Katarzyna Telniczanka
Katarzyna z Ochstatów Kościelecka, Katarzyna Telniczanka (ur. krótko po 1480, zm. między 25 sierpnia a 10 września 1528 w Wilnie) – kochanka Zygmunta I Starego, następnie żona podskarbiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego.
| Imię i nazwisko urodzenia |
Katarzyna Ochstat |
|---|---|
| Data urodzenia |
po 1480 |
| Data i miejsce śmierci | |
| Małżeństwo | |
| Partner | |
| Dzieci |
Jan z Książąt Litewskich, Regina Szafraniec, Katarzyna, Beata Łaska z Kościeleckich |
Pochodzenie edytuj
W źródłach z epoki Katarzyna nazywana była fraw Katrina Tilliczerin, fraw Katharina von Stelnycz albo Catarina de Elschtyn. Wymienione formy nazwiska traktuje się jako zniekształcenia pierwotnej postaci nazwiska de Telnitz. W dokumentach kancelarii królewskiej, która uchodzi za najlepiej poinformowaną, Katarzyna występuje pod nazwiskiem de Thelnycz bądź de Telnycz. Należy też zaznaczyć, że syn Katarzyny, późniejszy biskup wileński, w dokumentach z lat 1510–1512 występował jako Jan de Ochstat. Musiało być to nazwisko matki, a nie ojca, którym był Zygmunt I Stary, pochodzący z rodu Jagiellonów[1].
Katarzyna pochodziła zapewne z morawskiej rodziny Ochstatów (von Ochsstadt), jednak w źródłach występuje najczęściej jako Katarzyna Telniczanka, od morawskiej wsi Telnitz (czes. Telnice)[2]. Wiadomo, że miała siostrę Małgorzatę, która poślubiła mieszczanina ołumunieckiego, Lenhardta Hohesteigera. Po śmierci Małgorzaty w 1517, Katarzyna przekazała wszystkie jej klejnoty szwagrowi, zaś wszelkie nieruchomości pozostawiła sobie[3].
Pochodzenie stanowe Katarzyny Telniczanki nie zostało bezpośrednio poświadczone w źródłach z epoki, jednak teorię wiążącą ją z czeskim rodem rycerskim można wykluczyć. Wieś Telnice (Telnitz) nie była nigdy siedzibą rodu rycerskiego, który wywodziłby swoje nazwisko od jej nazwy. Dopiero w roku 1501 wieś została zakupiona przez ród szlachecki Pernsteinów, który był w jej posiadaniu aż do roku 1560[4]. Mimo że w dyspensie papieskiej z roku 1510 Katarzyna Telniczanka została nazwana soluta de nobili genere procreata[5], należy przyjąć, że była to jedynie forma grzecznościowa, ponieważ rodzina szlachecka tego miana nie występuje w źródłach morawskich[1].
Związek z królewiczem Zygmuntem edytuj
Zapewne na początku 1498[6] nawiązała romans z księciem Zygmuntem, późniejszym królem polskim, z którym miała troje dzieci[7]:
- Jana – biskupa wileńskiego i poznańskiego,
- Reginę – żonę Hieronima Szafrańca z Pieskowej Skały,
- Katarzynę – żonę Jerzego II, hrabiego Montfortu.
Małżeństwo z podskarbim Kościeleckim edytuj
Katarzyna została oficjalnie odsunięta około 1509 r., gdy król zaczął zastanawiać się poważnie nad zawarciem małżeństwa. Zapewnił jej jednak zabezpieczenie w postaci rocznej pensji w wysokości 100 dukatów, kamienicy na ul. Brackiej w Krakowie[8] oraz doprowadził do małżeństwa ze swoim współpracownikiem, dyplomatą i działaczem gospodarczym, podskarbim Andrzejem Kościeleckim. Wywołało to wielkie oburzenie krewnych, demonstrowane np. wychodzeniem z senatu, gdy pojawiał się tam podskarbi.
Zapewne pod koniec 1509 roku Katarzyna wyszła za mąż za podskarbiego wielkiego koronnego Andrzeja Kościeleckiego. Mąż Katarzyny zmarł 6 września 1515, po sześciu latach małżeństwa. Krótko po śmierci męża, Katarzyna urodziła pogrobową córkę Beatę, matkę znanej z przygód Halszki Ostrogskiej.
Pobyt w Wilnie edytuj
Ostatnie lata życia, Katarzyna spędziła u boku syna Jana w Wilnie, na którego wywierała znaczny wpływ. Uczestniczyła w dworskich zabawach, trudniła się znachorstwem i czarami. Próbowała wejść w głębsze relacje z biskupem przemyskim Piotrem Tomickim oraz kanclerzem wielkim koronnym Krzysztofem Szydłowieckim[9]. Katarzyna Kościelecka zmarła w Wilnie i została pochowana 11 grudnia 1528 w kościele na Kleparzu w Krakowie[9].
Przypisy edytuj
- ↑ a b Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 183.
- ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182, 184.
- ↑ A. Przeździecki, Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1, Kraków 1868, s. 5.
- ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182.
- ↑ A. Theiner, Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia, t. II:Ab Ioanne PP. XXIII. usque ad Pium PP. V. 1410-1572, Romae 1861, s. 366
- ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 184.
- ↑ Z. Wdowiszewski, Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 186.
- ↑ Andrzej Nowak, Dzieje Polski. Tom 4. Trudny złoty wiek, s. 147 (pol.).
- ↑ a b S. Zagórska, Halszka Ostrogska. Między faktami a mitami, Warszawa 2006, s. 14.
Bibliografia edytuj
- Przeździecki A., Jagiellonki polskie w XVI wieku. T. 1, Kraków 1868, s. 3–8.
- Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 182–186.