Koronczarka (obraz Jana Vermeera)

obraz Jana Vermeera

Koronczarka (niderl. De kantwerkster) – obraz Jana Vermeera datowany na lata ok. 1669–1671; wykonany techniką olejną na płótnie, sygnowany I Meer w lewym górnym rogu („I” nad „M”)[1].

Koronczarka
De kantwerkster
Ilustracja
Autor

Jan Vermeer

Data powstania

ok. 1669–1671

Medium

olej na płótnie

Wymiary

24,5 × 21 cm

Miejsce przechowywania
Miejscowość

Paryż

Lokalizacja

Luwr

Caspar Netscher, Koronczarka, 1664
Nicolaes Maes, Koronczarka, 1655

Obraz znajduje się na liście dzieł z kolekcji Dissiusa, które sprzedano w 1696 roku. Opisany jest tam jako pani wykonująca koronkę[2]. Następnie wielokrotnie zmieniał właścicieli, od 1870 znajduje się w Luwrze.

Jest to, z wyjątkiem obrazów o wątpliwej atrybucji, najmniejszy obraz w dorobku Vermeera[3]. Żaden z jego boków nie przekracza 25 cm.

Wykonywanie koronek było uważane od średniowiecza za zajęcie typowo kobiece. Przedstawienia tego typu były popularne w malarstwie rodzajowym, zwłaszcza u Nicolaesa Maesa i miały ukazywać młode, cnotliwe kobiety przy pracy. Tak też jest u Vermeera – o ile większość jego dzieł, przedstawiających zajęcia kobiet, krytykuje różne przywary, m.in. próżność i pijaństwo, o tyle Koronczarka oraz dwa inne płótna: Mleczarka i Kobieta z dzbanem, ukazują pozytywne wzorce. Oto młoda dziewczyna wykonuje koronki i zajęciu temu jest zupełnie oddana. Skoncentrowana na swojej pracy, wzrok ma spuszczony i skupiony na miniaturowym warsztacie pracy. Albert Blankert napisał:

Rzadko kiedy w dziejach sztuki umiano tak doskonale oddać absolutną koncentrację człowieka zajętego swą pracą, jak to uczynił Vermeer w tym małym obrazku. Dokonał tego poprzez taki dobór punktu obserwacji modela, że cała uwaga widza skupia się tylko na twarzy i dłoniach dziewczyny, całe otoczenia zaś, które mogłoby tę uwagę rozpraszać, odwracać od jej spokojnego zajęcia, usunięte zostało poza ramy przedstawienia. Odwrotnie uczynił Caspar Netscher i porównanie obu dzieł uświadamia ogrom różnicy między dwoma możliwymi ujęciami tego tematu[4].

Dziewczyna pracuje przy specjalnym stole, przystosowanym do robienia koronek. Obok, na stole przykrytym kolorowym dywanem – częstym elementem płócien Vermeera, znajduje się książka (prawdopodobnie Biblia lub modlitewnik) oraz duża, niebieska poduszka krawiecka. Z otwartej poduszki wystają białe i czerwone nici o niezwykle płynnej, niemal abstrakcyjnej formie. Vermeer w ten sposób odtwarza zjawisko optyczne polegające na tym, że przedmioty usytuowane najbliżej widza zdają się być rozmazane i w efekcie kieruje jego wzrok na samą koronczarkę. Znalezienie analogicznego rozwiązania w dorobku Vermeera jest trudne i właściwie najbliższy efekt widoczny jest na obrazie Dziewczyna w czerwonym kapeluszu (rzeźbiony lew)[5]. Przypuszcza się, że w obu przypadkach malarz wykorzystał camera obscura. Wskazuje na to także nietypowa kompozycja, różniąca się od bardziej tradycyjnych dzieł Caspara Netschera czy Nicolaesa Maesa, przedstawiających ten sam temat.

Przypisy edytuj

  1. Johannes Vermeer. The Lacemaker, ca. 1669-1671 [online], RKD – Netherlands Institute for Art History [dostęp 2022-01-23] (ang. • niderl.).
  2. Albert Blankert, Vermeer van Delft, Antoni Ziemba (tłum.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, s. 201, ISBN 83-221-0534-7, OCLC 69481260.
  3. Mniejsze lub o podobnych wymiarach są: Dziewczyna w czerwonym kapeluszu 23 × 18 cm, Dziewczyna z fletem 20,2 × 18 cm, i Młoda dziewczyna siedząca przy wirginale 25,2 × 20, jednak w ich przypadku autorstwo Vermeera jest niepewne i poddawane pod dyskusję przez badaczy.
  4. Albert Blankert, Vermeer van Delft, Antoni Ziemba (tłum.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, s. 109, ISBN 83-221-0534-7, OCLC 69481260.
  5. Arthur K. Wheelock Jr., Johannes Vermeer (with contributions by Albert Blankert, Ben Broos, and Jorgen Wadum), 1995 [na:] https://web.archive.org/web/20180216115518/http://www.essentialvermeer.com/cat_about/lacemkr.html#arthur.

Bibliografia edytuj

  • Albert Blankert, Vermeer van Delft, Antoni Ziemba (tłum.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1991, ISBN 83-221-0534-7, OCLC 69481260.
  • Schneider Norbert, Tout l’oeuvre peint de Vermeer, „Taschen”, 2004, ISBN 3-8228-0971-3.

Linki zewnętrzne edytuj