Katedra w Monreale
Katedra Santa Maria Nuova (wł.: Duomo di Monreale) – kościół katedralny pod wezwaniem Matki Boskiej w Monreale na Sycylii. Budowla znajduje się pod kuratelą archidiecezji Monreale. Nosi honorowy tytuł papieski bazyliki mniejszej.
| Archikatedra | |||||||||||||
| |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Archidiecezja |
Monreale | ||||||||||||
| bazylika mniejsza |
od | ||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Sycylii  | |||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||
 38°04′54,69″N 13°17′31,44″E/38,081858 13,292067
| |||||||||||||
| Strona internetowa | |||||||||||||
W 2015 katedra została wpisana na listę Światowego Dziedzictwa UNESCO razem z zabytkami architektury normańsko-arabskiej w Palermo oraz z katedrą w Cefalù[1].
Styl architektoniczny edytuj
Pierwszy projekt budowy świątyni powstał w latach 1172–1176 na zlecenie króla Sycylii Wilhelma II Dobrego, wnuka króla Rogera II. Celem budowy kościoła wraz z klasztorem i biskupstwem było ograniczenia rosnących wpływów biskupstwa Palermo[2], a w szczególności tamtejszego biskupa Gualtierro Offamilio. W kościele szczególnie imponująco prezentuje się styl arabsko-bizantyjsko-normandzki, który w XII wieku dominował w architekturze sycylijskich budowli. Rozwiązania i detale składające się na ten styl stanowiły symbiozę dziedzictwa trzech zamieszkujących Sycylię odmiennych kultur. Skomplikowany obraz architektoniczny normandzkiej odmiany romanizmu (bryła katedry) dopełniają tu bogate mozaiki: geometryczne ornamenty na ścianach zewnętrznych (styl arabski) oraz złocenia przedstawień figuralnych na ścianach wewnętrznych bazyliki (styl bizantyjski).
Parametry budowli edytuj
Katedra ma 102 metry długości, 40 metrów szerokości i 32 metry wysokości. Boczne elewacje ma dodatkowo wzmocnione basztami, z lewej strony z nieukończoną wieżą. Hełm wieży z prawej strony został zniszczony po uderzeniu pioruna w XVI wieku.
W XVIII wieku do fasady katedry dobudowano klasyczny portyk, przez co pierwotny jej wygląd został całkowicie zatarty. Nad portykiem widoczny jest jeszcze fragment ornamentu wywodzącego się ze sztuki arabskiej.
Zachodnie wejście do katedry zdobi największy w sztuce tego czasu portal o wymiarach 7,8 na 3,7 m oraz drzwi brązowe z 42 przedstawieniami scen z Biblii, wykonane w roku 1186 przez Bonanusa z Pizy.
W północnej części katedry znajduje się podobny portal z drzwiami brązowymi z ok. 1190 roku wykonanymi przez Barisanusa z Trani.
Oryginalne dekoracje fasady najlepiej widoczne są na apsydzie. Górne elementy łuków ozdobione są mozaiką z czarnego, żółtego i białego kamienia.
Wnętrze edytuj
Wnętrze katedry podzielone jest na trzy nawy rzędami kolumn o głowicach korynckich, przy czym nawa środkowa jest trzy razy szersza od bocznych. Szczególną uwagę poświęcił architekt chórowi mieszczącemu się na przecięciu nawy głównej z nawą poprzeczną.
Podłoga i wewnętrzne mury katedry w dolnych partiach wykończone są platerowanym marmurem na wzór islamskich meczetów. Górne partie ścian pokrywają całkowicie bizantyjskie mozaiki, wykonane przez artystów miejscowych i przybyłych z Konstantynopola w latach 1179 - 1182. Łącznie zajmują one powierzchnię 6340 metrów kwadratowych.
W apsydzie wewnętrznej na całej powierzchni ukazana została dominująca wnętrze katedry postać Chrystusa jako Pantokratora (Pana wszystkiego). Poniżej znajduje się Maryja z Dzieciątkiem, którym towarzyszą archaniołowie Gabriel i Michał oraz m.in. Piotr i Paweł. W kolejnym rzędzie przedstawieni są święci.
Mozaiki w nawie środkowej i na ścianie zachodniej ukazują w dwóch rzędach sceny z Księgi Rodzaju (pierwszej księgi Starego Testamentu): w górnym rzędzie sceny od Stworzenia świata, aż do wygnania z Raju, w dolnym rzędzie sceny z życia patriarchów Noego, Abrahama, Izaaka i Jakuba.
Na mozaikach w okolicy chóru i w ramionach transeptu przedstawione są sceny z życia Jezusa: od Zwiastowania do Wniebowstąpienia i zesłanie Ducha Świętego w dniu Pięćdziesiątnicy. Na ścianach naw bocznych widnieją dokonywane przez Jezusa cuda.
Mozaiki w kaplicy północnej i apsydzie północnej nawy bocznej ukazują sceny z Dziejów Apostolskich dotyczące życia świętego Pawła, w kaplicy i absydzie po stronie południowej - sceny z życia świętego Piotra.
W południowej części transeptu znajdują się sarkofagi królów: Wilhelma I i Wilhelma II, w północnej części spoczywa Małgorzata z Nawarry (żona Wilhelma I) i jej synowie Roger oraz Henryk. Znajduje się tam też sarkofag króla Francji Ludwika IX.
Od południa dołączona jest do katedry również zbudowana w roku 1569 kaplica pod wezwaniem świętego Benedykta, obecnie służy jako kaplica Najświętszego Sakramentu.
Krużganki edytuj
Jedyną pozostałością przylegającego do katedry klasztoru benedyktynów jest oryginalny kompleks krużganków. Ma on kształt kwadratu o boku 47 m.
Każdy z czterech boków krużganków tworzą arkady składające się z 26 ostrych łuków po każdej stronie. Arkady wzniesione są na podwójnych kolumnach wykonanych w bardzo zróżnicowany sposób: niektóre są proste (bez zdobień), inne pokryte spiralnym lub zygzakowatym kanelowaniem bądź bogato inkrustowane i przyozdobione mozaikami. Głowice także są mocno zróżnicowane: przedstawiają płaskorzeźbione sceny z Biblii lub symbole chrześcijańskie i islamskie.
W rogu krużganków osadzony jest kwadratowy studzieniec z trzema arkadami na każdym boku. W środku na bazie z kolumny spoczywa misa fontanny. Z niej wyrasta kolejna cieńsza i zdobiona zygzakowatym kanelowaniem kolumna, zakończona kulą, po której sączy się woda.
Przypisy edytuj
- ↑ Arab-Norman Palermo and the Cathedral Churches of Cefalú and Monreale
- ↑ Praca zbiorowa: Sztuka Romańska. red. Rolf Toman. Tandem Verlag GmBH, 2008, s. 112. ISBN 978-83-7512-972-4.
Bibliografia edytuj
- Boeckler, Albert «Die Bronzetüren des Bonanus von Pisa und des Barisanus von Trani», Berlin 1953 (Die frühmittelalterlichen Bronzetüren; 4)
- Krönig, Wolfgang «The cathedral of Monreale and Norman architecture in Sicily», Palermo 1965.
- Schiro, Giuseppe «The Cathedral of Monreale – City of the Golden Temple», Palermo 2008. ISBN 88-8932-812-9