Kirgizi
Kirgizi (kirg. кыргыздар, trb. kyrgyzdar) – naród turkijski zamieszkujący głównie Kirgistan, jak również Uzbekistan, Kazachstan, Chiny, Tadżykistan, Turcję i Afganistan.
| |
| Populacja |
ok. 4,5 mln |
|---|---|
| Miejsce zamieszkania |
Kirgistan: 4 099 433 (2013)[1] |
| Język | |
| Religia | |
| Pokrewne | |
Etnogeneza edytuj
Posługują się językiem kirgiskim z grupy języków tureckich. W procesie etnogenezy narodu kirgiskiego uczestniczyły plemiona tureckie i mongolskie. Wśród Kirgizów bardzo powszechne jest występowanie genów z haplogrupy R1a1. Struktura społeczna oparta była na podziale plemiennym i rodowym.
W VI–X wieku Kirgizi utworzyli państwo, które obejmowało znaczną część dzisiejszej Mongolii.
Rozmieszczenie i liczebność edytuj
Współczesne szacunki mówią o ponad 4,5 miliona Kirgizów, żyjących głównie w Azji Środkowej. Poza swym państwem narodowym zamieszkują zwarcie zachodnie krańce Chin oraz wschodni Tadżykistan. Ponadto żyją w mniejszych skupiskach lub większym rozproszeniu w Uzbekistanie, Kazachstanie, Afganistanie i Turkmenistanie. Poza Azją Środkową emigracja żyje w Rosji, Turcji i na Ukrainie. Z racji na wysoki przyrost naturalny obserwowany jest znaczny wzrost liczebności Kirgizów w obrębie Kirgistanu, wzrastając z 2 229 663 w 1989 roku do 4 099 433 w 2013 roku. Stanowią 72% populacji Kirgistanu.
Historyczna populacja Kirgizów w poszczególnych republikach radzieckich na podstawie radzieckich spisów ludności:
| 1926 | 1939 | 1959 | 1970 | 1979 | 1989 | |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Kirgiska SRR | 661 171 (66,6%) | 754 323 (51,7%) | 836 831 (40,5%) | 1 284 773 (43,8%) | 1 687 382 (47,9%) | 2 229 663 (52,4%) |
| Uzbecka SRR | 79 610 (1,7%) | 89 044 (1,4%) | 92 725 (1,1%) | 110 864 (1,0%) | 142 182 (0,7%) | 174 907 (0,8%) |
| Tadżycka SRR | 11 410 (1,4%) | 27 968 (1,9%) | 25 635 (1,3%) | 35 485 (1,2%) | 48 376 (1,3%) | 63 832 (1,3%) |
| Kazachska SRR | 10 200 (0,2%) | 5 033 (0,1%) | 6 810 (0,1%) | 9 474 (0,1%) | 9 352 (0,1%) | 14 112 (0,1%) |
| Rosyjska FSRR | 285 (0,00%) | 6 311 (0,01%) | 4 701 (0,00%) | 9 107 (0,01%) | 15 011 (0,01%) | 41 734 (0,03%) |
Kultura edytuj
Tradycyjnym zajęciem Kirgizów było wysokogórskie pasterstwo, myślistwo, w niektórych regionach uprawa zbóż. Od początku XX wieku przechodzili na osiadły tryb życia, słynęli z wyrobu dywanów i artystycznej obróbki metali. Wyznają w głównej mierze islam sunnicki.
Przypisy edytuj
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2009-02-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-02-06)].
- ↑ Chinese National Minorities [online], www.paulnoll.com [dostęp 2017-11-24].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2017-01-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-01-30)].
- ↑ Disasters & conflicts | UNEP - UN Environment Programme [online], postconflict.unep.ch [dostęp 2020-10-15] (ang.).
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2010-09-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-09-18)].
- ↑ Zarchiwizowana kopia. [dostęp 2014-03-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-27)].