Kimberlit

skała ultramaficzna

Kimberlit – rzadka ultramaficzna skała alkaliczna (potasowa), o porfirowej strukturze, bogatej w składniki lotne (CO2+H2O). Kimberlit cechuje się wysokim stężeniem pierwiastków śladowych z grupy pierwiastków niekompatybilnych. Według innych definicji kimberlit to porfirowy perydotyt alkaliczny, zawierający zaokrąglone lub skorodowane fenokryształy oliwinu (często zmienione wtórnie), flogopitu, Mg-ilmenitu, (Mg-FeTiO3), piropu [i Cr-piropu czyli Cr-Mg3Al2(SiO4)3] w drobnokrystalicznej masie zbudowanej z oliwinu, flogopitu, kalcytu, dolomitu, serpentynu, magnetytu, perowskitu i apatytu. Diamenty występują jako minerały akcesoryczne[1]. Kimberlit to również potasowa skała ultramaficzna, bogata w składniki lotne, tworząca kominy, dajki i sille. Nierównokrystaliczna, porfirowa tekstura skały jest wynikiem obecności makrokryształów w drobnokrystalicznym matriksie. Często w kimberlitach występują ksenolity skał płaszcza wraz z ksenolitami i ksenokryształami skał skorupy[2]. Ogółem to złożona skała hybrydalna, zbudowana z fragmentów skał wysokotemperaturowych (perydotyty, eklogity), zespołów makrokryształów, fragmentów skał otoczenia, magmy oraz składników lotnych (w tym zasymilowanych wód gruntowych). Nazwa kimberlit pochodzi od miejscowości Kimberley w Południowej Afryce, nadana w 1870 roku.

Rodzaje kimberlitów edytuj

 

Klasyfikacja terenowa

  • Kimberlity masywne
  • Intruzywne brekcje kimberlitowe
  • Tufy i tufobrekcje kimberlitowe

Klasyfikacja petrograficzna

  • kimberlity bazaltowe
  • kimberlity flogopitowe
  • kimberlity wapniowe

Klasyfikacja w oparciu o skład izotopowy[1]

  • Grupa I - potasowe skały ultramaficzne, nierównokrystaliczne
  • Grupa II - ultrapotasowe skały peralkaliczne

Pochodzenie magm kimberlitowych edytuj

Przyjmuje się dwie koncepcje. Pierwsza to pochodzenie bezpośrednio z płaszcza, druga to topienie zmetasomatyzowanej litosfery kratonu.

Występowanie edytuj

Afryka: RPA — okolice Kimberley, Transwal, Rodezja, Demokratyczna Republika Konga, w Kanadzie oraz na Syberii - Jakucja (zob. muzeum kimberlitów w Mirnym).

Przypisy edytuj

  1. a b Mitchell, 1995
  2. Clement & Skinner, 1995

Bibliografia edytuj

  • Bergman, S. C.; 1987: Lamproites and other potassium-rich igneous rocks: a review of their occurrences, mineralogy and geochemistry. In: Alkaline Igneous rocks, Fitton, J.G. and Upton, B.G.J (Eds.), Geological Society of London special publication No. 30. pp. 103–19
  • Clement, C. R., 1982: A comparative geological study of some major kimberlite pipes in the Northern Cape and Orange free state. PhD Thesis, University of Cape Town.
  • Clement, C. R., and Skinner, E.M.W. 1985: A textural-genetic classification of kimberlites. Transactions of the Geological Society of South Africa. pp. 403–409.
  • Mitchell, R. H., 1995: Kimberlites, orangeites, and related rocks. Plenum Press, New York.
  • Smith, C. B., 1983: Lead, strontium, and neodymium isotopic evidence for sources of African Cretaceous kimberlite, Nature, 304, pp 51–54.
  • Edwards, C. B., Howkins, J.B., 1966. Kimberlites in Tanganyika with special reference to the Mwadui occurrence. Econ. Geol., 61:537-554.
  • Wagner, P. A., 1914: The diamond fields of South Africa; Transvaal Leader, Johannesberg