Kaza (jednostka administracyjna)
Kaza (ar.: قضاء, wymowa [qɑˈd̪ˤɑːʔ], trl. qaḍāʾ, trb. kada, l.mnoga: أقضية, wymowa [ˈɑqd̪ˤijɑ], trl. aqḍiya, trb. akdija; osmańskoturecki: kazâ[1]) – jednostka administracyjna dawnego Imperium Osmańskiego. Obecnie kaza jest jednostką podziału administracyjnego w kilku państwach, będących jego sukcesorami. Termin pochodzi z osmańskotureckiego i oznacza "jurysdykcję". Tłumaczy się go jako "dystrykt" (powiat)[2], "subdystrykt" (obręb - choć odnosi się on również do nahiji)[3] lub "okręg sądowy"[4].
Imperium Osmańskie edytuj
W Imperium Osmańskim kaza była początkowo "obszarem geograficznym, podlegającym prawnej i administracyjnej jurysdykcji kadıego[1]. Wraz z początkiem Tanzimatu w 1839, obowiązki administracyjne kadich zostały przekazane gubernatorom (kajmakom), kadı pełnili zaś odtąd rolę sędziów prawa islamskiego[5]. W okresie Tanzimatu, kaza stała się jednostką administracyjną za sprawą rozporządzenia o utworzeniu wilajetów z 1864 roku, które to było wdrażane w ciągu kolejnej dekady[4]. Nowo utworzona kaza łączyła uprawnienia gubernatora (kajmaka) – wyznaczanego przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych[6], skarbnika oraz sędziego (kadı) w jedną jednostkę administracyjną[4]. Zmiana ta była częścią wysiłków Wysokiej Porty podejmowanych w celu wprowadzenia jednolitej i racjonalnej administracji w całym imperium[4].
Kaza była częścią sandżaku[1], w przybliżeniu obejmując tereny miasta wraz z okolicznymi miejscowościami. Podzielona była na nahije (zarządzane przez müdürsów i mütesellimów) i karje (wsie, zarządzane przez muhtarów)[6]. Zmiany administracyjne z 1871 roku ustanowiły nahije (nadal zarządzane przez müdürów) jako poziom pośredni pomiędzy kazami i karjami[6].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c Selçuk Akşin Somel. "Kazâ". The A to Z of the Ottoman Empire. Volume 152 of A to Z Guides. Rowman & Littlefield, 2010. p. 151. ISBN 978-0-8108-7579-1
- ↑ Suraiya Faroqhi. Approaching Ottoman History: An Introduction to the Sources. Cambridge University Press, 1999. p. 88. ISBN 978-0-521-66648-0
- ↑ Donald Quataert. The Ottoman Empire, 1700-1922. 2nd Ed. Volume 34 of New Approaches to European History. Cambridge University Press, 2005. p. 108. ISBN 978-1-139-44591-7
- ↑ a b c d Eugene L. Rogan. Frontiers of the State in the Late Ottoman Empire: Transjordan, 1850-1921. Volume 12 of Cambridge Middle East Studies. Cambridge University Press, 2002. p. 12. ISBN 978-0-521-89223-0
- ↑ Selçuk Akşin Somel. "Kadı". The A to Z of the Ottoman Empire. Volume 152 of A to Z Guides. Rowman & Littlefield, 2010. p. 144-145. ISBN 978-0-8108-7579-1
- ↑ a b c Gökhan Çetinsaya. The Ottoman Administration of Iraq, 1890-1908. SOAS/Routledge Studies on the Middle East. Routledge, 2006. p. 8-9. ISBN 978-0-203-48132-5