Wikipedia

Koniczyna

Koniczyna (Trifolium L.) – rodzaj roślin z rodziny bobowatych. Obejmuje ponad 290 gatunków[4]. Rośliny te występują naturalnie na wszystkich kontynentach, przy czym w Australii jako introdukowane[5][4]. W Polsce rośnie dziko ponad 20 gatunków, kilka jest uprawianych. Koniczyny rosną na różnych siedliskach, najczęściej w miejscach skalistych, na klifach i wydmach piaszczystych, w murawach i na stepach[5]. Szereg gatunków pełni ważną rolę w gospodarce rolnej, jako rośliny pastewne rosnące na łąkach i pastwiskach oraz wysiewane w polowych mieszankach pastewnych. Uprawiane na polach są zarówno w celach paszowych, ale też w płodozmianie, ze względu na korzystne oddziaływanie na strukturę i skład gleby[6].

Koniczyna
Ilustracja
Morfologia gatunku typowego
– koniczyny łąkowej
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

bobowce

Rodzina

bobowate

Podrodzina

bobowate właściwe

Rodzaj

koniczyna

Nazwa systematyczna
Trifolium L.
Sp. Pl. 764. 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Trifolium pratense L.[3]

Zasięg
Mapa zasięgu
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Koniczyna biała
Koniczyna białoróżowa
Koniczyna brunatna
Koniczyna długokłosowa
Koniczyna pannońska
Koniczyna rozdęta

Rozmieszczenie geograficzne edytuj

Rodzaj rozprzestrzeniony na wszystkich kontynentach w strefach klimatu umiarkowanego i podzwrotnikowego, z wyjątkiem Australii[7]. Centra największego zróżnicowania to okolice Morza Śródziemnego (w Europie 99 gatunków[5]), Etiopia, Kalifornia i Chile (18 gatunków[8])[9].

Gatunki rodzime we florze Polski[10]
Gatunki uprawiane i dziczejące w Polsce[10]

Ujęta na liście flory polskiej jako introdukowana koniczyna Bonanniego T. bonannii C.Presl jest według Plants of the World Online synonimem Trifolium fragiferum var. fragiferum[11].

Morfologia edytuj

Pokrój
Rośliny jednoroczne i byliny osiągające do 70 cm wysokości[5]. Nagie lub owłosione. Łodygi prosto wzniesione, podnoszące się lub płożące[7].
Liście
Trójlistkowe (rzadko z 5–9 listkami). Listki całobrzegie lub ząbkowane. Przylistki zwykle drobne, przynajmniej częściowo przyrosłe do ogonka liściowego[7][5].
Kwiaty
Motylkowe, drobne i zebrane w gęste główki, rzadziej w wydłużonych gronach lub wyrastają pojedynczo. Poszczególne kwiaty siedzące lub drobnoogonkowe. Działki w liczbie 5 równej długości tworzą kielich dzwonkowaty, zwykle trwały. Płatki korony białe, różowe, czerwone i żółte. Dwa dolne płatki tworzą tzw. łódeczkę, dwa boczne zaokrąglone skrzydełka otulające łódeczkę, a piąty wzniesiony jest do góry tworząc żagielek. Żagielek może być szeroko rozpostarty lub z brzegami podwiniętymi. Wewnątrz kwiatu, a ściślej w łódeczce, znajduje się jeden słupek z jedną zalążnią zawierającą od 1 do 12 zalążków oraz 10 pręcików, z których dziewięć zrośniętych jest nitkami tworząc rurkę, jeden pręcik zaś jest wolny[5][7].
Owoce
Strąki zamknięte zwykle w trwałych kielichu. Zawierają zazwyczaj 1–2 nasiona, rzadko do 9. Nasiona są jajowate, kuliste lub nerkowate[7][5].

Systematyka edytuj

Pozycja systematyczna rodzaju według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Jeden z rodzajów podrodziny bobowatych właściwych Faboideae w rzędzie bobowatych Fabaceae s.l.[2] W obrębie podrodziny należy do plemienia Trifolieae[12].

Pozycja systematyczna rodzaju według systemu Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Fabanae R. Dahlgren ex Reveal, rząd bobowce (Fabales Bromhead), rodzina bobowate (Fabaceae Lindl.), podrodzina Trifolioideae F. Schwarz, plemię Trifolieae Endl., podplemię Trifoliinae Bronn, rodzaj koniczyna (Trifolium L.)[13][14].

Wykaz gatunków[4][10][15]

Choroby i szkodniki edytuj

Choroby
Mączniak rzekomy koniczyny, mączniak prawdziwy koniczyny, kustrzebka koniczyny, rak koniczynowy, rdza koniczyny czerwonej, rdza koniczyny białej.
Szkodniki i pasożyty
Wciornastek koniczynowiec, oprzędzik koniczynowy, oprzędzik nakrapiany, pędruś koniczynowiec, perłówka byliczanka, błyszcz jarzynówka, nasionojadka koniczynowa, kanianka koniczynowa (roślina pasożytnicza)[16].

Zobacz też edytuj

Przypisy edytuj

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-23] (ang.).
  3. ↑ a b Trifolium. [w:] Index Nominum Genericorum [on-line]. [dostęp 2009-04-03].
  4. ↑ a b c Trifolium Tourn. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-26].
  5. ↑ a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2011, s. 135. ISBN 0-333-74890-5.
  6. ↑ S. Starzycki: Uprawa i nasiennictwo koniczyn. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1964, s. 9.
  7. ↑ a b c d e Trifolium. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-31].
  8. ↑ Estudios criticos sobre la flora de Chile. eFloras.org. [dostęp 2014-05-31].
  9. ↑ Trifolium. [w:] Flora of Pakistan [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2014-05-31].
  10. ↑ a b c Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 194-195, ISBN 978-83-62975-45-7.
  11. ↑ Trifolium bonannii C.Presl, [w:] Plants of the World Online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-04-26].
  12. ↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-05].
  13. ↑ James L. Reveal System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Trifolium według Reveala
  14. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Trifolium. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-04-03]. (ang.).
  15. ↑ Gawryś Wiesław: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina Botanica, 2008, s. 187. ISBN 978-83-925110-5-2.
  16. ↑ Mała encyklopedia rolnicza, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1963, s.301.
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Koniczyna&oldid=73132425”