Koszuty (powiat średzki)
Koszuty – wieś w Polsce, położona w województwie wielkopolskim, w powiecie średzkim, w gminie Środa Wielkopolska, na Równinie Wrzesińskiej, przy trasie drogi krajowej nr 11. Wieś jest siedzibą sołectwa w którego skład wchodzą również: Brzeziny i Koszuty-Huby.
| wieś | |
 Dwór w Koszutach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) |
519[2] |
| Strefa numeracyjna |
61 |
| Kod pocztowy |
63-022[3] |
| Tablice rejestracyjne |
PSR |
| SIMC |
0596955 |
Położenie na mapie gminy Środa Wielkopolska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu średzkiego  | |
 52°14′00″N 17°11′48″E/52,233333 17,196667[1]
| |
W latach 1954–1959 wieś należała i była siedzibą władz gromady Koszuty, po jej zniesieniu w gromadzie Środa. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa poznańskiego.
Integralne części wsi edytuj
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0596961 | Koszuty-Huby | część wsi |
Historia edytuj
Ze wsi Koszuty wywodzi się rodzina Koszutskich herbu Leszczyc; do tej rodziny wieś należała od XIV do początku XVIII wieku. Później Koszuty przeszły w ręce Rekowskich, a w 1875 poprzez ślub Marii Rekowskiej z Witoldem Kosińskim herbu Rawicz, potomkiem generała napoleońskiego Amilkara Kosińskiego w posiadanie Kosińskich. Po bezpotomnej śmierci Marii i Witolda majątek powrócił w 1928 w ręce rodziny Rekowskich. W 1941 Rekowscy (Kazimierz i jego żona Gabriela z Małachowskich) zostali wysiedleni przez Niemców, a Koszuty przekazano pod zarząd niemieckiej rodziny Kottke.
W latach 1971–2005 Koszuty były uznane przez rząd za miejscowość posiadającą warunki do prowadzenia lecznictwa uzdrowiskowego, dzięki czemu mogły być prowadzone tu zakłady lecznictwa[6].
Zabytki edytuj
Zabytkami we wsi są:
- Zespół dworski
- Późnobarokowy dwór parterowy z czterema narożnymi alkierzami i mieszkalnym poddaszem, kryty gontem. Modrzewiowy dwór o konstrukcji szkieletowej wzniesiono w drugiej połowie XVIII wieku (ok. 1760), prawdopodobnie przebudowując wcześniejszą siedzibę Koszuckich z 1567, o czym świadczy inskrypcja na belce. W XIX wieku rozbudowano dwór dodając murowane alkierze frontowe, powiększając alkierze od ogrodu i dodając werandę w elewacji frontowej. W 1902, dzięki kolejnej przebudowie, dwór zyskał piętrowy owalny ryzalit mieszczący salon. Z tych czasów pochodzi też łamany dach czterospadowy (tak zwany dach polski) nad głównym budynkiem (nad alkierzami dach kopulasty). Obecnie jest siedzibą Muzeum Ziemi Średzkiej, prezentującego ekspozycje etnograficzno-historyczne. Także wnętrze niewielkiej siedziby ziemiańskiej w Wielkopolsce oraz wystawa regionalna prezentująca m.in. wybitne postacie związane z ziemią średzką, w tym J. H. Dąbrowskiego[7]. Od 2018 pomnik historii[8].
- Park, parku zabudowania gospodarcze, elementy architektury ogrodowej oraz posąg Marii i Witolda Kosińskich.
- Zespół kościoła par. pw. św. Katarzyny i Najświętszego Serca Jezusowego, składający się z kościoła i cmentarza
- Neobarokowy kościół z lat 20. XX wieku i pomnik nagrobny pułkownika Michała Kuszela, powstańca listopadowego, który zmarł w Koszutach w 1856. Fundatorem świątyni był Witold Kosiński (jego nagrobek znajduje się w bocznej nawie kościoła)[9].
- Zespół trzech XVIII-wiecznych wiatraków typu koźlak, przeniesionych z Jarosławca, Pałczyna i Pięczkowa[10].
Przypisy edytuj
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 59343
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 529 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 grudnia 1970 r. ws. rozciągnięcia niektórych przepisów o uzdrowiskach na inne miejscowości (Dz.U. z 1970 r. nr 31, poz. 260)
- ↑ Bogdan Kucharski Z wizytą w Miłosławiu, s. 3, Wydawnictwo WBPiCAK Poznań 2006
- ↑ Mamy swój Pomnik Historii. Jeden z dziesięciu w całej Polsce
- ↑ Parafia Koszuty - Historia parafii
- ↑ Katarzyna Firlej, Sławomir Adamczak Wielkopolska i Ziemia Lubuska, Wydawnictwo Pascal, Bielsko-Biała 2006, str. 66, ISBN 83-7304-589-9
Linki zewnętrzne edytuj
- Dwór w Koszutach (UAM). staff.amu.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-10-11)].
- Dwór w Koszutach
- Kościół w Koszutach