Kościół San Zan Degolà
Kościół San Zan Degolà (nazwa w języku weneckim; wł. chiesa di San Giovanni Battista Decollato, pl. kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela) – rzymskokatolicki kościół w Wenecji w dzielnicy (sestiere) Santa Croce. Administracyjnie należy do Patriarchatu Wenecji. Jest kościołem filialnym parafii San Giacomo dall’Orio, wchodzącej w skład dekanatu San Polo - Santa Croce - Dorsoduro[1].
| kościół filialny | |||||||||||||||||
 Fasada i kampanila kościoła od strony Campo San Zan Degolà | |||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||||||
| Adres |
Santa Croce, 1572, 30135 Venezia VE, Italia | ||||||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||||||
| Wspomnienie liturgiczne |
29 sierpnia | ||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Włoch  | |||||||||||||||||
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej  | |||||||||||||||||
 45°26′29,69″N 12°19′40,33″E/45,441581 12,327869
| |||||||||||||||||
Obecnie używany przez rosyjską wspólnotę prawosławną w Wenecji.
Jest jednym z nielicznych przykładów architektury bizantyńskiej w Wenecji i jedynym tak dobrze zachowanym.
Historia edytuj
Początki kościoła są niepewne, a wiadomości na ten temat sprzeczne. Niektóre źródła datują jego założenie na VII-VIII wiek, kiedy istniało w tym miejscu drewniane oratorium. Pierwsza budowla pochodzi z 1007 roku i zawdzięcza swe powstanie rodzinie Venier[1]. Nie jest możliwe dokładne określenie daty erygowania przy kościele parafii, prawdopodobnie miało to miejsce w XI wieku, kiedy w mieście zostały ustanowione granice administracyjne i kościelne, w tym granice parafii, którymi zarządzał proboszcz lub kolegium kapłanów (kapituła). Kościół aż do 1807 roku był zarządzany przez kapitułę, składającą się z kapłana tytularnego, diakona i subdiakona, którzy pierwotnie zarządzali majątkiem i dochodami ze świadczeń parafialnych[2]. W 1118 roku kościół otrzymał wezwanie Ścięcia św. Jana Chrzciciela[1].
W 1213 roku został przebudowany dzięki wsparciu rodziny Pesaro[3]. 29 sierpnia 1358 roku flota wenecka pokonała u wybrzeży Negroponte flotę genueńską. Ponieważ stało się to w dzień tańca Salome, który doprowadził do ścięcia św. Jana Chrzciciela, zwycięstwo to przypisano wstawiennictwu świętego, a doża złożył przysięgę, że co roku będzie w to święto nawiedzał kościół; przysięgi tej jednak dotrzymał tylko przez kilka lat. Uroczystości przeniesiono wkrótce do bazyliki św. Marka, bo kościół okazał się do tego celu za mały[4].
W 1703 roku zbudowano obecną fasadę[3].
Na mocy dekretu napoleońskiego Królestwa Włoch z 5 czerwca 1805 roku (oraz kolejnych dekretów) zainicjowano w Wenecji proces kasat i przekształceń kościołów i klasztorów oraz zmian granic parafii[5]. W 1807 roku parafia San Giovanni Battista Decollato została zniesiona, a kościół zamknięty[2]. W 1818 roku po odrestaurowaniu został ponownie otwarty jako oratorium w parafii San Giacomo dell’Orio[2].
W 1945 roku podjęto szeroko zakrojone prace konserwatorskie, aby przywrócić kościołowi jego pierwotny wygląd. W trakcie tych prac ponownie przebito okrągłe okno w fasadzie i wyburzono stiukowy sufit, aby odsłonić drewniany strop w kształcie stępki statku oraz małe okna tuż pod nim. Podczas tych prac odkryto w lewej apsydzie freski w stylu bizantyńskim, należące do najstarszych w Wenecji. Później kościół był przez prawie 20 lat zamknięty. Po kolejnych pracach konserwatorskich (w wyniku których w prawej apsydzie został odsłonięty fresk przedstawiający św. Michała) został w 1994 roku ponownie otwarty. Obecnie jest wykorzystywany przez rosyjską wspólnotę prawosławną w Wenecji, czego znakiem jest ikonostas we wnętrzu[3].
Architektura edytuj
Fasada edytuj
Obecna fasada pochodzi z początku XVIII wieku. Jest ona podzielona na trzy części, odpowiadające nawie głównej i obu nawom bocznym. Części boczne, węższe od części środkowej, są z nią połączone dwiema prostymi wolutami. Część środkowa, flankowana dwiema lizenami, zwieńczona jest trójkątnym tympanonem, pod którym znajduje się niewielkie okno z rozetą[6].
Kampanila edytuj
Wysoka na 20 metrów kampanila, z dzwonami uruchamianymi ręcznie, wciśnięta między kościół i sąsiedni dom, została zbudowana zamiast wyższej, wolno stojącej wieży z wysoką iglicą, wyburzonej na początku XVIII wieku. Jej pierwotny wygląd ukazuje rycina z 1635 roku[3].
Wnętrze edytuj
Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela jest jedynym przykładem architektury wenecko-bizantyńskiej w Wenecji, zachowanym w stanie nienaruszonym. W ciągu wieków ulegał licznym przebudowom, zachowując wewnątrz plan bazyliki z XI wieku, z trzema nawami, oddzielonymi od siebie ośmioma kolumnami z greckiego marmuru z bizantyńskimi kapitelami[1], podtrzymującymi ostrołuki, które zastąpiły łuki pierwotne, połączone drewnianymi rozporami[6].
Przebudowano również prezbiterium, przekryte dawniej sklepieniem krzyżowym. Jego marmurowa posadzka o geometrycznych wzorach, została podniesiona w stosunku do posadzki korpusu nawowego. Przebudowano też apsydę, zamykając ją płaską ścianą, na której umieszczono ołtarz główny. W ołtarzu prawej kaplicy apsydialnej, pochodzącym z XVI wieku stoi marmurowy posąg Zbawiciel, przypisywany Giuliowi Del Moro. Na prawej ścianie lewej kaplicy apsydialnej widnieją freski Św. Helena z podwójnym krzyżem oraz pod nim Głowy Świętych, będące pozostałościami postaci czterech świętych: Jana, Piotra, Tomasza i Marka. Ściany prezbiterium zdobią płótna szkoły Paola Veronese: Zwiastowanie Pańskie i Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny. Lepsze oświetlenie wnętrza uzyskano dzięki wykuciu dwóch okien w lunetach ścian bocznych. Nawę główną również doświetlają okna, przywrócone w trakcie renowacji[6].
Prezbiterium oddziela od korpusu nawowego transept[4].
Na ścianach widoczne są fragmenty XI-XIII-wiecznych fresków, odkrytych podczas renowacji. Freski, szczególnie te stare, są rzadkością w Wenecji, ponieważ wilgotna atmosfera miasta nie jest dla nich sprzyjająca[3].
Przypisy edytuj
- ↑ a b c d Le Chiese delle Diocesi italiane: Chiesa di San Zandegolà, San Giovanni Decollato <sestiere di Santa Croce, Venezia>. www.chieseitaliane.chiesacattolica.it. [dostęp 2019-11-24]. (wł.).
- ↑ a b c SIUSA – Sistema Informativo Unificato per le Soprintendenze Archivistiche: Parrocchia di San Giovanni Battista decollato, Venezia. siusa.archivi.beniculturali.it. [dostęp 2019-11-24]. (wł.).
- ↑ a b c d e Jeff Cotton: San Zan Degolà. www.churchesofvenice.co.uk. [dostęp 2019-11-24]. (ang.).
- ↑ a b McGregor 2006 ↓, s. 24.
- ↑ Emma Filipponi: Città e attrezzature pubbliche nella Venezia di Napoleone e degli Asburgo: le rappresentazioni cartografiche. virgo.unive.it. [dostęp 2019-11-24]. (wł.).
- ↑ a b c VeneziaMuseo: Ciexa de San Zan Degolà. www.veneziamuseo.it. [dostęp 2019-11-24]. (wł.).
Bibliografia edytuj
- James H. S. McGregor: Venice from the Ground Up. Cambridge (Massachusetts), London (England): Harvard University Press, 2006. ISBN 978-0-674-02333-8. (ang.).