Klasyfikacja gleb WRB
Klasyfikacja gleb WRB (Klasyfikacja Zasobów Glebowych Świata, ang. World Reference Base for Soil Resources – WRB) – międzynarodowy standard systematyki i nomenklatury gleb.
Klasyfikacja została opublikowana w 1998 r. przez specjalistów reprezentujących Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations – FAO), Międzynarodowe Centrum Informacji o Glebie (International Soil Reference and Information Centre – ISRIC) oraz Międzynarodowe Towarzystwo Gleboznawcze (International Society of Soil Sciences – ISSS)[1]. Zgodnie z przyjętym założeniem, że aktualizacje systematyki gleb FAO będą robione co 8 lat, w 2014 r. opublikowana została trzecia edycja WRB[2], którą opisuje poniży artykuł. W 2022 opublikowano czwartą edycje WRB[3].
W klasyfikacji WRB wydziela się 32 główne grupy glebowe (Reference Soil Groups – RSG), które w pewnym przybliżeniu można traktować jako odpowiedniki rzędów w klasyfikacji gleb Polskiego Towarzystwa Gleboznawczego. Grupy dzieli się na jednostki niższego rzędu.
Historia powstania edytuj
Międzynarodowa współpraca dotycząca ujednolicenia nomenklatury, systematyki i kartografii gleb rozpoczęła się w 1956 r. na VI Kongresie Międzynarodowego Towarzystwa Gleboznawczego w Paryżu. FAO, UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization – Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Oświaty, Nauki i Kultury) i ISSS wzięły na siebie trud rozwoju współpracy i opracowania powszechnie akceptowanej nomenklatury i klasyfikacji służącej dokonywaniu porównań i wymianie informacji na arenie międzynarodowej oraz oszacowania zasobów glebowych świata. Efektem wieloletnich prac było powstanie klasyfikacji gleb FAO/UNESCO z 1974 r.[4], uaktualnionej w 1988 r.[5] Klasyfikacja ta powstała na potrzeby legendy do Mapy gleb świata (Soil map of the world (1:5 mln)) wykorzystywanej przez agencje ONZ i została uznana przez gleboznawców za pierwszą międzynarodową klasyfikację gleb. Opierała się ona w znacznej mierze na podejściu geograficzno-genetycznym i w miarę możliwości wykorzystywała tradycyjne nazwy zaczerpnięte z systematyk narodowych. W legendzie mapy z 1974 r. wyodrębniono 106 jednostek glebowych, które grupowały się w 26 odpowiedników typów gleb (Acrisols, Andosols, Arenosols, Cambisols, Chernozems, Ferralsols, Fluvisols, Gleysols, Greyzems, Gypsisols, Histosols, Kastanozems, Lithosols, Luvisols, Nitosols, Phaeozems, Planosols, Podzols, Podzoluvisols, Rankers, Regosols, Rendzinas, Solonchaks, Solonetz, Vertisols, Yermosols)[6].
Pierwszym krokiem do powstania następcy legendy do Mapy gleb świata były, inicjowane przez FAO, UNESCO, UNEP (United Nations Environment Programme – Program ds. Środowiska Narodów Zjednoczonych) i ISSS, spotkania gleboznawców w Sofii w 1980 i 1981 r., gdzie ustalono rozpoczęcie prac nad opracowaniem Międzynarodowej Bazy Referencyjnej Zasobów Glebowych (International Reference Base for Soil Classification – IRB). Miał to być system ułatwiający korelowanie i ujednolicanie istniejących klasyfikacji oraz wymianę informacji i doświadczeń. Prace były prowadzone w ramach Grupy Roboczej lub Komisji ISSS. W 1992 r. ustalono, że podstawą prac będzie Zrewidowana Legenda do Mapy Gleb Świata FAO/UNESCO z 1988 r. i zmieniono nazwę IRB na WRB (World Reference Base for Soil Resources – Klasyfikacja Zasobów Glebowych Świata)[7].
Pierwsza wersja klasyfikacji została opublikowana pod patronatem ISSS, ISRIC i FAO w 1998 r.[8] i została zarekomendowana przez ISSS jako oficjalne źródło terminologii dotyczącej klasyfikacji gleb. W następnych latach WRB została przetłumaczona na 13 języków, stała się oficjalnym systemem klasyfikacji gleb Komisji Europejskiej, a także wywarła istotny wpływ na wiele systematyk regionalnych. Powstała oficjalna strona internetowa i forum WRB. Klasyfikacja obejmowała 30 Głównych Grup Glebowych (RSG – Histosols, Cryosols, Anthrosols, Leptosols, Vertisols, Fluvisols, Solonchaks, Gleysols, Andosols, Podzols, Plinthosols, Ferralsols, Solonetz, Planosols, Chernozems, Kastanozems, Phaeozems, Gypsisols, Durisols, Calcisols, Albeluvisols, Alisols, Nitisols, Acrisols, Luvisols, Lixisols, Umbrisols, Cambisols, Arenosols, Regosols). Uzgodniono, że kolejna wersja klasyfikacji powstanie za 8 lat. W międzyczasie intensywnie pracowano nad oceną zaproponowanego systemu i możliwościami jego ulepszenia[7].
W 2006 r. pod patronatem IUSS (International Society of Soil Sciences – Międzynarodowa Unia Towarzystw Gleboznawczych, przemianowana w 2002 r. z ISSS), ISRIC i FAO ukazała się druga, zrewidowana edycja WRB[9] z aktualizacją w 2007 r. (wynikającą z konieczności poprawienia istotnych błędów i niedociągnięć w wersji wydrukowanej w 2006 r.)[10], dwa lata później ukazało się polskie tłumaczenie[11]. Dodano dwie nowe jednostki – Technosols i Stagnosols, zmodyfikowano kolejność w kluczu do wydzielania RSG, zmieniono definicje wielu poziomów, właściwości i materiałów diagnostycznych i podzielono kwalifikatory na prefiksowe i sufiksowe.
Zgodnie z przyjętym założeniem, że aktualizacje systematyki gleb FAO będą robione co 8 lat, w 2014 r. FAO i IUSS opublikowały kolejną, trzecią edycję klasyfikacji WRB. Wprowadzono pewne zmiany w kluczu do wyznaczania RSG oraz zastąpiono Albeluvisols przez nieco szerzej definiowane Retisols. Zmieniono i dodano nowe definicje wielu poziomów, właściwości i materiałów diagnostycznych[2]. W 2022 r. opublikowano czwartą edycję WRB[3].
Główne założenia edytuj
- Klasyfikacja gleb odbywa się na podstawie właściwości zdefiniowanych jako poziomy diagnostyczne (diagnostic horizons), właściwości diagnostyczne (diagnostic properties) lub materiały diagnostyczne (diagnostic materials). Powinny być one w największym możliwym stopniu wymierne i możliwe do zmierzenia w terenie.
- Cechy diagnostyczne wynikają z zachodzących procesów glebotwórczych (zgodnie z aktualną wiedzą), jednak same procesy nie są uważane za kryteria klasyfikacji.
- Cechy najważniejsze z punktu widzenia użytkowania gleby są postawione najwyżej w klasyfikacji.
- Parametry klimatu nie są brane pod uwagę przy klasyfikacji gleb (jak w przypadku USDA Soil Taxonomy). Pozwala to uniknąć zmiany nazwy gleby w przypadku gdy zmienia się jedynie klimat, a profil glebowy pozostaje bez zmian.
- WRB nie zastępuje krajowych klasyfikacji gleb, a ma służyć jako wspólny mianownik w komunikacji międzynarodowej. WRB ma również być pomocna przy opracowywaniu globalnych baz danych oraz inwentaryzacji i monitorowaniu światowych zasobów glebowych.
- Wiele grup glebowych reprezentuje główne regiony glebowe świata, tak by otrzymać kompleksowy przegląd pokrywy glebowej świata.
- Definicje i opisy gleb odzwierciedlają poziomą i pionową zmienność cech gleb w krajobrazie.
- Nazewnictwo ma być możliwie precyzyjne (by uniknąć nieporozumień) i zrozumiałe (lub łatwo przetłumaczalne) w językach narodowych, w miarę możliwości zachowuje tradycyjną terminologię.
- Klasyfikacja WRB odbywa się na 2 poziomach:
- Główna Grupa Glebowa (RSG), jedna spośród 32 – wynika z dominującego procesu glebotwórczego (lub materiału diagnostycznego).
- Kwalifikatory (główny i dodatkowe) dodane do nazwy grupy glebowej (z osobnej listy dla każdej RSG) – opisują wtórne procesy glebotwórcze lub istotne cechy[2][11].
Grupy gleb według WRB (2014)[2] edytuj
| Grupa gleb | Pochodzenie nazwy | Charakterystyka | Niektóre odpowiedniki regionalne |
|---|---|---|---|
| Gleby z grubą warstwą organiczną: | |||
| Histosols | gr. histos – tkanka | miąższe poziomy organiczne | gleby bagienne, gleby torfowe, gleby organiczne |
| Gleby silnie przekształcone przez człowieka: | |||
| Anthrosols | gr. anthropos – człowiek | po długiej, intensywnej uprawie rolnej | gleby antropogeniczne, gleby kulturoziemne |
| Technosols | gr. technikos – zręcznie wykonany | z dużą ilością antropogenicznych artefaktów | gleby antropogeniczne, gleby industrioziemne |
| Gleby z ograniczeniami dla wzrostu korzeni: | |||
| Cryosols | gr. kryos – zimny, lód | z wieloletnią zmarzliną | gleby poligonalne i strukturalne, gleby marzłociowe |
| Leptosols | gr. leptos – cienki | płytkie gleby inicjalne i słabo wykształcone ze skał litych lub ekstremalnie szkieletowe | litosole, rankery, rędziny |
| Solonetz | ros. sol – sól | dużo wymiennego Na w kompleksie sorpcyjnym, zasadowe pH | sołońce, sołodzie |
| Vertisols | łac. vertere – odwracać | bogate w pęczniejące iły, naprzemienne kurczenie i pęcznienie w okresach suchych i wilgotnych | vertisole, smolnice, smonice, regury, tirsy |
| Solonchaks | ros. sol – sól | wysokie stężenie soli rozpuszczalnych w wyniku ewaporacji | sołonczaki |
| Gleby wyróżniające się dominującą rolą związków Fe i Al: | |||
| Gleysols | ros. glej – glej | pod wpływem wód gruntowych, wilgotne lub zalane, z procesami redukcji (oglejenie) | gleby glejowe |
| Andosols | jap. an – ciemny, do – gleba | gleby wytworzone z pyłów i popiołów wulkanicznych, zawierają allofany i kompleksy glinowo-próchniczne | gleby wulkaniczne, andosole |
| Podzols | ros. pod – pod, zoła – popiół | iluwialne nagromadzenie związków Fe i próchnicy, powstają pod wpływem cheluwiacji i chiluwiacji | bielica, gleby bielicowe, gleby glejo-bielicoziemne |
| Plinthosols | gr. plinthos – cegła | akumulacja Fe w warunkach hydromorficznych | gleby laterytowe |
| Nitisols | łac. nitidus – lśniący | strukturalne, minerały ilaste o niskiej aktywności, silnie związany fosfor, dużo tlenków Fe | czerwone gleby ferralitowe |
| Ferralsols | łac. ferrum – żelazo, łac. alumen – glin | dominacja kaolinitu i tlenków Fe i Al | czerwonożółte gleby ferralitowe |
| Planosols | łac. planus – płaski, równy | stagnacja wody na cięższym materiale (nagła zmiana uziarnienia) | gleby stagnoglejowe, gleby pseudoglejowe |
| Stagnosols | łac. stagnare – stagnować | stagnacja wody na materiale o innej strukturze lub przy umiarkowanej zmianie uziarnienia | gleby stagnoglejowe, pseudoglejowe |
| Gleby z wyraźną akumulacją materii organicznej w wierzchniej, mineralnej części profilu: | |||
| Chernozems | ros. czornyj – czarny, ziemla – ziemia | czarny, miąższy poziom próchniczny, wtórne węglany | czarnoziemy |
| Kastanozems | łac. castanea – kasztan, ros. ziemla – ziemia | ciemny poziom próchniczny, wtórne węglany, bardziej suche od czarnoziemów | gleby kasztanowe |
| Phaeozems | gr. phaios – ciemny, ros. ziemla – ziemia | ciemny poziom próchniczny, brak węglanów, wysokie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami | bruniziemy (czarnoziemne gleby prerii), niektóre czarne ziemie, zdegradowane czarnoziemy, szare gleby leśne |
| Umbrisols | łac. umbra – cień | ciemny poziom próchniczny, niskie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami | zdegradowane czarnoziemy, zdegradowane czarne ziemie |
| Gleby z akumulacją soli słabo rozpuszczalnych lub substancji niebędących solami: | |||
| Durisols | łac. durum – twardy | akumulacja i scementowane wtórną krzemionką | gleby w rejonach semiaridowych zawierające wytrącenia wtórnej krzemionki w postaci konkrecji lub nieprzepuszczalnych warstw |
| Gypsisols | łac. gypsum – gips | akumulacja wtórnych gipsów | buroziemy lub gleby szarobure z poziomem akumulacji gipsu |
| Calcisols | łac. calx – wapno | akumulacja wtórnych węglanów | gleby z poziomem akumulacji węglanu wapnia, głównie półpustynne i pustynne |
| Gleby wzbogacone w ił w poziomach podpowierzchniowych: | |||
| Retisols | łac. rete – sieć | biały materiał (albic) na poziomie wmycia iłu, właściwości diagnostyczne retic | gleby płowe bielicowe, gleby płowe opadowo-glejowe, gleby płowe zaciekowe |
| Acrisols | łac. acer – bardzo kwaśny | minerały ilaste o niskiej aktywności, niskie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami | żółtoziemy i czerwonoziemy |
| Lixisols | łac. lixus – wymyty | minerały ilaste o niskiej aktywności, wysokie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami | gleby cynamonoczerwone i gleby czerwonobure |
| Alisols | łac. alumen – glin | minerały ilaste o wysokiej aktywności, niskie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami, dużo wolnego Al | gleby alitowe |
| Luvisols | łac. eluo – myje, płuczę | minerały ilaste o wysokiej aktywności, wysokie wysycenie kompleksu sorpcyjnego zasadami | gleby płowe |
| Młode gleby o słabo rozwiniętym lub nie rozwiniętym profilu: | |||
| Cambisols | łac. cambiare – zmieniać | gleby średnio ukształtowane, z poziomem wietrzeniowym | gleby brunatne, brunisole, gleby cynamonowe |
| Arenosols | łac. arena – piasek | piaszczyste, bez wykształconych poziomów diagnostycznych | arenosole |
| Fluvisols | łac. fluvius – rzeka | warstwowane osady rzeczne, morskie lub jeziorne | mady, gleby aluwialne, gleby napływowe |
| Regosols | gr. rhegos – przykryty | gleby inicjalne i słaboukształtowane na nieskonsolidowanym podłożu | regosole |
W dwóch wcześniejszych wydaniach systematyki wydzielane były również Albeluvisols, których nie ma w najnowszej odsłonie WRB. Nowością trzeciego wydania są zastępujące je Retisols.
Poziomy, właściwości i materiały diagnostyczne edytuj
Poziomy i właściwości diagnostyczne cechuje kombinacja cech, które odzwierciedlają efekty procesów glebotwórczych lub wskazują specyficzne warunki tworzenia się gleb. Cechy te są obserwowalne lub mierzalne w terenie lub w laboratorium i posiadają maksimum i minimum, które służą do zakwalifikowania poziomu lub właściwości jako diagnostycznego. Poziomy diagnostyczne muszą posiadać formę poziomu glebowego, a zatem mieć pewną określoną miąższość.
Materiały diagnostyczne są to materiały, które w znacznym stopniu wpływają na procesy glebotwórcze lub na nie wskazują[2][11].
- Lista poziomów diagnostycznych WRB (2014)[2]: Anthraquic, Argic, Calcic, Cambic, Chernic, Cryic, Duric, Ferralic, Ferric, Folic, Fragic, Fulvic, Gypsic, Histic, Hortic, Hydragric, Irragric, Melanic, Mollic, Natric, Nitic, Petrocalcic, Petroduric, Petrogypsic, Petroplinthic, Pisoplinthic, Plaggic, Plinthic, Pretic, Protovertic, Salic, Sombric, Spodic, Terric, Thionic, Umbric, Vertic.
- Skrócony opis wybranych poziomów diagnostycznych:
- Histic – powierzchniowy lub podpowierzchniowy poziom składający się z materiału organicznego o miąższości ≥10 cm.
- Mollic – powierzchniowy poziom próchniczny (≥0,6% węgla organicznego) o miąższości min. 10–20 cm, ciemnej barwie, dobrze rozwiniętej strukturze i wysyceniu kompleksu sorpcyjnego zasadami (w 1MCH3COONH4) ≥50%.
- Umbric – powierzchniowy poziom próchniczny (≥0,6% węgla organicznego) o miąższości min. 10–20 cm, ciemnej barwie, dobrze rozwiniętej strukturze i wysyceniu kompleksu sorpcyjnego zasadami (w 1MCH3COONH4) <50%.
- Argic – podpowierzchniowy poziom mineralny o uziarnieniu piasku gliniastego lub drobniejszym zawierający min 8% frakcji iłu i zawierający wyraźnie więcej iłu niż poziom leżący nad nim lub zawierający ślady iluwiacji (wmycia) iłu (wyściółki i otoczki ilaste).
- Cambic – podpowierzchniowy poziom mineralny o miąższości min. 15 cm, uziarnieniu drobniejszym od gliny piaszczystej lub piasku bardzo drobnego wykazujący oznaki przekształceń pedogenicznych wobec poziomu niżej położonego (zmiana struktury, barwy, wymycie węglanów lub gipsów).
- Spodic – podpowierzchniowy poziom mineralny o miąższości min. 2,5 cm Z iluwialnym nagromadzeniem próchnicy i amorficznych związków Fe i Al. O pH (H2O)<5,9, żywej barwie i częstym położeniem pod materiałem Albic.
- Lista właściwości diagnostycznych WRB (2014)[2]: Nagła różnica uziarnienia, Albeluvic glossae, Andic, Anthric, Aridic, lita skała, Geric, Gleyic, zmiana litologii, Protocalcic, warunki redukcyjne, Retic, szczeliny od wysychania, Sideralic, Stagnic, Takyric, Vitric, Yermic.
- Lista materiałów diagnostycznych WRB (2014)[2]: Albic, arefakty, Calcaric, Colluvic, Dolomitic, Fluvic, Gypsiric, Hypersulfidic, Hyposulfidic, Limnic, mineralny, organiczny, Ornithogenic, glebowy węgiel organiczny, Sulfidic, Technic hard, Tephric.
Zasady klasyfikacji gleb według WRB edytuj
- Wydzielenie poziomów, właściwości i materiałów diagnostycznych. Wstępna klasyfikacja możliwa jest w terenie, lecz jedynie posiadając dane z analiz laboratoryjnych można definitywnie je sklasyfikować. Należy się przy tym dokładnie trzymać granicznych wartości liczbowych, nie naciągając ich.
- Ustalenie grupy glebowej (RSG) posługując się kluczem.
- Dodanie kwalifikatorów (z listy przy każdej grupie). Kwalifikatory główne dodaje się przed nazwą RSG, od prawej do lewej, według ważności (najważniejszy jest tuż przy nazwie RSG). Kwalifikatory dodatkowe można dodać w nawiasie, alfabetycznie po nazwie grupy glebowej. Jeżeli kwalifikatory dotyczą tylko części profilu, można dodać przedrostki takie jak np. Epi-, Endo-, Amphi-, Panto-, precyzujące, o którą część profilu chodzi[2][11].
Przykład klasyfikacji WRB[2]:
Opis terenowy: Gleba powstała z lessu, wzrost zawartości iłu na głębokości 60 cm, poniżej nacieki ilaste. pH pomiędzy 50 a 100 cm wynosi 6,0. Uboższy w ił poziom (0–60 cm) dzieli się na 2 części: górną – ciemniejszą, dolną – jaśniejszą. Poziom wzbogacony w ił ma wewnątrz agregatów pewną ilość plamek o intensywnym kolorze i warunki redukcyjne przez pewną część roku (na wiosnę).
- wzrost zawartości iłu i nacieki ilaste → poziom argic
- poziom argic z dużą pojemnością sorpcyjną (skała lessowa) z dużą ilością zasad w kompleksie sorbcyjnym (pH=6,0) → Luvisol
- jasny kolor → kwalifikator Albic
- plamki → właściwości stagnic
- właściwości stagnic i warunki redukcyjne zaczynają się na 60 cm → kwalifikator Endostagnic
- nacieki ilaste → kwalifikator Cutanic
- zwiększenie zawartości iłu → kwalifikator Differentic
W trakcie badań terenowych możemy glebę nazwać: Albic Endostagnic Luvisol (Cutanic, Differentic).
Badania laboratoryjne potwierdziły dużą pojemność sorpcyjną i znaczne wysycenie kationami zasadowymi poziomu argic. Analiza uziarnienia wykazała, że jest to glina pylasto-ilasta zawierająca 30% iłu w poziomie powierzchniowym (Siltic) i 45% iłu wewnątrz profilu (Clayic).
Pełna nazwa gleby: Albic Endostagnic Luvisol (Endoclayic, Cutanic, Differentic, Episiltic).
Relacja WRB do innych klasyfikacji edytuj
Klasyfikacja gleb WRB została stworzona jako kompromis czerpiący najlepsze elementy z uaktualnionej legendy do Mapy Gleb Świata FAO/UNESCO z 1988 r., amerykańskiej Soil Taxonomy, a także regionalnych klasyfikacji z poszczególnych krajów, szczególnie francuskiej i rosyjskiej[12]. Nawet genetyczna bliskość założeń poszczególnych klasyfikacji nie powoduje szczególnego podobieństwa i ścisłej korelacji pomiędzy wydzielanymi jednostkami (typami, RSG). Szczegółowe analizy porównawcze są rzadkością, lecz wiele narodowych systematyk gleb doczekało się szacunkowych korelacji z WRB. Każda nowa edycja WRB lub narodowej klasyfikacji powoduje, że bardziej szczegółowe porównania stają się nieaktualne. Niemniej, pod wpływem uwag gleboznawców z całego świata, kolejne edycje WRB dążą do precyzyjniejszego i bardziej trafnego opisu gleb w różnych zakątkach Ziemi, przez co często w szczegółach zbliżają się do klasyfikacji narodowych[13].
WRB a Systematyka gleb Polski edytuj
Stosowanie zarówno innych cech diagnostycznych w definicji poziomów, materiałów i właściwości diagnostycznych, jak i inne graniczne wartości liczbowe przyjęte w obu klasyfikacjach powodują, że zarówno większości typom i podtypom polskiej systematyki odpowiada kilka jednostek systematycznych WRB (nieraz nawet kilka różnych RSG), jak i do większości głównych grup glebowych (RSG) można przyporządkować kilka różnych typów i podtypów gleb[14].
| Główna grupa glebowa (RSG) WRB (1998)/(2006) | Przykładowe typy i podtypy Systematyki gleb polski (1989)[14] | Przykładowe typy i podtypy Systematyki gleb polski (2011)[15] |
|---|---|---|
| Histosols | gleby mułowe; gleby torfowe; gleby murszowe; rędziny butwinowe górskie | Gleby organiczne |
| Anthrosols | hortisole; rigosole | niektóre gleby kulturoziemne lub gleby industroziemne |
| Leptosols | litosole; regosole; rankery; rędziny inicjalne, właściwe, czarnoziemne, butwinowe górskie; pararędziny inicjalne | gleby inicjalne skaliste, niektóre gleby inicjalne rumoszowe i rędziny właściwe |
| Vertisols | Smolnice | vertisole |
| Fluvisols | mady rzeczne właściwe, próchniczne, brunatne; gleby mułowe; mady morskie | Gleby inicjalne akumulacyjne, mady właściwe i czarnoziemne |
| Gleysols | gleby glejowe; gleby glejobielicowe; czarne ziemie; gleby mułowe; gleby murszowe; gleby murszowate | gleby eluwialne czarnoziemne, gleby murszaste, gleby glejowe |
| Podzols | gleby bielicowe; bielice; gleby glejobielicowe; glejobielice | gleby bielicoziemne |
| Planosols | gleby opadowo-glejowe | – |
| Chernozems | czarnoziemy niezdegradowane, zdegradowane; czarne ziemie | czarnoziemy i niektóre czarne ziemie |
| Phaeozems | czarnoziemy niezdegradowane, zdegradowane; gleby brunatne właściwe szarobrunatne; czarne ziemie; gleby murszowate; gleby deluwialne | niektóre czarne ziemie, mady czarnoziemne, rędziny czarnoziemne i niektóre gleby kulturoziemne |
| Albeluvisols | gleby płowe zaciekowe, bielicowane | gleby płowe zaciekowe |
| Luvisols | gleby płowe typowe, zbrunatniałe, opadowo-glejowe, gruntowo-glejowe, z poziomem argic | gleby płowe, gleby płowe podmokłe |
| Umbrisols | rankery; czarnoziemy zdegradowane; gleby brunatne kwaśne typowe; gleby rdzawe brunatno-rdzawe; gleby glejo-bielicowe; czarne ziemie; gleby opadowo-glejowe; gleby murszowate; gleby deluwialne | – |
| Cambisols | Gleby brunatne właściwe typowe, szarobrunatne, oglejone, wyługowane; gleby brunatne kwaśne typowe, bielicowane, oglejone; rankery; rędziny brunatne; pararędziny brunatne; czarnoziemy zdegradowane; mady rzeczne brunatne; gleby deluwialne | prawie wszystkie gleby brunatnoziemne |
| Arenosols | regosole; arenosole; gleby brunatne właściwe wyługowane; gleby brunatne kwaśne typowe, bielicowane, oglejone; gleby rdzawe brunatno-rdzawe, właściwe, bielicowo-rdzawe; gleby bielicowe; bielice; gleby glejobielicowe; glejobielice; gleby opadowo-glejowe; gleby murszowate murszaste; mady rzeczne brunatne; gleby deluwialne | arenosole, gleby rdzawe, gleby ochrowe |
| Regosols | pelosole; rankery; rędziny właściwe, czarnoiziemne, butwinowe górskie, brunatne; pararędziny właściwe, brunatne; czarne ziemie; gleby opadowo-glejowe; rigosole; gleby antropogeniczne o niewyksztrałconym profilu, próchniczne, pararędziny antropogeniczne, gleby słone antropogeniczne | większość gleb inicjalnych i gleb słabo ukształtowanych |
| Technosols | – | gleby urbiziemne i część gleb industroziemnych |
| Solonchaks | – | Gleby słone i zasolone |
Powyższej tabeli z pracy Charzyńskiego nie należy traktować jako opracowania wyczerpującego (mimo dość dużej dokładności i zastosowania opisu ok. 500 profili glebowych) ani aktualnego (nieaktualne już klasyfikacje). Podobnie korelacje zawarte w piątym wydaniu systematyki gleb Polski odnoszą się do najbardziej podobnych jednostek systematycznych, co nie znaczy, że identycznych.
Zobacz też edytuj
Przypisy edytuj
- ↑ H.-P. Blume, P. Schad: 90 Years of Soil Classification of the IUSS. 2015, seria: IUSS Bulletin 126, 38-45. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j IUSS Working Group WRB 2015 ↓.
- ↑ a b IUSS Working Group WRB 2022 ↓.
- ↑ FAO/UNSCO: Soil map of the world (1:5 mln). Paris: UNESCO, 1974. (ang.).
- ↑ FAO. FAO/UNESCO soil map of the world. Revised legend, with corrections and updates.. „World Soil Resources Report”, 1988. Rome: FAO. (ang.).
- ↑ Renata Bednarek, Zbigniew Prusinkiewicz: Geografia gleb. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 23–27. ISBN 83-01-12247-1. (pol.).
- ↑ a b Charzyński i Kabała 2009 ↓, s. 11–13.
- ↑ World reference base for soil resources. Rome: FAO, 1998, seria: World Soil Resources Reports No. 84. ISBN 92-5-104141-5. (ang.).
- ↑ IUSS Working Group WRB: World reference base for soil resources 2006. Rome: FAO, 2006, seria: World Soil Resources Reports No. 103. ISBN 92-5-105511-4. (ang.).
- ↑ IUSS Working Group WRB: World reference base for soil resources 2006, first update 2007. Rome: FAO, 2007, seria: World Soil Resources Reports No. 103. (ang.).
- ↑ a b c d Charzyński i Kabała 2009 ↓.
- ↑ World Reference Base. FAO. [dostęp 2015-04-18]. (ang.).
- ↑ Przemysław charzyński, Renata Bednarek, Piotr Hulisz. Pozycja systematyczna polskich gleb w międzynarodowej klasyfikacji – WRB 2006. „Roczniki Gleboznawcze - Soil Science Annual”. 58 (3/4), s. 52–58, 2007. ISSN 2300-4967. [dostęp 2015-04-18]. (pol.).
- ↑ a b Przemysław Charzyński: Testing WRB on Polish Soils. Toruń: SOP Oświatowiec Toruń, 2006, s. 110. ISBN 83-7352-141-0. (ang.).
- ↑ Systematyka gleb Polski, wydanie 5. „Roczniki gleboznawcze - Soil Science Annual”. 62, 3, s. 142–150, 2011. Polskie Towarzystwo Gleboznawcze. Warszawa.
Bibliografia edytuj
- IUSS Working Group WRB: World Reference Base for Soil Resources. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps. 4th edition.. Vienna, Austria: International Union of Soil Sciences (IUSS), 2022, s. 1–236. ISBN 979-8-9862451-1-9. ISBN 979-8-9862451-1-9. (ang.).
- M. Switoniak et al.: Illustrated Handbook of WRB Soil Classification. Wroclaw 2022, ISBN 078-83-7717-386-2. ([1]).
- IUSS Working Group WRB: World reference base for soil resources 2014, update 2015. International soil classification system for naming soils and creating legends for soil maps.. Rome: FAO, 2015, seria: World Soil Resources Reports No. 106. ISBN 978-92-5-108370-3. ISBN 978-92-5-108369-7. (ang.).
- Przemysław Charzyński, Cezary Kabała: Klasyfikacja Zasobów Glebowych Świata 2006. Aktualizacja 2007. Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2009. ISBN 978-83-231-2425-2. (pol.).
- Klasyfikacja gleb na stronie FAO. [dostęp 2014-11-06]. (ang.).
- W. Zech, P. Schad, G. Hintermaier-Erhard: Soils of the World. Springer, Berlin 2022. ISBN 978-3-540-30460-9.
- P. Schad: World Reference Base for Soil Resources - Its fourth edition and its history. In: Journal of Plant Nutrition and Soil Science 186, 2023, 151–163. doi: 10.1002/jpln.202200417 ([2]).