Jarzmianka
Jarzmianka (Astrantia L.) – rodzaj roślin zielnych z rodziny selerowatych (Apiaceae) liczący 8-9 gatunków. Występuje w Europie środkowej, wschodniej i południowej[4] (5 gatunków)[5] oraz w rejonie Kaukazu i Turcji[5]. Rośliny te zasiedlają lasy i formacje trawiaste na terenach skalistych[5]. Jedynym przedstawicielem we florze Polski jest jarzmianka większa A. major[6]. Gatunek ten, zwłaszcza w odmianie z kwiatostanami czerwono zabarwionymi, uprawiany jest jako roślina ozdobna[5], uprawiane są także kultywary pochodzenia mieszańcowego, uzyskane w wyniku krzyżówek z jarzmianką największą A. maxima[7]. Uprawiane poza tym bywają takie gatunki jak: jarzmianka kraińska A. carniolica, trójsieczna A. trifida, bawarska A. bavarica[8][9][4].
 Kwiatostan jarzmianki większej | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj |
jarzmianka |
| Nazwa systematyczna | |
| Astrantia L. Sp. Pl. 235. 1 Mai 1753 | |
| Typ nomenklatoryczny | |
Morfologia edytuj
- Pokrój
- Byliny osiągające do 1 m wysokości[5], o łodygach wyprostowanych, długowieczne i rozrastające się w duże kolonie[4].
- Liście
- Dłoniasto wcinane lub klapowane, czasem tylko z trzema klapami[5].
- Kwiaty
- Zebrane w pojedyncze baldachy wsparte okółkiem okazałych pokryw, zielonych lub barwnych, zaostrzonych, pełniących rolę powabni. W efekcie cały kwiatostan przypomina pojedynczy kwiat (→ pseudancjum). Działki kielicha okazałe. Korona tworzona jest przez 5 wolnych, białawych[5], czasem różowych płatków, mających kształt lancetowaty, na końcach odgiętych[4]. Pręcików 5. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Szyjki słupka dwie[5].
- Owoce
- Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki[5], żebrowane, gęsto okryte drobnymi łuskami[4].
Systematyka edytuj
Jeden z rodzajów podrodziny Saniculoideae w obrębie selerowatych Apiaceae z rzędu selerowców[2].
- Lista gatunków[10]
- Astrantia bavarica Schult. – jarzmianka bawarska
- Astrantia biebersteinii Fisch. & C.A.Mey.
- Astrantia carniolica Wulfen – jarzmianka kraińska
- Astrantia colchica Albov
- Astrantia major L. – jarzmianka większa
- Astrantia maxima Pall. – jarzmianka największa
- Astrantia minor L.
- Astrantia ossica Woronow ex Grossh.
- Astrantia pauciflora Bertol.
- Astrantia pontica Albov
- Astrantia trifida Hoffm. – jarzmianka trójsieczna
Przypisy edytuj
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-16] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-21].
- ↑ a b c d e Beata Grabowska, Tomasz Kubala: Encyklopedia bylin, tom I. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo, 2011, s. 157-158. ISBN 978-83-7506-845-0.
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 302. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 38, ISBN 978-83-62975-45-7.
- ↑ David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 84, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973.
- ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków strony=36: Officina Botanica, 2008. ISBN 978-83-925110-5-2.
- ↑ Astrantia. The Plant List. [dostęp 2017-11-19]. (ang.).