–1838)


Wincenty Butler
(zm. 1843)

Małgorzata Billewicz

Pradziadkowie

Kazimierz Piłsudski (ok. 1750–ok. 1820)

Anna Billewicz (1761–1867)

Wincenty Butler (ok. 1771 – zm. 1843)

Małgorzata Billewicz (zm. 1861)

Kacper Wincenty Billewicz

Kownacka

Wojciech Michałowski

Elżbieta Butler (zm. 1894)

Dziadkowie

Piotr Piłsudski (1795–1851)
∞1832
Teodora Urszula Butler (1811–1886)

Antoni Billewicz

Helena Michałowska

Rodzice

Józef Wincenty Piłsudski (1833–1902)

Maria Billewicz (1842–1884)

Jan Piłsudski (1876–1950)

Uwagi edytuj

  1. Jan Piłsudski wraz z bratem Kazimierzem odmówili ewakuacji na granicę polsko-litewską – byli przekonani, że jedyne co im zagraża to nakaz opuszczenia miasta. Zostali aresztowani jeszcze we wrześniu 1939 podczas pierwszej okupacji Wilna przez Armię Czerwoną (w końcu października ZSRR przekazał miasto Litwie, anektowanej dopiero latem 1940). Aresztowany wraz z Janem brat – Kazimierz Piłsudski zmarł wkrótce po opuszczeniu sowieckiego więzienia.

Przypisy edytuj

  1. Piłsudski Jan (1876–1950). Biblioteka Sejmowa, Parlamentarzyści RP. [dostęp 2023-11-18]. (pol.).
  2. Paweł Grata, Jan Piłsudski (1876-1950), [w:] Zbigniew Girzyński, Jarosław Kłaczkow, Wojciech Piasek (red.), Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, wyd. pierwsze, Warszawa: Instytut De Republica, 2023, s. 484, ISBN 978-83-67253-59-8.
  3. a b Metryka zgonu Jana Piłsudskiego
  4. Ludwik Hass, Ambicje rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928. Warszawa 1984, s. 232.
  5. Waldemar Wołkanowski, Michał Węsławski, biografia prezydenta Wilna w latach 1905–1916, 2015, ISBN 978-83-62687-73-2.
  6. Słowo, nr 66, Wilno 18 października 1922 roku, s.1.
  7. „Dziennik Wileński” (nr 73), 28 marca 1930, s. 1.
  8. „Dziennik Wileński” (nr 75), marzec 1930, s. 1.
  9. Michał Kacprzak, Komitet do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski 1938–1939, [w:] Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica 78/2005, s. 93.
  10. Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]
  11. Opracowanie stanu zachowania grobów rządowych w Wielkiej Brytanii [online], Fundacja "Pomoc Polakom na Wschodzie" im. Jana Olszewskiego [dostęp 2023-04-17] (pol.).
  12. Cmentarz Stare Powązki: JULIA PIŁSUDSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-14].
  13. <iframe src="https://www.facebook.com/plugins/post.php?href=https%3A%2F%2Fwww.facebook.com%2Fpermalink.php%3Fstory_fbid%3Dpfbid0Zipa1Tct8jEYwgeX1QyM8YFUgunziiUp8pp9XrbSXPRSsSYKbWgYEMCXSHuYc6Qol%26id%3D100082089079591&show_text=true&width=500" width="500" height="812" style="border:none;overflow:hidden" scrolling="no" frameborder="0" allowfullscreen="true" allow="autoplay; clipboard-write; encrypted-media; picture-in-picture; web-share"></iframe>
  14. M.P. z 1937 r. nr 207, poz. 343 „za wybitne zasługi dla Państwa”.
  15. Dekoracja b. ministra Jana Piłsudskiego Wielką Wstęgą Orderu Odrodzenia Polski. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 219 z 26 września 1937. 
  16. M.P. z 1927 r. nr 100, poz. 245 „za zasługi, położone na polu pracy narodowej oraz organizacji i administracji sądownictwa”.
  17. a b Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowa\ej, 1938, s. 572–573. [dostęp 2021-04-27].
  18. Odznaczenia. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 103 z 6 maja 1927. 

Bibliografia edytuj