Wikipedia

Kościół św. Jakuba i Filipa i klasztor Dominikanów w Wilnie

kościół w Wilnie

Kościół św. Jakuba i Filipa i klasztor Dominikanów w Wilnie – kościół położony przy ulicy Vasario 16-osios g. 11 (przed 1945 – placu Łukiskim, później Józefa Piłsudskiego). Wybudowany w stylu barokowym w latach 1690–1737 dla zakonu dominikanów; później kilkakrotnie przebudowywany.

Kościół św. Jakuba i Filipa w Wilnie
Vilniaus Šv. apaštalų Pilypo ir Jokūbo bažnyčia
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół św. Jakuba i Filipa
Państwo

 Litwa

Miejscowość

Wilno

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

św. Jakub i św. Filip

Położenie na mapie Wilna
Mapa konturowa Wilna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Jakuba i Filipa w Wilnie”
Położenie na mapie Litwy
Mapa konturowa Litwy, po prawej nieco na dole znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Jakuba i Filipa w Wilnie”
Ziemia54°41′26,50″N 25°16′20,00″E/54,690694 25,272222
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Historia edytuj

Poprzednikiem istniejącego dziś kościoła był mały, drewniany kościół na cmentarzu, wzniesiony w 1624 roku przez kasztelana smoleńskiego, Jerzego Litawora Chreptowicza[1]. Osadził on przy nim kilku dominikanów i zobowiązał ich do posługi duszpasterskiej wśród ubogiej ludności Łukiszek[2]. Kościół ten spalił się podczas pożaru spowodowanego oblężeniem Wilna przez Rosjan w 1655 roku. Po ustąpieniu Rosjan kościół odbudowano i wzniesiono klasztor. Przyczyniły się do tego fundacje hetmana wielkiego litewskiego i wojewody wileńskiego Kazimierza Jana Sapiehy oraz rodu Naruszewiczów. W 1684 od rodu Gosiewskich z Sejn sprowadzono do kościoła obraz Matki Boskiej, uznany w 1688 roku przez biskupa wileńskiego Konstantego Kazimierza Brzostowskiego za cudowny, co spowodowało w następnych latach napływ rzesz pielgrzymów[3]. Dominikanie stanęli przed coraz bardziej palącym problemem powiększenia istniejącej świątyni.

Budowę nowego murowanego kościoła zainicjował biskup smoleński Eustachy Kotowicz w 1690 roku, kładąc kamień węgielny pod świątynię poświęconą dwóm apostołom: św. Jakubowi i św. Filipowi[3]. Budowa trwała kilka dziesięcioleci, a w jej trakcie kilkakrotnie zmieniano plany architektoniczne świątyni, którą ukończono ostatecznie w 1737. W latach 1743–1746 do kościoła dobudowano fasadę z dwiema wieżami[3].

W chwili I rozbioru Polski w 1772 w klasztorze żyło 14 zakonników. Kościół został zniszczony w 1794 roku podczas ataku Rosjan na Wilno w celu stłumienia insurekcji kościuszkowskiej. W 1797 roku zniszczoną świątynię odrestaurowano, a w klasztorze umieszczono wileński szpital generalny[4].

W 1812 roku kościół został zajęty przez wojska francuskie, maszerujące na Moskwę i służył jako szpital polowy, a następnie magazyn[1]. Na przykościelnym cmentarzu pochowano wielu żołnierzy francuskich. Po kampanii napoleońskiej kościół został odnowiony.

 
Jubileusz dwudziestopięciolecia 1. Dywizji Piechoty Legionów w Wilnie. Fragment uroczystości na placu Łukiskim, sierpień 1939. Na drugim planie widoczny kościół św. Jakuba i Filipa.

W 1837 r. w szpitalu umieszczono m.in. Szymona Konarskiego, ekspowstańca, działacza emigracyjnego i członka Stowarzyszenia Ludu Polskiego[5]. W 1844 roku skasowano zakon dominikanów, co oznaczało kres ich działalności. Ich kościół stał się odtąd kościołem parafialnym[6]. Szpital funkcjonował nadal. Przez długi czas jego ordynatorem był Franciszek Wikszemski, ojciec Adama[7], a w latach 1875 do 1882 chirurgiem był w nim Hipolit Jundziłł.

W okresie II Rzeczypospolitej kościół został odrestaurowany, a Jerzy Hoppen pokrył jego wnętrze polichromią[6].

Po wojnie kościół został zamknięty. W latach 1955–1957 przeprowadzono w nim niewielki remont w związku z planowanym urządzeniem stacji pogotowia ratunkowego[6].

Po upadku komunizmu i odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990 roku kościół został zwrócony katolikom, którzy przystąpili niezwłocznie do renowacji zniszczonego budynku[6]. W kościele są sprawowane msze na przemian w języku polskim i litewskim. W zabudowaniach klasztornych, nie przedstawiających większej wartości zabytkowej, mieścił się, podobnie jak przed wiekami, szpital. W roku 2014 przeprowadzono wyburzenie niezabytkowej części budynków byłego szpitala.[8]

Architektura edytuj

 
Fasada kościoła
 
Kościół od strony placu Łukiskiego

Kościół św. Jakuba i Filipa jest budowlą jednonawową. Zewnętrznie składa się z trzech wyodrębnionych elementów, kolejno zmniejszających się: nawy, prezbiterium i zaokrąglonej absydy, co przy niewielkiej długości świątyni, wysoko osadzonych, górnych oknach i stromym dachu, daje malowniczy efekt spiętrzenia zabudowy, zwłaszcza od strony placu Łukiskiego (lit. Lukiškių). Granice między częściami składowymi bryły świątyni zaznaczone są szczytami, zwieńczonymi niewielkimi wieżyczkami z krzyżem. Fasada frontowa ma dwie szeroko rozstawione, czterokondygnacyjne, rokokowe wieże, zakończone spłaszczonymi hełmami z lukarnami; hełmy z kolei są zwieńczone niewielkimi latarniami i krzyżami. W niszach fasady umieszczono figury patronów zakonu: św. Jacka i św. Dominika, a pod nimi fresk przedstawiający Matkę Boską Łukiską.

Nawa szerokości 14 m przekryta jest sklepieniem beczkowym[1]. W kościele znajdowały się portrety Jerzego Chreptowicza, fundatora świątyni, przeora dominikanów, który ukończył jej budowę oraz cudowny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, przywieziony z Rusi w roku 1649. W ołtarzu matki Boskiej Różańcowej umieszczony był obraz św. Jacka, namalowany przez Franciszka Smuglewicza, a w ołtarzu św. Jana Chrzciciela obraz Chrystusa błogosławiącego dzieci, dzieło Lampiego. Przy kościele znajduje się tylko jedna kaplica – św. Jacka[9].

Przypisy edytuj

  1. ↑ a b c Kłos 1923 ↓, s. 120.
  2. ↑ Plebankiewicz 1997 ↓, s. 91–92.
  3. ↑ a b c Kaczorowski 1991 ↓, s. 70.
  4. ↑ Kaczorowski 1991 ↓, s. 72.
  5. ↑ Alina Barszczewska, Szymon Konarski, Warszawa 1976, s. 170.
  6. ↑ a b c d Plebankiewicz 1997 ↓, s. 92.
  7. ↑ Archiwum Historji i filozofji medycyny. cybra.lodz.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]., Poznań 1927
  8. ↑ Wiadomość portalu Pogon.lt
  9. ↑ Kłos 1923 ↓, s. 121.

Bibliografia edytuj

  • Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
  • Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
  • Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.

Linki zewnętrzne edytuj

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kościół_św._Jakuba_i_Filipa_i_klasztor_Dominikanów_w_Wilnie&oldid=70947002”