Komnenowie – jedna z ostatnich dynastii bizantyjskich panujących w Cesarstwie Bizancjum, a następnie Cesarstwie Trapezuntu.

cesarz Bizancjum Aleksy I Komnen

Dzieje edytuj

Michael Psellos uważał, że rodzina wywodziła się z wioski Komne w Tracji wspomnianej także w XIV w. przez Jana Kantakuzena. Pogląd ten podziela większość współczesnych badaczy[1][2]. Pierwszy znany członek rodziny, Manuel Erotikos Komnen, nabył rozległe tereny w rejonie miasta Kastamonu w Paphlagonii, które stały się ostoją rodową Komnenów w XI w. [3][4]. Rodzina dość szybko stała się częścią potężnej i prestiżowej arystokracji wojskowej (dynatoi) w Azji Mniejszej, tak więc, mimo że mieli pochodzenie trackie, to uważani byli za rodzinę bizantyjską.[5] Manuel Erotikos Komnenos był ojcem Izaaka Komnene, który jako pierwszy z rodu zasiadł na tronie jako Izaak I Komnen w 1057 r. Już jednak po dwóch latach musiał abdykować na rzecz dynastii Dukasów. Na tron wrócili w 1081 r., kiedy cesarzem został bratanek Izaaka, Aleksy I Komnen (zm. 1118 r.). Jego prośba o pomoc przeciwko Turkom i porozumienie z papieżem Urbanem II stały się przyczyną zorganizowania wypraw krzyżowych na Bliski Wschód. On i jego potomkowie przez prawie sto lat zasiadali na tronie Bizancjum. Był to ostatni okres świetności Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1185 r. po zamordowaniu cesarza Andronika I, koronę ponownie przejęła rodzina Angelosów.

Dwadzieścia lat później, w 1204 r. Konstantynopol zdobyły wojska czwartej wyprawy krzyżowej. Wówczas część dawnych ziem cesarstwa wokół Trapezuntu podporządkował sobie Aleksy I Wielki Komnen (zm. 1222 r.), wnuk Andronika I. Przyjął tytuł cesarski. Jego potomkowie Wielcy Komnenowie panowali w cesarstwie Trapezuntu przez ponad 250 lat. Ostatni cesarz Trapezuntu, Dawid II (zm. 1463 r.) został usunięty z tronu w 1461 r. (osiem lat po upadku Konstantynopola). Jego cesarstwo zajęli Turcy.

Cesarz Dawid wraz z siedmiorgiem (spośród dziewięciorga) dzieci zostali ścięci 1 listopada 1463, w Konstantynopolu. Było to ostatnie wydarzenie z dziejów władców bizantyjskich jakie miało miejsce w dawnej stolicy ich cesarstwa.

Genealogia edytuj

Manuel
Erotikos
955-1020
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Izaak I
1005-1061
cesarz Bizancjum
 
Katarzyna
Bułgarska
córka
 
Michał
Dukeian

zm. 1050
Jan
1015-1067
 
Anna
Dalassena

1025-1102
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Manuel
1030-1042
Maria
ur. 1034
Manuel
10451071
 
Anna
Diogenissa
Maria
1047-1094
 
Michał
Taronites
Izaak
1050-1102
 
Irena
Alańska
zm. 1108
Eudokia
1052-1136
 
Nicefor
Melissenos
Teodora
1054-1136
 
Konstantyn
Diogenes
zm. 1073
Aleksy I
10571118
cesarz Bizancjum
 
Irena
Dukaina

1066-1133
Adrianos
10601105
 
Zoe
Doukaina
1062-1136
Nicefor
1062-1136
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan
1073-1106
książę Durazzo
 
Anna
Dukaina
Aleksy
książę Durazzo
 
ZoeKonstantyn
książę Beroia
 
Antiochena
Euforbena
Anna
10831153
 
Nicefor
Bryennios

1062-1137
Grzegorz
Gabras
 
Maria
ur. 1085-1136
 
Ncefor
Euforbanos
Jan II
10871143
cesarz Bizancjum
 
Irena
Węgierska

1088-1134
Andronik
1090-1130
 
Irena
Rurykowiczówna
Izaak
1093-1152
 
Katarzyna
Serbska
Teodora
ur. 1096
 
Konstantyn
Angelos
11221166
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksy
1107-1142
współcesarz
Maria
ur. 1107
 
Jan Roger
Dalassen
Andronik
1142-1108
 
Irena
Aineidasa
zm. 1151
Anna
 
Stefan
Kontostephanos
Izaak
11131154
 
Teodora
Kamaterina
zm. 1144
Teodora
 
Manuel
Anemas
Eudokia
 
Teodor
Vatatzes
Berta
z Sulzbach
1110-1159
 
Manuel I
1118-1180
cesarz Bizancjum
 
Maria
z Antiochii
11451182
Jan
 
 
Andronik I
1123-1185
cesarz Bizancjum
 
Agnieszka
Francuska

1171-1204
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maria
 
Jan
Kantakuzen

zm. 1176
Jan
zm. 1176
 
Maria
Taronitissa
Teodora
zm. 1184
 
Henryk
1107-1177
książę Austrii
Eudokia
 
Michał
Gabras
Maria
 
Stefan IV
zm. 1165
król Węgier
 
 
Teodora
ur. 1145
 
Baldwin III
1130-1162
król Jerozolimy
Maria
1152-1182
 
Rainer
z Montferratu
11621183
 
 
Aleksy II
1167-1183
cesarz Bizancjum
 
 
 
 
Manuel
11451185
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Maria
1154-1217
 
Amalryk I
1136-1174
król Jerozolimy
Aleksy
zm. 1170
Irena
1168-1183
 
Aleksy
zm. 1188
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksy I
1182-1222
cesarz Trapezuntu
 
Teodora
Aksouchina
Dawid I
1184-1214
cesarz Trapezuntu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan I
zm. 1238
cesarz Trapezuntu
Anna
Xylaloe

zm. 1240
 
Manuel I
1218-1263
cesarz Trapezuntu
 
Rusudancórka
 
Andronik I
cesarz Trapezuntu
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Irena
Syrikaina
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
JoannikosAndronik II
1240-1266
cesarz Trapezuntu
Teodora
1253-1285
cesarzowa Trapezuntu
Jerzy
1255-1284
cesarz Trapezuntu
córka
 
Demetriusz II
1259-1289
król Gruzji
Jan II Komnen
1262-1297
cesarz Trapezuntu
 
Eudokia
Paleologina

1265-1302
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksy II
1282-1330
cesarz Trapezuntu
 
Dżiadżak
Dżakeli
Michał
1284-1349
cesarz Trapezuntu
 
kobieta
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Andronik III
1310-1332
cesarz Trapezuntu
Irena
Paleolog

1315-1341
 
Bazyli
1315-1340
cesarz Trapezuntu
 
Irena
zm. 1382
Michał
Anachutlu
zm. 1330
Jerzy
Achpougas
zm. 1330
Anna Anachutlu
zm. 1342
cesarzowa Trapezuntu
Eudokia
 
Adil
emir Synopy
 
 
 
 
 
 
 
 
Manuel II
1323-1332
cesarz Trapezuntu
Aleksy III
1338-1390
cesarz Trapezuntu
 
Teodora
Kantakuzena

1340-1390
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Anna
1357-1406
 
Bagrat V
zm. 1393
król Gruzji
Bazyli
13581377
Eudokia
z Gruzji

zm. 1395
 
Manuel III
13641417
cesarz Trapezuntu
 
Anna
Philanthropenos

zm. 1404
Tajedyn
emir Synopy
 
Eudokia
zm. 1395
 
Konstantyn
Dragaš
1365-1395
córka
 
Suleyman Beg
emir Chalybii
córka
 
Mutahharten
emir Erzincanu
córka
 
Qara Osman
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksy IV
1382-1429
cesarz Trapezuntu
 
Teodora
Kantakuzen

1382-1426
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Jan IV
1403-1459
cesarz Trapezuntu
 
Gruzińska
księżniczka

1415-1438
Maria
zm. 1439
 
Jana VIII Paleologa
1392-1448
cesarz Bizancjum
Aleksander
zm. 1459
cesarz Trapezuntu
 
Maria
Gattilusio
Maria
z Gotii

1447-1459
 
Dawid II
zm. 1463
cesarz Trapezuntu
 
Helena
Kantakuzena
córka
 
Dżahanszah
13971467
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Aleksy
14551463
Teodora
 
Uzun Hasan
1423-1478
sułtan Ak Kojunlu
Eudoksja
 
Mikołaja Crispo
1392-1450
pan Siros
AleksyBazyli
zm. 1463
Manuel
zm. 1463
Andrzej
zm. 1463
Jerzy
1460-1463
Zagan
Pasza
 
Anna
1447-1463
 
Sinancórka
 
Mamia
Guriel
 
 
 
 
 

Zobacz też edytuj


Przypisy edytuj

  1. ODB ↓, "Komnenos" (A. Kazhdan), str. 1143–1144.
  2. Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 25.
  3. ODB ↓, "Komnenos" (A. Kazhdan), pp. 1143–1144.
  4. Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 25–26.
  5. Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 26.


Linki zewnętrzne edytuj