Wikipedia

Kończyce Wielkie

wieś w województwie śląskim

Kończyce Wielkie (cz. Velké Kunčice, niem. Gross-Kuntschitz) – wieś sołecka w Polsce, położona w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Hażlach[4][5], na Wysoczyźnie Kończyckiej, w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego.

Kończyce Wielkie
wieś
Ilustracja
Panorama Kończyc Wielkich od strony północnej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Powiat

cieszyński

Gmina

Hażlach

Liczba ludności (2021)

1850[2]

Strefa numeracyjna

33

Kod pocztowy

43-416[3]

Tablice rejestracyjne

SCI

SIMC

0052669

Położenie na mapie gminy Hażlach
Mapa konturowa gminy Hażlach, u góry znajduje się punkt z opisem „Kończyce Wielkie”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Kończyce Wielkie”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Kończyce Wielkie”
Położenie na mapie powiatu cieszyńskiego
Mapa konturowa powiatu cieszyńskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Kończyce Wielkie”
Ziemia49°49′58″N 18°39′08″E/49,832778 18,652222[1]
Multimedia w Wikimedia Commons
Informacje w Wikipodróżach
Nieoficjalny herb wsi Kończyce Wielkie

W latach 1945–1954 wieś była siedzibą gminy Kończyce Wielkie, a w latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kończyce Wielkie. w 1975–1998 położona była w województwie bielskim.

Na obszarze 1445,25 ha zamieszkana jest przez 1848 mieszkańców (2009)[6], co daje gęstość zaludnienia równą 127,9 os./km². Centrum miejscowości położone jest pomiędzy drogami wojewódzkimi 937 i 938.

Integralne części wsi edytuj

Integralne części wsi Kończyce Wielkie[4][5]
SIMC Nazwa Rodzaj
0052675 Babilon część wsi
0052698 Karłowiec część wsi
0052706 Łubowiec część wsi
0052712 Odnóżka część wsi
0052729 Podlesie część wsi
0052735 Pudłowiec część wsi
0052741 Sośnie część wsi
0052758 Statek część wsi
0052764 Stawiska część wsi

Historia edytuj

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Cunczindorf Pasconis debent esse XXIX mansi[7][8][9]. Zapis ten oznaczał, że wieś zobowiązana została do płacenia dziesięciny z 29 łanów większych. Jej powstanie wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Nazewnicza końcówka -dorf (niem. wieś) wskazuje, że pierwszymi osadnikami byli przybysze z Niemiec. Od pobliskich Kończyc Małych różniła się tym, że była wsią rycerską. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) Księstwa Cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

W sprawozdaniu z poboru świętopietrza z 1335 w diecezji wrocławskiej na rzecz Watykanu sporządzonego przez nuncjusza papieskiego Galharda z Cahors wśród 10 parafii archiprezbiteratu w Cieszynie wymieniona jest parafia w miejscowości Cunczendorf[10], co powtórzyło się w podobnym sprawozdaniu Mikołaja Wolffa z 1447, trudno jednak rozstrzygnąć czy chodzi o Kończyce Małe czy Duże, jednak z dużej należnej kwoty można przyjąć, że świętopietrze spłacały obie parafie wspólnie[11].

Do XV w. była własnością książąt cieszyńskich, w 1597 została zakupiona przez Bludowskich, która w następnym roku przeszła w ręce Wilczków[12], a w XIX w. hrabiowskiego rodu Larisch von Mönnich. Z Wielkimi Kończycami związani byli również Mniszchowie, którzy obok swojego nazwiska dodawali nazwę tej miejscowości np. Michał Jerzy Wandalin Mniszech z Wielkich Kończyc (1742–1806) marszałek wielki koronny, czy jego wnuk malarz Andrzej Jerzy Mniszech.

W okresie reformacji miejscowa ludność w znacznej mierze przyjęła wyznanie luterańskie, a została prawie całkowicie zrekatolicyzowana w XVIII wieku.

W 1900 roku Kończyce Wielkie stanowiły samodzielną gminę obejmującą również Rudnik o powierzchni 1854 hektarów i liczbie mieszkańców 1561 zamieszkałych w 248 budynkach, z tego w samych Kończycach Wielkich bez Rudnika mieszkało 1257 osób w 199 domach, 1252 (99,6%) mieszkańców było katolikami, a 5 (0,4%) wyznawcami judaizmu, 1226 (97,5%) polsko-, 28 (2,2%) niemiecko-, a 2 (0,2%) czeskojęzycznymi[13]. Według spisu z 1910 roku Kończyce Wielkie (bez Rudnika) miały już 1286 mieszkańców zamieszkałych w 207 budynkach na obszarze 1562 hektarów, co dawało gęstość zaludnienia równą 82,3 os./km², z czego 1279 było zameldowanych na stałe, 1236 (96,6%) było polsko-, 31 (2,4%) niemiecko-, 10 (0,8%) czeskojęzycznymi, a 2 osoby posługiwały się jeszcze innym językiem, 1280 (99,5%) było katolikami, 1 osoba była ewangelikiem, 3 żydami, a 2 jeszcze innej religii lub wyznania[14].

26 stycznia 1919 w czasie wojny polsko-czechosłowackiej miała tutaj miejsce przegrana przez polską stronę bitwa, w której zginął kapitan Cezary Wojciech Haller (1875–1919) – oficer, działacz polityczny i poseł na Sejm w Wiedniu. W lipcu 1920 roku w wyniku decyzji Rady Ambasadorów miejscowość znalazła się w granicach Polski.

Turystyka i zabytki edytuj

W Kończycach Wielkich znajdują się cztery zabytki wpisane do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[15]:

Rośnie tu ponad 500-letni Dąb Mieszko – pomnik przyrody, najstarszy dąb na Śląsku, jeden z najstarszych w Polsce, pozostałość po istniejącej tu przed wiekami puszczy[16].

Na okolicznym wzgórzu usytuowanym pomiędzy Kończycami Wielkimi a Kończycami Małymi, umiejscowiony jest punkt widokowy na Wielką Czantorię.

Przez miejscowość przechodzą trasy rowerowe:

Homo erectus edytuj

W przeprowadzanych w latach 2004 i 2005 badaniach archeologicznych nieopodal żwirowiska przy drodze wojewódzkiej nr 937 odkryto jak dotąd najstarsze ślady bytności przedstawicieli gatunku Homo erectus w Polsce i na północ od Karpat. Odnalezionych kilkadziesiąt półproduktów i narzędzi datowane są na około 800 tys. lat p.n.e[17][18], jednak z czasem pojawiły się wątpliwości co do takiego datowania[19]. Przybyć mieliby oni z południa poprzez Bramę Morawską prawdopodobnie za zwierzyną[20].

Galeria edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 57428
  2. ↑ Dane statystyczne na dzień 31 grudnia 2021 roku. samorzad.gov.pl. [dostęp 2022-03-19].
  3. ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 505 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  4. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  5. ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
  6. ↑ Gmina Hażlach: Sołectwo Kończyce Wielkie. 2009-12-31. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-08-15)].
  7. ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
  8. ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (online). [w:] www.dokumentyslaska.pl [on-line]. [dostęp 2013-07-22].
  9. ↑ H. Markgraf, J.W. Schulte: Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis. Breslau: Josef Max & Comp., 1889.
  10. ↑ Idzi Panic: Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 396. ISBN 978-83-926929-3-5.
  11. ↑ Franciszek Maroń. Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku. „Rozwój sieci parafialnej w diecezji katowickiej aż do końca XV wieku”, s. 101–167, 1969. 
  12. ↑ Janusz Spyra, Szlachecka rodzina Bludowskich z Dolnych Bludowic herbu Kozioł i zabytki sztuki z nią związane, „Familia Silesiae”, 1, Cieszyn 1997, s. 14–26, ISBN 83-88204-00-9 (pol.).
  13. ↑ Gemeindelexikon der im Reichsrate vertretenen Königreiche und Länder, bearbeitet auf Grund der Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1900, XI. Schlesien. Wien: 1906. (niem.).
  14. ↑ Ludwig Patryn (ed): Die Ergebnisse der Volkszählung vom 31. Dezember 1910 in Schlesien. Troppau: 1912. (niem.).
  15. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2023.
  16. ↑ Gmina Hażlach: Pomniki przyrody. 2009-12-08. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-07)].
  17. ↑ Uniwersytet Śląski w Katowicach: Odkrycie najstarszych śladów obecności człowieka na terenie Polski. 2010-10-21. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-22)].
  18. ↑ Foltyn, E., Foltyn, E., Jochemczyk, L., Nawrocki, J., Nita, M., Waga, J., & Wójcik, A.: The oldest human traces north of the Carpathians (Kończyce Wielkie 4, Poland). 2010. [dostęp 2010-10-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-01)]. (ang.).
  19. ↑ Wojciech Pastuszka: Ogromne wątpliwości co do najstarszych śladów ludzi w Polsce. [w:] archeowiesci.pl [on-line]. 2011-04-01. [dostęp 2011-11-24]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-07)].
  20. ↑ Gazeta Wyborcza: Nożyki homo erectusa. Zobacz czym ciął i skrobał. [w:] katowice.gazeta.pl [on-line]. 2010-10-29. [dostęp 2010-10-31].

Bibliografia edytuj

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kończyce_Wielkie&oldid=73202517”