Kamieńpol
Kamieńpol (biał. Камянпо́лле; ros. Каменполье, również Kamienpol) – wieś na Białorusi, w rejonie miorskim obwodu witebskiego, około 6 km na zachód od Miorów.
.jpg) Dwór Mirskich w Kamieńpolu w 2019 roku | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Rejon | |
| Sielsowiet | |
| Wysokość |
145 m n.p.m. |
| Populacja (2009) • liczba ludności |
|
| Nr kierunkowy |
+375 2152 |
| Kod pocztowy |
211287 |
| Tablice rejestracyjne |
2 |
Położenie na mapie obwodu witebskiego  | |
Położenie na mapie Białorusi  | |
 55°36′55″N 27°32′32″E/55,615278 27,542222
| |
Historia edytuj
Kamieńpol był niegdyś częścią rozległego klucza Miory, będącego w pierwszej połowie XVII wieku własnością rodziny Ryłłów herbu Wieniawa. W 1640 roku Krzysztof i Helena z Wołków (Wołłków) Ryłłowie sprzedali go Sebastianowi Mirskiemu herbu Białynia odmienna, używającemu przydomka Światopełk (według innego źródła – Samuelowi[1]). W rękach tej rodziny Kamieńpol pozostawał do 1939 roku. W 1641 roku Sebastian ufundował tu pierwszy drewniany kościół parafialny[2]. Na początku XVIII wieku Kamieńpol został wydzielony z dóbr miorskich i w wyniku działów rodzinnych został objęty przez Jana Stanisława Światopełk-Mirskiego (~1690–1761[3]), protoplastę gałęzi rodziny zwanej kamieńpolską. Był on czterokrotnie żonaty. Kolejnym dziedzicem Kamieńpola był jego syn z małżeństwa z Teresą Sieklucką, Antoni (1716–po 1778) żonaty z Emilią z domu Świrską, a następnie jego syn Jan (?–po 1788) żonaty z Teresą Despot-Zenowicz, sędzia grodzki brasławski, a po nich ich syn Iwon (1795–1849), mąż Michaliny Osmulskiej (1799–1835) i ich syn Wisław[1][4] (lub Wiesław[3]) (1828–1885), mąż Józefy Korkorowicz[3] (lub Korkozewicz[1]), ich syn Jan (1869–1920), mąż Elwiry z Karaffa-Korbuttów i wreszcie syna Jana Wisław (lub Wiesław) Światopełk-Mirski (1896–1951), mąż Stefanii z Alchimowiczów (1899–1973) – ostatni właściciele Kamieńpola przed 1939 rokiem[1][4][5].
Po III rozbiorze Polski w 1795 roku Kamieńpol, wcześniej należący do województwa wileńskiego Rzeczypospolitej, znalazł się na terenie powiatu dziśnieńskiego (ujezdu) guberni wileńskiej Imperium Rosyjskiego. Po ustabilizowaniu się granicy polsko-radzieckiej w 1921 roku Kamieńpol wrócił do Polski, znalazł się w gminie Miory, która należała do powiatu dziśnieńskiego w województwie nowogródzkim[6]. 13 kwietnia 1922 roku gmina wraz z całym powiatem dziśnieńskim została przyłączona do Ziemi Wileńskiej[7], przekształconej 20 stycznia 1926 roku w województwo wileńskie. 1 stycznia 1926 roku gminę wyłączono z powiatu dziśnieńskiego i przyłączono do powiatu brasławskiego w tymże województwie[8]. Od 1945 roku – w ZSRR, od 1991 roku – na terenie Republiki Białorusi[1][9][10][11].
W 1811 roku w kamieńpolskich dobrach Mirskich mieszkało 250 dusz[4]. W latach 80. XIX wieku dobra te liczyły 2395 dziesięcin powierzchni. Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku zamieszkiwało tu 85 osób, 79 było wyznania rzymskokatolickiego a 6 prawosławnego. Jednocześnie 66 mieszkańców zadeklarowało polską, 18 białoruską a 1 inną przynależność narodową. Było tu 6 budynków mieszkalnych[12]. W 1931 roku w majątku mieszkało 120 osób[13]. W 1998 roku we wsi mieszkało 188 osób, a w 2009 – 140[14].
Przed siedzibą kołchozu „Prawda” w 1967 roku postawiono pomnik upamiętniający 29 żołnierzy radzieckich, którzy zginęli w czasie wielkiej wojny ojczyźnianej[15].
Dwór edytuj
Wisław Mirski zbudował tu (obecnie w centrum wsi) w 1873 roku dość skromny, drewniany, początkowo jedenastoosiowy (później, po rozbudowie, trzynastoosiowy), na planie prostokąta, parterowy dwór z piętrową częścią środkową, poprzedzoną sześciokolumnowym, półowalnym portykiem stojącym na tarasie i wspierającym owalny górny taras, na który wychodziło troje drzwi z górnego piętra. Nad piętrową częścią był trójkątny fronton z prostokątnym oknem. Dom jest przykryty dachem naczółkowym, a jego środkowa część – dwuspadowym[1][5].
Dwór zachował się do czasów dzisiejszych, majątek został przekształcony w kołchoz, a we dworze urządzono szkołę. W latach 70. XX wieku obudowano go białą cegłą, wtedy również zmieniono układ wnętrz, przebito dodatkowe drzwi, itp., co spowodowało zatracenie jego cech zabytkowych. Od około początku XXI wieku budynek jest opuszczony i niszczeje[1][16].
Jeszcze po II wojnie światowej na były zespół dworski składało się kilkanaście budynków gospodarczych, do dzisiejszych czasów zachowała się jedynie ruina stajni zbudowanej z czerwonej cegły w 1907 roku. Nie zachowały się ciekawe architektonicznie budynki: lamus, zwany też lodownią – dwukondygnacyjny budynek na planie kwadratu z podcieniem i galeryjką na górnym piętrze, przykryty łamanym dachem namiotowym, drewniana kaplica dworska, do której wejście stanowił ganeczek z dwoma wysuniętymi i dwoma przyściennymi filarami dźwigającymi frontonik. Lamus, stajnia i kuźnia stały jeszcze w latach 80. XX wieku[1][5][15]
Dom otaczał park krajobrazowy z systemem kanałów, alej lipowych i grabowych o ciekawym układzie. Przed domem rozciągał się ogród o regularnym układzie: były tu klomby, trawniki, rabaty oraz drzewa ozdobne przystrzyżone na kształt walców. Droga prowadząca do dworu była obsadzona dębami. Zachowała się część, starych, powykrzywianych drzew[1][5][9][17].
Do dziś przetrwały resztki parku i zdziczały sad[1].
Majątek Kamieńpol został opisany w 11. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[5].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g h i j Kamienpol. W: Grzegorz Rąkowski: Kresowe rezydencje. Zamki, pałace i dwory na dawnych ziemiach wschodnich II RP, tom 1: województwo wileńskie. T. 5. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2017, s. 46–48, seria: Dopalanie Kresów. ISBN 978-83-8098-093-8.
- ↑ Miory, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 484.
- ↑ a b c Marek Minakowski, Wielka Genealogia Minakowskiego [online] [dostęp 2018-01-06].
- ↑ a b c Kamieńpol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 775.
- ↑ a b c d e Kamienpol, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 548–553, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej – Tom VII – Część II – Ziemia Wileńska – Powiaty: Brasław, Duniłowicze, Brasław i Wilejka, Główny Urząd Statystyczny Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 1923
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 26, poz. 213 – Art. 8.
- ↑ Dz.U. z 1925 r. nr 67, poz. 472
- ↑ a b Каменполье na stronie Globus Białorusi. [dostęp 2018-01-06]. (ros.).
- ↑ Kamieńpole [online], Radzima.org [dostęp 2018-01-06].
- ↑ Wieś Kamieńpol na stronie Radzima.net. [dostęp 2018-01-06].
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. 7, część 2, 1924, s. 61.
- ↑ Wykaz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej. T. 1, Województwo wileńskie. T. 1. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1938, s. 8. [dostęp 2018-01-06].
- ↑ Liczby ludności miejscowości obwodu witebskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku. [dostęp 2018-01-05]. (ros.).
- ↑ a b Збор помнікаў гісторыі і культуры. Віцебская вобласць, Mińsk: Беларуская Савецкая Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1985, s. 309 [dostęp 2018-01-06] (biał.).
- ↑ Архітэктура Беларусі. Энцыклапедычны даведнік. Mińsk: Беларуская Энцыклапедыя імя Петруся Броўкі, 1993, s. 235. ISBN 5-85700-078-5. [dostęp 2018-01-06].
- ↑ Каменполье, усадьба Мирских. W: Анатолий Тарасович Федорук: Садово-парковое искусство Белоруссии. Mińsk: Ураджай, 1989, s. 84. [dostęp 2018-01-06]. (ros.).