Koń śląski
Koń śląski (niem. Schlesisches Warmblut) – rasa koni powstała na bazie koni z terenów Dolnego i Górnego Śląska. Rasa ta odnosi duże sukcesy jako konie zaprzęgowe w dyscyplinie powożenia[1]. Współcześnie rasa ta występuje w dwóch typach: starym i nowym[2].
Historia rasy edytuj
Planowa hodowla tych koni rozpoczęła się w XIX wieku w stadach ogierów w Lubiążu i Koźlu. Miejscowe klacze, mające często orientalnych przodków, kojarzono z ogierami oldenburskimi i wschodniofryzyjskimi, będącymi najmasywniejszymi niemieckimi końmi gorącokrwistymi. W latach 1880-1939 ukształtowano hodowlę konia w typie konia oldenburskiego, choć szlachetniejszego i suchszego[1].
Po II wojnie światowej rasę utrzymano poprzez dolew krwi koni oldenburskich. Dzięki zamiłowaniu hodowców oraz możliwości użytkowania roboczego w rolnictwie, rasa przetrwała na Śląsku, a także zyskała popularność w Polsce południowo-wschodniej. Ważnymi ośrodkami hodowlanymi stały się Stada Ogierów w Koźlu, Stado Ogierów w Książu oraz Stadnina koni w Strzegomiu[3][4].
Pokrój edytuj
Konie o łagodnym usposobieniu, wydajnych i eleganckich chodach, chętnie pracujące z człowiekiem[1].
Koń śląski starego typu edytuj
Koń ten odznacza się masywną, lecz harmonijną budową ciała. Głowa duża, ciężka i koścista, dopuszcza się profil garbonosy. Ganasze powinny być duże i wyraźne. Długa i mocno umięśniona szyja, mocna niepodkasana kłoda i mocny grzbiet. Zad szeroki, umięśniony, lekko skośny lub prosty. Szeroka i głęboka pierś. Kończyny o szerokich nadpęciach i suchych stawach, kopyta proporcjonalne. Umaszczenie gniade, ciemnogniade, skarogniade i kare, ewentualnie siwe. Wysokość w kłębie u klaczy: 158–168 cm, u ogierów: 160–170 cm[3].
Koń śląski nowego typu edytuj
Typ wierzchowy, lżejszy i bardziej szlachetny od konia typu starego. Delikatniejsza głowa, dłuższa i bardziej wyniosła szyja, bardziej skośna łopatka i zad. Wysokość w kłębie u klaczy: 162–168 cm, u ogierów: 164–170 cm[3].
Użytkowanie edytuj
Powożenie edytuj
Konie śląskie przyczyniły się do wielu sukcesów polskiego powożenia. Władysław Adamczak, startujący w barwach klubu działającego przy ówczesnym SO Książ, powożąc końmi śląskimi zdobył m.in. brązowy medal zespołowo w 1980 roku na Mistrzostwach Świata w Windsorze w Wielkiej Brytanii oraz brązowy medal indywidualnie i srebrny zespołowo na Mistrzostwach Europy w Zug w 1981 roku. Koni śląskich używał w powożeniu także Czesław Konieczny, zdobywca m.in. brązowego medalu na MŚ w powożeniu parami w 1987 roku w Riesenbeck w Niemczech, a także srebrnego zespołowo i IV miejsca indywidualnie na MŚ w 1995 roku w Poznaniu[1]. W roku 2010, powożąc ogierem śląskim Lokan, srebrny medal w MŚ w Powożeniu Zaprzęgami Jednokonnymi zdobył Bartłomiej Kwiatek z Sudeckiego Ludowego Klubu Sportowego Książ[5]. Konie śląskie znajdują się również w czołówce podczas imprez krajowych[1].
Konie śląskie w nowym, lżejszym typie odgrywają bardzo ważną rolę w promocji tej rasy na arenie międzynarodowej poprzez udział w zawodach powożenia na całym świecie. Rasa ta jest bardzo ceniona przez wielu wybitnych powożących. Jednym z najlepszych koni w zaprzęgu jednego z najznakomitszych powożących wszech czasów Michaela Freunda był koń tej rasy Janosz po Lix[potrzebny przypis].
Rasa ta jest też użytkowana w jeździe rekreacyjnej, a dawniej w także w ujeżdżeniu i skokach przez przeszkody[1].
Wydarzenia krajowe edytuj
Hodowla edytuj
Od II wojny światowej do dnia dzisiejszego rasa ta poddana została kilku programom hodowlanym. Hodowla powojenna opierała się na hodowli w sektorze państwowym wspomaganym przez rozdrobnioną hodowlę prywatną. Po przemianach politycznych lat 80 XX w. sytuacja uległa znacznym zmianom i większa część koni znajduje się w posiadaniu prywatnym[potrzebny przypis].
Konie te hodowane są w czystości rasy głównie na terenie Górnego i Dolnego Śląska, oraz w Polsce południowo-wschodniej. Centrum hodowlanym jest Stado Ogierów Książ i działająca przy nim stadnina koni. Konie hodowane są także w dużych gospodarstawch rolnych[3].
Obecnie występują dwa trendy w hodowli tej rasy:
- utrzymanie odpowiedniej ilości materiału genetycznego konia śląskiego w starym typie;
- hodowla konia śląskiego w nowym typie konia wierzchowego[3].
Obecnie do ksiąg stadnych tej rasy mogą być wpisywane tylko konie wywodzące się od przodków wpisanych do ksiąg koni ras śląskiej i oldenburskiej (hodowanych w czystości rasy – w starym typie). Za konie tej rasy uważa się również konie pochodzące od przodków wpisanych do ksiąg rasy pełnej krwi angielskiej. Dla koni śląskich w starym typie dopuszcza się udział do 4 przodków pełnej krwi angielskiej w 3 pokoleniu, dla koni w nowym typie – do 6 przodków[3].
Obecnym centrum hodowlanym tej rasy jest obszar Dolnego Śląska (dawny obszar województwa jeleniogórskiego). Do najbardziej cenionych hodowców należą: Ryszard Szorc, Jan Krzecki, Dariusz Smichura, Władysław Salwa, Antoni Barski, Adam Dymitroca, Marcin Szelest, Jan Karmelita, Andrzej Pasternak[potrzebny przypis].
Hodowla w okresie powojennym do lat 70 XX w. edytuj
Okres ten napiętnowany był wieloma trudnościami spowodowanymi zawirowaniami wojennymi, które wywarły negatywny wpływ na hodowlę. Spowodowane było to przede wszystkim zaginięciem znacznej części dokumentacji hodowlanej, jak również trudnościami w ustaleniu pochodzenia uratowanej populacji. Po uporządkowaniu całej sytuacji i ustaleniu celów hodowlanych przystąpiono do planowej hodowli. Nie ma wielu fotografii tej rasy z tamtego okresu[potrzebny przypis].
Zastosowano ogiery wywodzące się z oldenburdzkich linii hodowlanych, wśród których największy wpływ wywarły: Holdek, Diebitsch, Ulan, Rittmeister i Firley. Należy wspomnieć o kilku innych ogierach takich jak: Skat, Marokko i Bruno, który jest ojcem matki wspaniałego Haka, o którym mówiono wśród hodowców, że: „Jak po Haku, to będzie ciągnąć z zawiązanymi oczyma „[potrzebny przypis].
Przykłady linii hodowanych edytuj
HOLDEK:
Zdun sk.gn. ur. 1956 od Zdenka po Bruno od Zocha
Kord c.gn. ur. 1960 od Karabela
Diadem I gn. ur. 1950 od Gerda
ULAN:
Fakir c.gn. ur. 1959 od Fanny
Awers gn. ur. 1956 od Antena
Grunt sk.gn. ur. 1953 od Grusza
FIRLEY:
Chomik sk.gn. ur. 1953 od Cytadela
Inkarnat c.gn. ur. 1954 od Iwonka
Helikopter k. ur. 1956 od Helia
Onufry gn. ur. 1957 od Ola
Inwit c.gn. ur. 1958 od Iwonka
Perlon k. ur. 1961 od Paula
Cytat k. ur. 1962 od Cytadela
Wrangel k. ur. 1964 od Wartownia
DIEBITSCH:
Autor gn. ur. 1947 od Alberta[potrzebny przypis]
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d e f g Marta Mroczek: O rasie. Hodowla Koni Śląskich Adam Wojnicki, 2010. [dostęp 2011-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-19)].
- ↑ Konie śląskie cz. 4; Historia powstania rasy - Janusz Lawin. dzhk.pl. [dostęp 2023-02-06]. (pol.).
- ↑ a b c d e f zob. Program hodowli koni rasy śląskiej. Polski Związek Hodowców Koni. [dostęp 2011-08-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-10-16)].
- ↑ ZESZYTY PROBLEMOWE POSTĘPÓW NAUK ROLNICZYCH 1988 z. 345; CHARAKTERYSTYKA KLACZY ŚLĄSKICH SK STRZEGOM - Zygmunt Sobczak, Anna Stolarska Zakład Hodowli Koni AR, Wrocław. agro.icm.edu.pl. [dostęp 2023-02-06]. (pol.).
- ↑ Artur Szałkowski: Bartłomiej Kwiatek wicemistrzem świata w powożeniu. Wałbrzych Nasze Miasto, 2010-08-10. [dostęp 2011-08-13].
